Izba Administracji Skarbowej w Białymstoku

• Początek polskiej administracji skarbowej na Podlasiu po długich latach zaborów można datować na 1 kwietnia 1920 roku. 
• To w tym dniu rozpoczęła działalność Izba Skarbowa w Białymstoku. 
• Zanim jednak do tego doszło, włożono ogrom pracy w organizację aparatu skarbowego w trudnych czasach odradzania się państwa polskiego.

Wszystko zaczęło się od dekretu Rady Regencyjnej z 3 stycznia 1918 r. o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskim, na mocy którego utworzono Ministerstwo Skarbu. Proces tworzenia polskiego aparatu skarbowego odbywał się stopniowo i trwał w zasadniczej części do marca 1922 r.

W drugiej połowie września 1918 r. w ministerstwie została utworzona komisja, której zadaniem było przejęcie administracji skarbowej od zaborców oraz nabór kadr. 5 listopada dokonano przejęcia urzędów i kas skarbowych w byłej okupacji austriackiej, natomiast 11 listopada 1918 r. na terenie byłej okupacji niemieckiej.

W tym momencie na obszarze byłego Królestwa Kongresowego rozpoczęło swoją działalność, 12 delegacji Ministerstwa Skarbu, przygotowanych wcześniej specjalnie na ten moment.  W ramach tych przygotowań utworzono także delegacje dla okręgów łomżyńskiego i suwalskiego. Prezesem tej pierwszej został dr Karol Góra.

W skład każdej delegacji wchodzili:

• prezes, 
• trzech członków odpowiedzialnych odpowiednio za sprawy podatków bezpośrednich, podatków pośrednich i kasowości, 
• sekretarz,
• młodszy urzędnik.  

Podstawowym zadaniem takiego zespołu było sprawne przejęcie administracji skarbowej od władz okupacyjnych. Delegacja opracowywała plany lokalizacji urzędów. Do jej kompetencji należało również określenie liczby etatów oraz zapewnienie składu osobowego urzędów. Dodatkowo miała zapewnić „odpowiednie lokale, urządzenia biurowe, materiały piśmienne, światło, opał, służbę pomocniczą itp."

Mimo dużych trudności do 1 grudnia 1918 r. zostały uruchomione urzędy i kasy skarbowe na obszarach przejętych spod okupacji niemieckiej.

Jeżeli ktoś się zastanawia, z jakiego powodu nie powstała delegacja okręgu białostockiego, to odpowiedź jest stosunkowo prosta. Białystok i jego najbliższe okolice były okupowany przez wojska niemieckie do 19 lutego 1919 r. Chodziło o kontrolę nad węzłem i trasą kolejową. Przez Białystok przebiegała trasa ewakuacji wojsk niemieckich ze wschodu do Prus. Do czasu ewakuacji armii niemieckiej z frontu wschodniego, utrzymywana była okupacja miasta, mimo że reszta ziem znajdowała się już pod polską kontrolą. Chociaż przygotowywano się do tego odpowiednio wcześniej, to polska administracja przejęła władzę w Białymstoku dopiero 19 lutego 1919 r. W bardzo krótkim czasie, bo już pod koniec lutego 1919 r. rozpoczął działalność Urząd Skarbowy w Białymstoku, któremu nie brakowało jednak problemów organizacyjnych. Podstawowym problemem był brak archiwum, akt i ksiąg skarbowych, które zostały wywiezione w przez władze carskie i niemieckie.

W Ministerstwie Skarbu zdawano sobie sprawę, że tymczasowa organizacja władz skarbowych oparta na różnych pozaborczych formach organizacyjnych nie może być efektywna. Jednym z najpilniejszych zadań, było stworzenie nowej, jednolitej administracji skarbowej. Służyć temu miała uchwalona jednogłośnie 31 lipca 1919 r ustawa o tymczasowej organizacji władz i urzędów skarbowych, która obowiązywała przez cały okres międzywojenny.

Przyjęcie ustawy nie spowodowało automatycznie jej wprowadzenia w życie. Było to spowodowane tocznymi nadal walkami o granicę odradzającego się kraju, napiętą sytuacją polityczną, niestabilnością rządów oraz trudną sytuacją gospodarczą. Dopiero powołanie na stanowisko Ministra Skarbu Władysław Grabskiego doprowadziło do przyspieszenia prac nad organizacją lokalnej administracji skarbowej. Kluczowe było wydanie przez ministra 30 stycznia 1920 r. przepisu „wprowadzczego" oraz rozporządzenia wykonawczego do wspomnianej ustawy.

Po wydaniu powyższych przepisów podjęto intensywne działania w celu utworzenia izb skarbowych i podległych im urzędów skarbowych. Z dniem 1 kwietnia 1920 r. działalność rozpoczęły izby skarbowe w województwie białostockim, kieleckim, lubelskim, łódzkim i warszawskim. Równocześnie zakończono działalność delegacji ministerstwa skarbu i podległych im powiatowych inspektorów skarbowych. Pierwszym dyrektorem Izby Skarbowej w Białymstoku został dr Karol Góra.

Izba Skarbowa w Białymstoku swoją pierwszą siedzibę znalazła w kamienicy przy Rynku Kościuszki 7 (budynek już nie istnieje). Była to reprezentacyjny, trzypiętrowy budynek, bogato zdobiony charakterystycznymi detalami wykonanymi z żółtej cegły. Izba zajęła pomieszczenia po byłym hotelu „Belle-Vieu". Podległe jej instytucje zostały natomiast rozlokowane w różnych częściach miasta. 

Zobacz też inne historie w ramach wystawy Jak to dawniej bywało – z kart historii podlaskiej KAS

#HistoriaPodlaskiejKAS

Obserwuj nas w serwisie X