Jest formalnym potwierdzeniem, że jesteś osobą niepełnosprawną. Na jego podstawie możesz starać się o różne świadczenia, ulgi i uprawnienia. 

Na przykład możesz: 

• uzyskać odpowiednie zatrudnienie w zakładzie aktywności zawodowej albo zakładzie pracy chronionej,
• skorzystać z przywilejów pracowniczych, między innymi z prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy lub krótszego czasu pracy,
• uzyskać świadczenia opiekuńcze, dodatek mieszkaniowy, kartę parkingową,
• dostać dofinansowanie do:
  • turnusu rehabilitacyjnego,
  • sprzętu rehabilitacyjnego,
  • przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
  • likwidacji barier architektonicznych (na przykład montażu pochylni, usunięcia progów w budynku),
  • likwidacji barier w komunikowaniu się (na przykład zakupu komputera),
  • likwidacji barier technicznych (na przykład zakupu urządzenia, które umożliwia wjazd wózka inwalidzkiego z napędem elektrycznym do samochodu),
  • działalności gospodarczej albo rolniczej,
• skorzystać z usług:
  • socjalnych i opiekuńczych (na przykład pomoc przy robieniu zakupów i załatwianiu spraw urzędowych, sprzątanie, gotowanie),
  • terapeutycznych,
  • rehabilitacyjnych, które są oferowane przez instytucje pomocy społecznej czy organizacje pozarządowe,
  • pocztowych,
• skorzystać z ulg:
  • podatkowych (na przykład z odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne),
  • na przejazdy środkami transportu publicznego,
  • w placówkach kulturalnych i sportowych.

Jeśli uzyskasz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – pamiętaj, że nie dostaniesz świadczeń, ulg i uprawnień automatycznie. Często musisz spełnić dodatkowe warunki.

Dowiedz się więcej na przykład:

• w ośrodku pomocy społecznej,
• w centrum pomocy rodzinie,
• w urzędzie pracy,
• w urzędzie miasta albo starostwie powiatowym,
• w urzędzie skarbowym,
• na poczcie.

Każdy, kto spełnia poniższe warunki:

• ma więcej niż 16 lat,
• ma naruszoną sprawność organizmu. Sprawdź, jakie schorzenia mogą być przyczyną tego naruszenia – otwórz plik w nowym oknie. Pamiętaj, to, że masz jedną z tych chorób, nie znaczy, że automatycznie jesteś osobą niepełnosprawną,
• przez swoje ograniczenia: 
  • jest osobą niezdolną do pracy zarobkowej albo potrzebuje przystosowania stanowiska pracy do jej schorzenia,
  • wymaga opieki lub pomocy od innych,
  • ma problemy z codziennymi czynnościami i potrzebuje urządzeń, które pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu – na przykład protezy, implantu ślimakowego, osobistej pompy insulinowej.

To, że spełniasz te warunki, nie oznacza, że automatycznie dostaniesz orzeczenie. Skład orzekający musi zbadać zakres twoich ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu.

• osoba niepełnosprawna – jeśli ma więcej niż 18 lat,
• rodzic, opiekun prawny albo kurator – jeśli osoba niepełnosprawna ma mniej niż 18 lat albo jest ubezwłasnowolniona,
• kierownik ośrodka pomocy społecznej – jeśli zgodzi się na to osoba niepełnosprawna, jej rodzic, opiekun prawny albo kurator.

• wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – weź w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności albo pobierz ze strony internetowej zespołu – jeśli go udostępnia, 
• zaświadczenie lekarskie o twoim stanie zdrowia – weź w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności albo pobierz ze strony internetowej zespołu – jeśli go udostępnia. Zanieś zaświadczenie do lekarza, u którego się leczysz i poproś, żeby je wypełnił. Jest ono ważne 30 dnikalendarzowych od dnia, kiedy lekarz je wypełni,
• dokumenty, które potwierdzają twój stan zdrowia:
  • dokumentację medyczną – na przykład karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentację z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, konsultacji specjalistycznych,
  • inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności – jeśli takie masz. Na przykład opinia psychologiczno-pedagogiczna.

