Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostką, która zapewnia zatrudnienie osobom niepełnosprawnym ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osobom z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną. Osoby te wymagają specjalnych tzw. chronionych warunków pracy.

W ramach kosztów utworzenia ZAZ-u ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) można sfinansować:

• przystosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych pomieszczeń produkcyjnych służących świadczeniu usług, socjalnych i przeznaczonych na rehabilitację,
• zakup sprzętu rehabilitacyjnego,
• wyposażenie pomieszczeń socjalnych przeznaczonych na rehabilitację i pomieszczeń, w których jest prowadzona działalność wytwórcza lub usługowa, oraz przygotowanie stanowisk pracy, w tym zakup maszyn, narzędzi i urządzeń niezbędnych do prowadzenia produkcji lub świadczenia usług,
• zakup surowców i materiałów potrzebnych do rozpoczęcia działalności wytwórczej lub usługowej,
• zakup lub wynajem środków transportu.

W ramach kosztów działalności ZAZ ze środków PFRON mogą być finansowane:

• wynagrodzenia osób niepełnosprawnych z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – do wysokości 100% minimalnego wynagrodzenia (proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę),
• wynagrodzenia personelu zakładu,
• dodatkowe wynagrodzenia roczne, odprawy emerytalne, rentowe i pośmiertne oraz nagrody jubileuszowe,
• składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika i pracodawcę, składki na ubezpieczenie zdrowotne płacone przez pracownika oraz składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Pracy należne od pracodawcy,
• materiały, energia, usługi materialne i niematerialne,
• transport i dowóz niepełnosprawnych pracowników,
• szkolenia osób niepełnosprawnych z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności związane z przygotowaniem ich do pracy na otwartym rynku pracy lub z prowadzoną działalnością wytwórczą lub usługową zakładu,
• szkolenia personelu zakładu,
• odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych lub wypłaty świadczeń urlopowych, dokonywane na podstawie odrębnych przepisów,
• wymiana zamortyzowanych maszyn, urządzeń i wyposażenia, niezbędnych do prowadzenia produkcji lub świadczenia usług,
• wymiana maszyn i urządzeń spowodowana zmianą profilu działalności zakładu czy wprowadzeniem ulepszeń technicznych lub technologicznych,
• inne wydatki niezbędne do realizacji rehabilitacji, obsługi i prowadzenia działalności wytwórczej lub usługowej.

Podmioty, które mogą utworzyć zakład aktywności zawodowej (organizatorzy):

• powiat,
• gmina,
• fundacja,
• stowarzyszenie,
• inna organizacja społeczna, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.

Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) może być utworzony na terenie, gdzie są problemy ze znalezieniem stanowisk pracy chronionej i starosta wyda opinię o potrzebie utworzenia zakładu aktywności zawodowej na danym terenie.

Warunki, jakie musi spełnić organizator w celu uzyskania statusu zakładu aktywności zawodowej:

• co najmniej 70% ogółu osób zatrudnionych w tej jednostce stanowią osoby niepełnosprawne, w szczególności skierowane do pracy przez powiatowe urzędy pracy:
• zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności,
• zaliczone do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do których rada programowa, o której mowa w art. 10a ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej, zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej,
• przystosowanie obiektów i pomieszczeń użytkowanych przez zakład aktywności zawodowej do przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz uwzględnienie potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania ich stanowisk pracy oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych (toalet, stołówek) i ciągów komunikacyjnych.
   

