Każdy, kto spełnia wszystkie poniższe wymagania:

1. Ma orzeczenie lekarza orzecznika ZUS. Szczegóły znajdziesz w sekcji Jak uzyskać orzeczenie lekarza orzecznika ZUS.
2. Ma odpowiedni łączny staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe). Szczegóły znajdziesz w sekcji Jak obliczyć staż ubezpieczeniowy

3. Twoja niezdolność do pracy powstała w okresie:

• składkowym,
• nieskładkowym,
• nie później niż 18 miesięcy od dnia, w którym skończył się okres składkowy albo nieskładkowy.

Nie dotyczy cię to, jeśli:

• jesteś kobietą i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolna do pracy, oraz udowodnisz, że twój staż ubezpieczeniowy wynosi co najmniej 20 lat,
• jesteś mężczyzną i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolny do pracy, oraz udowodnisz staż ubezpieczeniowy wynosi co najmniej 25 lat.

1. Aby uzyskać orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, udaj się do lekarza pierwszego kontaktu bądź specjalisty, by otrzymać zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9).
2. Zaświadczenie o stanie zdrowia wraz z innymi niezbędnymi dokumentami złóż w oddziale ZUS.
3. Po rozpatrzeniu wniosku, ZUS poinformuje cię o terminie komisji lekarza orzecznika ZUS.
4. Jeżeli lekarz uzna cię za osobę całkowicie albo częściowo niezdolną do pracy, to dostaniesz orzeczenie.

Wymagany staż ubezpieczeniowy zależy od twojego wieku w momencie, w którym powstała niezdolność do pracy:

• mniej niż 20 lat – wymagany staż ubezpieczeniowy to 1 rok,
• od 20 do 22 lat – wymagany staż ubezpieczeniowy to 2 lata,
• od 22 do 25 lat – wymagany staż ubezpieczeniowy to 3 lata,
• od 25 do 30 lat – wymagany staż ubezpieczeniowy to 4 lata,
• więcej niż 30 lat – wymagany staż ubezpieczeniowy to 5 lat. Jednak te 5 lat stażu ubezpieczeniowego powinno przypadać na ostatnie 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę lub przed dniem, w którym powstała niezdolność do pracy. Nie musisz spełniać tego warunku, jeśli:
  • jesteś kobietą i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolna do pracy, a twój okres składkowy wynosi co najmniej 25 lat,
  • jesteś mężczyzną i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolny do pracy, a twój okres składkowy wynosi co najmniej 30 lat.

Nie zawsze musisz mieć taki staż ubezpieczeniowy. Jest od tego kilka wyjątków:

• lekarz orzecznik ZUS uznał cię za osobę niezdolną do pracy w związku z wypadkiem w drodze do lub z pracy,
• jesteś osobą, która została zgłoszona do ubezpieczenia i uległa wypadkowi, zanim ukończyła 18 lat lub w ciągu 6 miesięcy od ukończenia nauki w szkole (każdej szkole ponadpodstawowej). Dodatkowo twoje przerwy w ubezpieczeniu nie mogą być dłuższe niż 6 miesięcy.

Jeśli brakuje ci lat, miesięcy albo dni do wymaganego stażu ubezpieczeniowego – możesz doliczyć okresy ubezpieczenia społecznego rolników (jeśli je masz). 

Staż ubezpieczeniowy to suma okresów (lat, miesięcy i dni):

• składkowych, czyli kiedy jesteś osobą zatrudnioną (na przykład na podstawie umowy o pracę) albo samodzielnie opłacasz składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe w ZUS,

oraz

• nieskładkowych, czyli kiedy nie masz opłacanych składek na ubezpieczenie w ZUS, ale te okresy liczą ci się do emerytury i renty (bo przez ten czas na przykład studiujesz, jesteś na zasiłku chorobowym, dostajesz świadczenie rehabilitacyjne).

Okresy nieskładkowe w stażu ubezpieczeniowym nie mogą być dłuższe niż jedna trzecia okresów składkowych. Przykład: przez 5 lat studiujesz (okres nieskładkowy), a następnie przez 3 lata pracujesz na umowie o pracę (okres składkowy) – twój staż ubezpieczeniowy wynosi 4 lata: wszystkie 3 lata okresu składkowego + tylko 1 rok okresu nieskładkowego (a nie wszystkie 5 lat, bo okresy nieskładkowe muszą stanowić jedną trzecią okresów składkowych). Musisz udowodnić swój staż ubezpieczeniowy. Możesz złożyć na przykład świadectwa pracy (okres składkowy) albo zaświadczenie ze szkoły wyższej (okres nieskładkowy).

• wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (druk ERN, PDF 467 kB) – pobierz i wypełnij w domu, papierowy wniosek dostaniesz też w oddziale ZUS,
• informację o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6, PDF 482 kB) – pobierz i wypełnij w domu, papierowy wniosek dostaniesz też w oddziale ZUS,
• dokumenty, które potwierdzą twój staż ubezpieczeniowy – zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe, na przykład:
  • świadectwa pracy,
  • legitymacja ubezpieczeniowa,
  • zaświadczenie ze szkoły wyższej, które potwierdzi okres nauki,
  • wyciągi z aktów urodzenia dzieci,
  • książeczka wojskowa lub zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień (WKU) o okresie zasadniczej służby wojskowej,
• zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ERP-7, PDF 379 kB) lub legitymację ubezpieczeniową, która zawiera wpisy dotyczące zarobków,
• zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9, PDF 154 kB) wydane przez lekarza, który prowadzi leczenie – weź takie zaświadczenie od lekarza nie wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku,
• dokumentację medyczną, która może mieć znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS (historia choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego, karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej),
• kartę wypadku w drodze do albo z pracy, zeznania świadków wypadku i inne dokumenty, które potwierdzą twój wypadek w drodze do albo z pracy – jeśli nie masz wymaganego stażu ubezpieczeniowego.

1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty. Listę znajdziesz w sekcji Co musisz przygotować.
2. Złóż dokumenty w ZUS. Szczegóły znajdziesz w sekcji Gdzie składasz dokumenty. Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pomocy pełnomocnika. Dowiedz się w ZUS, jak załatwić sprawę przez pełnomocnika.
3. ZUS wyznaczy ci termin, w którym zbada cię lekarz orzecznik ZUS.
4. Czekaj na decyzję ZUS. Szczegóły znajdziesz w sekcji Ile będziesz czekać.

W ZUS w miejscu zamieszkania osoby zainteresowanej.

Wpisz swój kod pocztowy i sprawdź, gdzie jest twój oddział ZUS.

Dokumenty możesz:

• złożyć w oddziale ZUS, 
• wysłać pocztą,
• złożyć przez internet za pomocą Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS) – w tym celu załóż konto na PUE ZUS. Sprawdź, jak założyć konto na Platformie Usług Elektronicznych ZUS. Potrzebujesz do tego profilu zaufanego lub certyfikatu kwalifikowanego. Pozwalają one potwierdzić tożsamość, by nikt nie mógł się podszyć pod ciebie. Sprawdź, jak założyć profil zaufany. 

Usługa jest bezpłatna.

Pracownik ZUS przyjmie twój wniosek i inne niezbędne dokumenty od razu. Po wstępnym rozpatrzeniu wniosku, dostaniesz informację o terminie spotkania z lekarzem orzecznikiem ZUS.

Nie ma stałej kwoty. ZUS wylicza wysokość renty indywidualnie. Zależy ona między innymi od liczby przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości zarobków.

W zależności od decyzji ZUS możesz dostać:

• stałą rentę – jeśli ZUS orzekł trwałą niezdolność do pracy,
• rentę na czas określony – jeśli ZUS orzekł czasową niezdolność do pracy,
• rentę szkoleniową – jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna, że możesz pracować, ale nie w swoim zawodzie (wskaże celowość zmiany zawodu). Dzięki takiej rencie masz czas na przygotowanie się do nowej pracy. ZUS wysyła informację o twojej rencie szkoleniowej do urzędu pracy (UP). Urząd wyznacza termin spotkania, na którym razem z pracownikiem urzędu ustalisz szczegóły związane ze szkoleniem. Możesz dostać rentę szkoleniową na okres:
  • 6 miesięcy,
  • do 36 miesięcy – jeśli urząd pracy przekaże wniosek do ZUS o przedłużeniu twojej renty na czas trwania szkolenia lub kursu, który pozwoli na zmianę pracy,
  • do 6 miesięcy – jeśli urząd pracy poinformuje ZUS, że nie bierzesz udziału w szkoleniu lub kursie, albo nie ma odpowiednich szkoleń.

Nie przysługuje ci renta szkoleniowa, jeśli masz jakikolwiek przychód (na przykład pracujesz na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia czy też pełnisz służbę w wojsku).

Jeśli dostaniesz rentę na czas określony – możesz złożyć wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy – otwórz plik w nowym oknie . ZUS poinformuje cię o tym i przekaże szczegółowe informacje nie później niż 3 miesiące przed zakończeniem renty. ZUS może przedłużyć ci prawo do renty po złożeniu takiego wniosku na podstawie decyzji lekarza orzecznika.

Lekarz orzecznik ZUS może uznać, że możesz pracować. Jeśli nie zgadzasz się z jego orzeczeniem – złóż sprzeciw do Komisji Lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia. ZUS poinformuje cię o terminie i miejscu, w którym odbędzie się Komisja Lekarska ZUS.

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS (na przykład z decyzją o wysokości renty) – możesz odwołać się do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń społecznych. Zrób to za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to miesiąc od otrzymania decyzji z ZUS.

W odwołaniu:

• wskaż numer decyzji, z którą się nie zgadzasz,
• napisz krótkie uzasadnienie, w którym wyjaśnij, dlaczego nie zgadzasz się z decyzją,
• podpisz się.

W twoim imieniu odwołanie może złożyć również pełnomocnik. Dowiedz się w oddziale ZUS, jak załatwić sprawę przez pełnomocnika.

Jeżeli ZUS uzna, że masz rację – zmieni decyzję.

Jeśli ZUS uzna, że nie masz racji – przekaże twoje odwołanie do sądu w ciągu 30 dni kalendarzowych od złożenia odwołania w ZUS.

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm.)