Każdy, kto spełnia oba poniższe warunki:

1. nie możesz pracować, ponieważ opiekujesz się chorym dzieckiem, oraz:
   • jesteś jego rodzicem,
   • jesteś jego rodzicem adopcyjnym,
   • jesteś jego rodzicem zastępczym,
   • jesteś jego opiekunem prawnym,
   • nie jest to twoje dziecko, ale wychowujesz je i utrzymujesz,
2. masz ubezpieczenie chorobowe i:
   • jesteś pracownikiem (masz umowę o pracę),
   • jesteś zleceniobiorcą (masz umowę agencyjną, umowę zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług, także jeśli pracujesz na podstawie umowy uaktywniającej jako niania),
   • współpracujesz ze zleceniobiorcą,
   • wykonujesz pracę nakładczą na podstawie umowy o pracę nakładczą (czyli pracujesz w domu i na przykład składasz długopisy, szyjesz, tworzysz biżuterię pasmanteryjną z filcu),
   • prowadzisz działalność pozarolniczą albo współpracujesz z taką osobą,
   • jesteś członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
   • jesteś osobą duchowną.

Umowa uaktywniająca to umowa z nianią, która opiekuje się dzieckiem:

• w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata, 
• w wieku do 4 lat, jeśli niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym. 

Umowa ma formę pisemną, zawierana jest między nianią a rodzicami albo rodzicem, który samotnie wychowuje dziecko.

Prawo do zasiłku przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Ale zasiłek dostanie tylko jeden z rodziców – ten, który złoży wniosek.

Nie dostaniesz zasiłku, jeśli inne osoby z rodziny, z którymi mieszkasz, mogą opiekować się chorym dzieckiem. Zasada ta nie obowiązuje, jeśli dziecko ma mniej niż 2 lata.

• wniosek o zasiłek opiekuńczy Z-15A,
• wydruk zwolnienia elektronicznego – jeśli twój płatnik składek nie ma profilu na Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS),

Jeśli twój płatnik nie ma profilu na PUE ZUS, poinformuje cię o tym pisemnie.

Jeśli twój płatnik składek ma profil na PUE ZUS, zwolnienie elektroniczne e-ZLA trafi automatycznie do ZUS i płatnika składek, zatem nawet jeśli otrzymasz wydruk e-ZLA nie musisz go  składać.

Szczegółowe informacje o elektronicznych zaświadczeniach lekarskich e-ZLA dla płatników znajdziesz na stronie internetowej ZUS.

• zaświadczenie lekarskie wystawione na wydruku z systemu w trybie alternatywnym, na przykład gdy lekarz nie ma połączenia z internetem. Jeśli masz profil na PUE ZUS, sprawdź, czy lekarz już wprowadził twoje zwolnienie do systemu – jeśli je wprowadził, możesz nie składać tego wydruku, jeśli  twój płatnik składek ma profil na PUE ZUS, ponieważ trafi ono automatycznie do ZUS i płatnika składek.
• zaświadczenie płatnika składek – jeśli wiesz, że to ZUS wypłaci ci zasiłek:
  • Z-3  – jeśli jesteś pracownikiem,
  • Z-3b – jeśli:
    • prowadzisz pozarolniczą działalność,
    • współpracujesz z osobą, która prowadzi pozarolniczą działalność,
    • jesteś osobą duchowną,
  • Z-3a – w pozostałych przypadkach (jeśli jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym, np. pracujesz na podstawie umowy zlecenia).
• dokument tożsamości – na przykład dowód osobisty albo paszport – jeśli składasz dokumenty osobiście w jednostce ZUS.

Jeśli opiekujesz się dzieckiem podczas pobytu za granicą – zamiast zaświadczenia od polskiego lekarza dostaniesz zaświadczenie, które wystawi zagraniczny lekarz. Dane, które muszą być w zaświadczeniu:

• nazwa zakładu leczniczego (na przykład szpitala albo przychodni) oraz imię i nazwisko lekarza,
• data wystawienia zaświadczenia oraz podpis lekarza,
• data początkowa i końcowa okresu, w którym będziesz opiekować się dzieckiem.

Czy zaświadczenie trzeba przetłumaczyć na język polski?

• Nie – jeśli zostało wystawione w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) albo w państwie, które podpisało z Polską umowę w zakresie zabezpieczenia społecznego.
• Tak – jeśli zostało wystawione w pozostałych państwach. Tłumaczenie przysięgłe nie jest wymagane.

Jeśli opiekujesz się chorym niepełnosprawnym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat, dodatkowo złóż dokument, który potwierdzi niepełnosprawność dziecka, czyli:

• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub
• orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz z koniecznością stałego codziennego współudziału opiekuna dziecka w leczeniu, rehabilitacji i edukacji dziecka.

1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty. Szczegółową listę znajdziesz w sekcji Co musisz przygotować.
2. Złóż dokumenty w ZUS albo u płatnika składek. Szczegóły znajdziesz w sekcji Gdzie składasz dokumenty. Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pomocy pełnomocnika. Możesz je też wysłać pocztą.

Płatnik składek to każda firma, instytucja lub osoba, która zgłasza do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych osoby ubezpieczone oraz rozlicza i opłaca za nie składki na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Może to być na przykład pracodawca albo osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność.

Od razu – jeśli masz już wszystkie potrzebne dokumenty.

