Każdy, kto spełnia oba poniższe warunki:

1. Nie możesz pracować, bo opiekujesz się zdrowym dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat, lub dzieckiem niepełnosprawnym, które ma mniej niż 18 lat, oraz:
   • jesteś jego rodzicem,
   • jesteś jego rodzicem adopcyjnym,
   • jesteś jego rodzicem zastępczym,
   • jesteś jego opiekunem prawnym,
   • nie jest to twoje dziecko, ale je wychowujesz i utrzymujesz.
2. Masz ubezpieczenie chorobowe i:
   • jesteś pracownikiem (masz umowę o pracę),
   • jesteś zleceniobiorcą (masz umowę agencyjną, umowę zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług, także jeśli pracujesz na podstawie umowy uaktywniającej jako niania),
   • współpracujesz ze zleceniobiorcą,
   • wykonujesz pracę nakładczą na podstawie umowy o pracę nakładczą (czyli pracujesz w domu i na przykład składasz długopisy, szyjesz, tworzysz biżuterię pasmanteryjną z filcu),
   • prowadzisz działalność pozarolniczą albo współpracujesz z taką osobą,
   • jesteś członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
   • jesteś osobą duchowną.

 

Umowa uaktywniająca to umowa z nianią, która opiekuje się dzieckiem:

• w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata, 
• w wieku do 4 lat, jeśli niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym. 

Umowa ma formę pisemną, zawierana jest między nianią a rodzicami albo rodzicem, który samotnie wychowuje dziecko.

 

Nie dostaniesz zasiłku, jeśli inne osoby z rodziny, z którymi mieszkasz, mogą opiekować się dzieckiem. 

Kiedy musisz zostać w domu z dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat, bo:

• niespodziewanie zamknięto żłobek, klub dziecięcy, przedszkole albo szkołę dziecka (na przykład z powodu awarii) - zamknięcie placówki jest nieprzewidziane, gdy dowiesz się o nim w terminie krótszym niż 7 dni przed jej zamknięciem,
• zachorowała niania, która podpisała umowę uaktywniającą, albo zachorował dzienny opiekun dziecka,
• inspektor sanitarny podejrzewa, że dziecko jest nosicielem choroby zakaźnej, i wydał decyzję o izolacji dziecka,
• twój małżonek lub rodzic dziecka, który do tej pory zajmował się dzieckiem, jest chory lub przebywa w szpitalu,
• matka z powodu porodu nie może opiekować się dzieckiem.

Kiedy musisz zostać w domu z dzieckiem niepełnosprawnym, które ma mniej niż 18 lat, bo:

• twój małżonek lub rodzic dziecka, który do tej pory zajmował się dzieckiem, jest chory lub jest w szpitalu,
• matka z powodu porodu nie może opiekować się dzieckiem.

Dziecko niepełnosprawne to dziecko, które ma:

• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo
• orzeczenie o niepełnosprawności łącznie z poniższymi wskazaniami: 
  • konieczności stałej lub długotrwałej opieki bądź pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
  • konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w jego leczeniu, rehabilitacji i edukacji.

• wniosek o zasiłek opiekuńczy Z-15A,
• dokument, który potwierdzi konieczność opieki nad dzieckiem:
  • oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat na formularzu ZAS-36 lub samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, dlaczego zostajesz w domu z dzieckiem – jeśli żłobek, klub dziecięcy, przedszkole albo szkoła, do której chodzi twoje dziecko, zostały niespodziewanie zamknięte,
  • decyzję inspektora sanitarnego o konieczności izolacji dziecka – jeśli istnieje podejrzenie, że twoje dziecko może być nosicielem choroby zakaźnej,
  • zaświadczenie lekarskie wystawione tobie na zwykłym druku (np. ZAS-38), które stwierdza, że twój małżonek lub rodzic dziecka stale opiekujący się dzieckiem jest chory, leczy się w szpitalu lub w innej placówce albo z powodu porodu nie może opiekować się dzieckiem,
  • dokument, który potwierdza, że niania lub dzienny opiekun są chorzy, na przykład kserokopia wydruku e-ZLA, który niania dostała od lekarza, albo kserokopia zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku dla niani lub dziennego opiekuna (napisz, że kopia jest zgodna z oryginałem) oraz oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat na formularzu ZAS-36 lub samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, że taka osoba choruje i nie może opiekować się twoim dzieckiem – jeśli niania lub dzienny opiekun jest na zwolnieniu lekarskim,
• dokument, który potwierdza niepełnosprawność dziecka, czyli orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności łącznie z poniższymi wskazaniami: 
  • konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
  • konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w jego leczeniu, rehabilitacji i edukacji,

jeśli opiekujesz się dzieckiem niepełnosprawnym w wieku do 18 lat,

• zaświadczenie płatnika składek – jeśli wiesz, że to ZUS wypłaci ci zasiłek:
  • Z-3 – jeśli jesteś pracownikiem,
  • Z-3b – jeśli:
    • prowadzisz pozarolniczą działalność,
    • współpracujesz z osobą, która prowadzi pozarolniczą działalność,
    • jesteś osobą duchowną,
  • Z-3a – w pozostałych przypadkach, np. jeśli wykonujesz pracę na podstawie umowy zlecenia,
• dokument tożsamości – na przykład dowód osobisty albo paszport – jeśli składasz dokumenty osobiście w jednostce ZUS.