• Jeśli chcesz dostać legitymację osoby niepełnosprawnej, przygotuj dodatkowo:

• wniosek o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej – weź w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności albo pobierz ze strony internetowej zespołu – jeśli go udostępnia,
• orzeczenie o stopniu niepełnosprawności,
• twoje aktualne zdjęcie o wymiarach 35 mm × 45 mm.

• Jeśli chcesz wziąć ksero dokumentów – weź też ze sobą oryginały do wglądu.

1. Przygotuj wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i druk zaświadczenia lekarskiego. Szczegóły znajdziesz w sekcji Co musisz przygotować.
2. Idź na wizytę do lekarza, u którego się leczysz. Poproś, żeby wypełnił zaświadczenie o twoim stanie zdrowia.
3. Wypełnij wniosek.
4. Zbierz pozostałe dokumenty. Szczegóły znajdziesz w sekcji Co musisz przygotować
5. Złóż wniosek i dokumenty w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Pamiętaj, że zaświadczenie lekarskie jest ważne tylko 30 dni od dnia wystawienia. Szczegóły znajdziesz w sekcji Gdzie składasz wniosek.
6. Czekaj na pismo z informacją o terminie posiedzenia składu orzekającego. Szczegóły znajdziesz w sekcji Ile będziesz czekać. Udział w posiedzeniu jest obowiązkowy — informacje o wyjątku od tej reguły znajdziesz w sekcji Ile będziesz czekać.
7. Idź na posiedzenie w wyznaczonym terminie. Skład orzekający zbada cię i ustali zakres twoich ograniczeń oraz stopień niepełnosprawności.
8. Czekaj na orzeczenie – szczegóły znajdziesz w sekcji Ile będziesz czekać. Dostaniesz orzeczenie o:
   • lekkim, umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności,
   • niezaliczeniu do żadnego ze stopni niepełnosprawności.
   Możesz je dostać na stałe albo na określony czas (skład orzekający oceni, czy może się poprawić twoja zdolność do prawidłowego funkcjonowania).
9. Jeśli orzeczenie stanie się prawomocne – możesz złożyć wniosek o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej. Szczegóły znajdziesz w sekcji Gdzie składasz wniosek. Dzięki takiej legitymacji możesz korzystać z ulg i uprawnień.

Orzeczenie prawomocne to orzeczenie:

• od którego nikt nie wniósł odwołania,
• co do którego zrzeczono się prawa do wniesienia odwołania,
• wydane na podstawie wyroku sądu, który nie został zaskarżony.

• w dowolnym momencie – jeśli składasz wniosek pierwszy raz,
• najwcześniej 30 dni przed końcem ważności orzeczenia – jeśli masz już orzeczenie i kończy się czas, na jaki zostało wydane.

O wydanie orzeczenia

W powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności w twoim miejscu:

• stałego pobytu,
• pobytu – jeśli jesteś:
  • poza miejscem pobytu dłużej niż 2 miesiące (na przykład w szpitalu albo u rodziny),
  • osobą bezdomną,
  • w zakładzie karnym albo poprawczym,
  • w domu pomocy społecznej albo ośrodku wsparcia.

Sprawdź adres powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

O wydanie legitymacji

W urzędzie miasta albo starostwie powiatowym w twoim miejscu zamieszkania.

Usługa jest bezpłatna.

Na posiedzenie

Pismo z informacją o terminie posiedzenia dostaniesz:

• do miesiąca od złożenia kompletnego wniosku,
• do 2 miesięcy od złożenia kompletnego wniosku – jeśli okaże się, że twoja sprawa jest skomplikowana i zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności będzie potrzebował więcej czasu na jej rozpatrzenie. Jeśli tak się stanie – zespół uprzedzi cię, że termin będzie dłuższy i wyjaśni dlaczego.

