Od carskiego do polskiego - historia Urzędu Celnego w Grajewie
- Stacja przeładunkowa w Grajewie, czyli tzw. granica na torach była początkiem Urzędu Celnego.
- Powstały Urząd Celny w Grajewie był nie tylko instytucją administracyjną, ale też tętniącym życiem centrum wymiany handlowej na pograniczu Cesarstwa Rosyjskiego i Prus Wschodnich.
- Historia Urzędu Celnego w Grajewie to kolejny dokument przedstawiający dzieje podlaskiej skarbowości opisywany w ramach cyklu „Jak to dawniej bywało – z kart historii podlaskiej KAS", ale też i bogatej przeszłości Grajewa.
W okresie międzywojennym pierwsze urzędy celne na obszarze ówczesnego województwa białostockiego powstały już w 1919 r., niemniej tym najważniejszym i największym był Urząd Celny w Grajewie, który zastąpił funkcjonujący wcześniej carski urząd celny.
Handel na szlaku kolejowym
Carska komora celna w Grajewie rozpoczęła swoją działalność 1 czerwca 1873 r. W krótkim czasie stała się jednym z najważniejszych urzędów celnych na terenie Królestwa Polskiego. Powołanie tego urzędu było powiązane z budową linii kolejowej z Brześcia przez Białystok i Grajewo do Prus Wschodnich. Linia ta była fragmentem ważnego szlaku komunikacyjnego łączącego Morze Czarne i port w Odessie z Królewcem i wybrzeżem Morza Bałtyckiego. W związku z faktem, że rozstaw torów był inny w Cesarstwie Rosyjskim i Niemieckim w Grajewie zorganizowano stację przeładunkową towarów, która potrzebowała obsługi urzędu celnego.
Stacja w Grajewie będąc kluczową w wymianie towarowej między Prusami Wschodnimi a Rosją, otrzymała bogatą infrastrukturę, w tym okazały gmach dworca kolejowego. Obok stacji po wschodniej stronie torów powstał natomiast cały zespół budynków carskich władz celnych, w skład których wchodził centralnie umieszczony budynek administracyjny (obecnie Urząd Miejski w Grajewie przy ul. Strażackiej), poza tym cztery murowane budynki piętrowe dla urzędników, rewidentów i kontrolerów celnych, dwa murowane budynki mieszczące chłodnie, pakownie, magazyn oraz szereg budynków drewnianych.
Pierwsze lata polskiego Urzędu Celnego w Grajewie
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w miejsce urzędu carskiego powstał polski Urząd Celny w Grajewie, a jego pierwszym kierownikiem został Stanisław Piotrowski, którego w 1921 r. przeniesiono do urzędu w Tczewie. Z racji znaczącego spadku wymiany towarowej i ruchu pociągów międzynarodowych większość obiektów już w tym okresie została przejęta przez lokalne władze samorządowe. Pomimo takiej sytuacji, Urząd Celny w Grajewie, podobnie jak poprzedzający go urząd carski, pozostał urzędem celnym kolejowym I klasy. Urzędy tej kategorii uprawnione były do odprawy przywozowej i wywozowej wszystkich towarów bez względu na ich ilość oraz wartość, a także wysokość przypadającego cła. Były one z reguły zlokalizowane przy międzynarodowych trasach kolejowych, a godziny ich pracy dostosowane były do godzin pracy ekspozytur towarowych na stacjach. Po tych godzinach pełniono dyżur w celu obsługi pociągów i podróżnych w ruchu międzynarodowym.
Urzędowi Celnemu w Grajewie podlegała ekspozytura w Boguszach oraz oddział celny pocztowy który został następnie pod koniec lat 30-tych XX w. przeniesiony do Białegostoku. Urząd Celny w Grajewie posiadał uprawnienia do prowadzenia dochodzeń i rozstrzygania spraw karnych skarbowych związanych z międzynarodowym obrotem towarowym na obszarze województwa białostockiego.
Zobacz inne historie w ramach wystawy Jak to dawniej bywało – z kart historii podlaskiej KAS
#HistoriaPodlaskiejKAS