1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty. Szczegółową listę dokumentów znajdziesz w sekcji Co musisz przygotować.
2. Złóż dokumenty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) albo u płatnika składek. Dokładną informację znajdziesz w sekcji Gdzie składasz dokumenty. Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pełnomocnika. Możesz je także wysłać pocztą.

Płatnik składek to każda firma, instytucja lub osoba, która zgłasza do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych osoby ubezpieczone oraz rozlicza i opłaca za nie składki na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Może to być na przykład pracodawca albo osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność.

Od razu – jeśli masz już wszystkie wymagane dokumenty.

Możesz też złożyć wniosek o zasiłek za okres, który już minął. Zrób to do 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który można było dostać zasiłek. Przykład: jeśli opiekujesz się dzieckiem od 1 do 8 lipca, to ostatni dzień, za który możesz dostać zasiłek, to 8 lipca. Czyli, żeby dostać zasiłek, musisz złożyć wszystkie dokumenty do 8 stycznia następnego roku (6 miesięcy po 8 lipca). 

Jeśli z jakichś powodów nie możesz złożyć wniosku w tym terminie (na przykład ze względu na chorobę) – możesz złożyć wniosek w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym te powody przestały istnieć.

• u płatnika składek – na przykład twojego pracodawcy – jeśli płatnik zatrudnia powyżej 20 osób,
• u płatnika składek albo w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek – jeśli płatnik zatrudnia do 20 osób,
• w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek – jeśli masz własną działalność pozarolniczą, współpracujesz z taką osobą albo jesteś osobą duchowną.

Dokumenty możesz wysłać pocztą, złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. Jeśli zasiłek wypłaca ZUS, wniosek o zasiłek możesz złożyć elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS). Zaświadczenie Z-3, Z-3a i Z-3b płatnik składek może także złożyć przez PUE ZUS.

Wpisz swój kod pocztowy i sprawdź, gdzie jest twój oddział ZUS.

Usługa jest bezpłatna.

Zasiłek dostaniesz do 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów.

Zasiłek otrzymasz na konto, które podasz we wniosku. To bardzo wygodna forma wypłaty.

Może się zdarzyć, że ZUS odmówi ci zasiłku, dostaniesz wtedy decyzję w tej sprawie.
Jeśli płatnik składek odmówi ci zasiłku lub wypłaci go w niewłaściwej wysokości, możesz poprosić ZUS o decyzję w tej sprawie.

80% podstawy wymiaru zasiłku. Wysokość zasiłku wyliczy dla ciebie ZUS albo płatnik składek.

Podstawa wymiaru zasiłku

• Jeśli jesteś pracownikiem – to twoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie (brutto) z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Od tej kwoty odejmij składki na ubezpieczenia społeczne w części, którą opłacasz.
• Jeśli nie jesteś pracownikiem – to twój przeciętny miesięczny przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Od tej kwoty odejmij jeszcze jej 13,71%.

Jeśli masz ubezpieczenie chorobowe krócej niż 12 miesięcy – wtedy podstawę wymiaru zasiłku wylicza się na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli prowadzisz działalność pozarolniczą lub współpracujesz z osobą, która prowadzi taką działalność albo jesteś osobą duchowną, dotyczą cię inne szczególne zasady. Szczegóły znajdziesz na stronie ZUS.

• Nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym – jeśli opiekujesz się dzieckiem w wieku do 8 lat.
• Nie dłużej niż 30 dni w roku kalendarzowym – jeśli opiekujesz się dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8 do 18 lat.

Pamiętaj, że łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn nie może przekraczać 60 dni w roku kalendarzowym.

Jest to łączna liczba dni do wykorzystania – wspólnie dla ojca i matki – na wszystkie zasiłki opiekuńcze w roku kalendarzowym. Liczba dni nie zmienia się – niezależnie od tego, ile masz dzieci pod opieką. Jeśli masz dwoje dzieci, które mają mniej niż 8 lat, to zasiłek na opiekę nad nimi dostaniesz łącznie przez 60 dni (a nie 120 dni).

Pamiętaj, że zasiłek opiekuńczy możesz dostać też w innej sytuacji (na przykład kiedy nie pracujesz, bo opiekujesz się chorym dzieckiem lub innym chorym z rodziny). Także wtedy liczba dni, przez które możesz dostawać zasiłek, sumuje się i łącznie nie może przekroczyć 60 dni.

Ojciec dziecka albo inna osoba z rodziny może dostać zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze, jeśli matka dziecka dostaje zasiłek macierzyński i w czasie 8 tygodni po porodzie:

• wymaga opieki szpitalnej,
• ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym i dlatego nie może opiekować się dzieckiem,
• porzuciła dziecko.

Taki zasiłek nie sumuje się z pozostałymi zasiłkami i nie jest związany z rokiem kalendarzowym. Ojciec dziecka albo inna osoba z rodziny może dostać taki zasiłek do 56 dni kalendarzowych, nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko ukończy 8 tydzień życia.

Możesz odwołać się do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to jeden miesiąc od dnia otrzymania decyzji z ZUS. Za złożenie odwołania nic nie płacisz.

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870)