Możesz też złożyć wniosek o zasiłek za okres, który już minął. Zrób to do 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który można było dostać zasiłek. Przykład: jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem od 1 do 8 lipca, to ostatni dzień, za który możesz dostać zasiłek, to 8 lipca. Czyli, żeby dostać zasiłek, złóż wszystkie dokumenty do 8 stycznia następnego roku (6 miesięcy po 8 lipca).

Jeśli z jakichś powodów nie możesz złożyć wniosku w tym terminie (na przykład leżysz w szpitalu) – możesz złożyć wniosek w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym te powody przestały istnieć.

• u płatnika składek – na przykład u twojego pracodawcy – jeśli płatnik zatrudnia powyżej 20 osób,
• u płatnika składek albo w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek – jeśli płatnik zatrudnia do 20 osób (wydruk zwolnienia elektronicznego złóż u płatnika składek),
• w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek – jeśli prowadzisz działalność pozarolniczą, współpracujesz z taką osobą albo jesteś osobą duchowną.

Dokumenty możesz wysłać pocztą, złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. Jeśli zasiłek wypłaca ZUS, wniosek możesz złożyć elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS). Zaświadczenie Z-3, Z-3a i Z-3b płatnik składek może także złożyć przez PUE ZUS.

Skorzystaj z wyszukiwarki ZUS i sprawdź, w którym oddziale możesz złożyć dokumenty. Wpisz kod pocztowy płatnika składek.

Usługa jest bezpłatna.

Zasiłek dostaniesz do 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów.

Zasiłek otrzymasz na konto, które podasz we wniosku. To bardzo wygodna forma wypłaty.

 

Może się zdarzyć, że ZUS odmówi ci zasiłku – dostaniesz wtedy decyzję w tej sprawie.

Jeśli płatnik składek odmówi ci zasiłku lub wypłaci w niewłaściwej wysokości, możesz poprosić ZUS o decyzję w tej sprawie.

80% podstawy wymiaru zasiłku. Wysokość zasiłku wyliczy dla ciebie ZUS albo płatnik składek.

Podstawa wymiaru zasiłku

• Jeśli jesteś pracownikiem – to twoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie (brutto) z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym opiekujesz się chorym dzieckiem. Od tej kwoty trzeba jeszcze odjąć składki na ubezpieczenia społeczne w tej części, którą opłacasz.
• Jeśli nie jesteś pracownikiem – to twój przeciętny miesięczny przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym opiekujesz się chorym dzieckiem. Tę kwotę trzeba jeszcze pomniejszyć o 13,71%.

Jeśli masz ubezpieczenie chorobowe krócej niż 12 miesięcy – wtedy podstawę wymiaru zasiłku wylicza się na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia przed miesiącem, w którym opiekujesz się chorym dzieckiem, a jeżeli prowadzisz działalność pozarolniczą lub współpracujesz z taką osobą albo jesteś duchownym, dotyczą cię inne szczególne zasady. Więcej informacji na temat podstawy wymiaru zasiłku znajdziesz na stronie ZUS.

Zasiłek będziesz dostawać maksymalnie przez:

• 60 dni w roku kalendarzowym – jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem do ukończenia przez nie 14 lat,
• 14 dni w roku kalendarzowym – jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat,
• 30 dni w roku kalendarzowym – jeśli opiekujesz się chorym niepełnosprawnym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat i nie ukończyło 18 lat.

Łączna liczba dni, którą możesz wykorzystać na wszystkie zasiłki opiekuńcze w roku kalendarzowym, to 60. Liczba dni nie zmienia się – niezależnie od tego, ile masz dzieci pod opieką, na przykład jeśli masz dwoje dzieci, które mają mniej niż 14 lat, to zasiłek na opiekę nad nimi dostaniesz łącznie przez 60 dni (nie 120 dni). 

Pamiętaj, że zasiłek opiekuńczy możesz dostać też w innej sytuacji (na przykład kiedy nie pracujesz, bo opiekujesz się zdrowym dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat, lub opiekujesz się innym chorym z rodziny). Także wtedy liczba dni, przez które możesz dostawać zasiłek, sumuje się i łącznie nie może przekroczyć 60 w roku kalendarzowym.

Jeśli opiekujesz się chorym niepełnosprawnym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat do 18 lat oraz innym chorym członkiem swojej rodziny (na przykład chorą mamą lub innym chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat), zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał ci przez 30 dni w roku kalendarzowym (w tym do 14 dni np. na chorą mamę i inne chore dziecko w wieku powyżej 14 lat).

Jeśli na przykład masz dwoje dzieci w wieku powyżej 14 lat do 18 lat, w tym jedno z nich jest niepełnosprawne, to zasiłek dostaniesz łącznie przez 30 dni w roku (w tym na chore dziecko, które nie jest niepełnosprawne do 14 dni).

Jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem do lat 14 oraz chorym niepełnosprawnym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat do 18 lat, to zasiłek opiekuńczy będzie ci przysługiwał przez 60 dni w roku kalendarzowym (za opiekę nad chorym niepełnosprawnym dzieckiem będzie to tylko 30 dni).

Możesz odwołać się do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to jeden miesiąc od otrzymania decyzji z ZUS. Za złożenie odwołania nic nie płacisz.

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870 z późn. zm.).