Wniosek powinien zawierać:

1. nazwę i siedzibę organizatora;
2. status prawny i podstawę działania organizatora;
3. statut organizatora;
4. adres i dokument potwierdzający tytuł prawny do obiektu lub lokalu przeznaczonego na zakład;
5. proponowaną liczbę niepełnosprawnych pracowników zakładu, wraz z określeniem stopnia i rodzaju ich niepełnosprawności;
6. plan i rodzaj działalności wytwórczej lub usługowej oraz zakres planowanej rehabilitacji zawodowej i społecznej niepełnosprawnych pracowników zakładu;
7. proponowaną wysokość miesięcznego wynagrodzenia niepełnosprawnych pracowników zakładu zaliczonych do:
   - znacznego stopnia niepełnosprawności,
   - umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
8. proponowaną obsadę etatową zakładu,
9. preliminarz kosztów utworzenia zakładu, z uwzględnieniem podziału na poszczególne rodzaje kosztów,
10. informację o kosztach działania zakładu, z podziałem na planowane źródła finansowania, z kalkulacją lub innym uzasadnieniem przyjętych kosztów;
11. plan pomieszczeń zakładu oraz projekt dostosowania obiektów i lokali do potrzeb prowadzonej działalności wytwórczej lub usługowej w zakładzie oraz ich dostosowania do potrzeb i możliwości niepełnosprawnych pracowników zakładu wynikających z ich niepełnosprawności;
12. projekt regulaminu zakładu oraz regulaminu zakładowego funduszu aktywności.

Zestaw wymaganych załączników do wniosku jest określany przez Realizatora - sprawdź na stronie internetowej urzędu, w którym składasz wniosek.

Informacja dodatkowa – dokumenty dołączasz do wniosku w formie: 

1. skanu – w przypadku składania wniosku drogą elektroniczną w systemie SOW (System Obsługi Wsparcia finansowanego ze środków PFRON),
2. kopii – w przypadku składania wniosku tradycyjnie, z wyjątkiem oświadczeń, które załączasz w oryginale.

Ważne: jednostka udzielająca wsparcia ma możliwość wezwać cię do okazania oryginału dokumentu.

Wnioski o utworzenie ZAZ-u przyjmowane są przez cały rok.
 

• 65% wszystkich kosztów ogółem - utworzenie ZAZ-u,
• 90% wszystkich kosztów ogółem - dofinansowanie działania.

• Przeczytaj pełną informację o dofinansowaniu do utworzenia i działania ZAZ zamieszczoną na stronie PFRON.

Organizator zakładu aktywności zawodowej tworzy zakładowy fundusz aktywności, na który przeznacza:

• dochody z prowadzonej działalności,
• środki pochodzące ze zwolnień z podatków lokalnych (rolnego, leśnego i od nieruchomości),
• środki pochodzące z nieodprowadzanych zaliczek na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zakładowy fundusz aktywności przeznaczany jest na:

• zaspokajanie potrzeb osób niepełnosprawnych np. na zakup sprzętu i wyposażenia pomagającego osobie niepełnosprawnej w samodzielnym życiu i uczestnictwie w życiu społecznym w lokalnym środowisku,
• pomoc w przygotowaniu, budowie, remoncie i wyposażeniu indywidualnych i zbiorowych form mieszkalnictwa chronionego dla osób niepełnosprawnych,
• na dokształcanie, przekwalifikowanie, szkolenia itp.

Procedura:

Wnioskodawca ubiegający się o otrzymanie pomocy finansowej ze środków PFRON składa wniosek wraz z załącznikami do właściwej jednostki organizacyjnej samorządu województwa (podległej marszałkowi województwa). Kompletny wniosek przedkładany jest do zaopiniowania przez starostę. W terminie 30 dni od otrzymania opinii starosty powiadamia się organizatora ZAZ o sposobie rozpatrzenia wniosku pod względem prawidłowości planowanych kosztów utworzenia i działania ZAZ, z uwzględnieniem:

• wysokości środków PFRON w danym roku,
• liczby osób niepełnosprawnych z orzeczonym znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy,
• wkładu finansowego organizatora w kosztach utworzenia i działalności zakładu.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku, w terminie 30 dni od dnia powiadomienia organizatora negocjuje się warunki umowy i wysokość dofinansowania ze środków Funduszu. Umowę zawiera się na okres posiadania przez dany zakład statusu ZAZ. Wniosek o przyznanie statusu zakładu aktywności zawodowej organizator składa do wojewody.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2024 poz. 44)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. 2021 poz. 1934)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 listopada 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. 2023 poz. 2526)