Jeśli nie możesz przyjść na posiedzenie, na przykład przez nagłą chorobę albo wypadek, i jeśli:

• wyjaśnisz swoją nieobecność do 14 dni od dnia, kiedy miało być posiedzenie – zespół wyznaczy nowy termin posiedzenia, 
• nie usprawiedliwisz swojej nieobecności – zespół nie rozpatrzy twojej sprawy.

Może okazać się, że przez swój stan zdrowia nie możesz przyjść na posiedzenie przez dłuższy czas. Poproś wtedy swojego lekarza o zaświadczenie, które to potwierdzi, i przekaż je do zespołu. Jeśli okaże się, że dokumenty, które potwierdzają twój stan zdrowia, są wystarczające – wtedy zespół wyda orzeczenie bez badania (zaocznie). Jeśli okaże się, że badanie jest niezbędne – zespół poinformuje cię o tym. W takiej sytuacji napisz i złóż do zespołu wniosek o przeprowadzenie badania w miejscu, w którym przebywasz.

Na orzeczenie

Orzeczenie dostaniesz do 14 dni kalendarzowych od posiedzenia. Możesz je dostać:

• pocztą na adres, który wpiszesz we wniosku,
• w zespole – jeśli chcesz odebrać osobiście. Poinformuj o tym zespół zanim wyśle orzeczenie pocztą, na przykład w dniu posiedzenia.

Zespół zapozna się z całą dokumentacją. Jeśli okaże się, że brakuje jakiegoś dokumentu – pisemnie poprosi cię o uzupełnienie i poda termin, do którego musisz to zrobić. Jeśli nie uzupełnisz dokumentacji – zespół nie wyda orzeczenia (pozostawi sprawę bez rozpoznania). Jeśli w dokumentach będą sprzeczne informacje – możesz dodatkowo dostać skierowanie na specjalistyczne badania do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Takie badania są bezpłatne. Może cię też poprosić o wykonanie innych badań we własnym zakresie i dostarczenie wyników.

Możesz odwołać się do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie zaadresuj do wojewódzkiego zespołu, ale złóż w powiatowym zespole. Masz na to 14 dni kalendarzowych od otrzymania orzeczenia. 

Jeśli nie zgodzisz się też z orzeczeniem wojewódzkiego zespołu – możesz odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie zaadresuj do sądu, ale złóż w wojewódzkim zespole. Masz na to miesiąc od otrzymania orzeczenia wojewódzkiego zespołu. 

Są trzy stopnie niepełnosprawności:

1. Znaczny. Możesz go dostać, jeśli spełnisz poniższe warunki:
   • przez swój stan zdrowia jesteś osobą niezdolną do pracy zarobkowej albo potrzebujesz przystosowania stanowiska pracy do swojego schorzenia,
   • nie możesz samodzielnie funkcjonować i jesteś osobą całkowicie zależną od opieki innych osób przez więcej niż 12 miesięcy (na przykład wymagasz pielęgnacji, karmienia, mycia).
2. Umiarkowany. Możesz go dostać, jeśli spełnisz poniższe warunki:
   • przez swój stan zdrowia jesteś osobą niezdolną do pracy zarobkowej albo potrzebujesz przystosowania stanowiska pracy do swojego schorzenia,
   • potrzebujesz czasowej albo częściowej pomocy innych osób przez więcej niż 12 miesięcy.
3. Lekki. Możesz go dostać, jeśli spełnisz poniższe warunki:
   • przez swój stan zdrowia masz duże ograniczenia w funkcjonowaniu i możesz pracować tylko częściowo, na przykład na pół etatu,
   • masz problemy w codziennych czynnościach i potrzebujesz urządzeń, które pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu – na przykład protezy, implantu ślimakowego, osobistej pompy insulinowej.

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U z 2018 r. poz. 511 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (tekst jednolity — Dz.U. z 2018 r. poz. 2027)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wykonywania badań specjalistycznych na potrzeby orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. nr 250, poz. 1875)
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity — Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.)