Komenda Miejska
Państwowej Straży Pożarnej
w Elblągu

1. Powołanie ZSP

Miejska Zawodowa Straż Pożarna w Elblągu powstała w maju 1945 r. i złożona była z kilku podoficerów, kierowców i ochotników kierowanych przez Oddział Polskiego Urzędu Repatriacyjnego do pracy w straży. Pod koniec 1945 r. obsadę elbląskiej straży pożarnej stanowiło 40 strażaków (asp. poż. Hornziel Tadeusz, sierż. poż. Kostrzewa Stanisław, kpr poż. Sikora Zenon, 16 szeregowych pożarnictwa i 21 kandydatów na strażaków).

Pierwszym Komendantem Miejskim Zawodowej Straży Pożarnej został kpt.poż. Stanisław Bielawski.

Pierwszą siedzibą był obiekt późniejszej Komendy Milicji Obywatelskiej przy obecnej ul. Królewieckiej (dawnej Armii Czerwonej), ponieważ po przedwojennej, poniemieckiej strażnicy, która mieściła się na Starym Mieście przy ul.Miejskiej pozostały jedynie zgliszcza. Następnie, na krótko przeniesiono oddział do Zespołu Szkół Gospodarczych, znajdujący się przy tej samej ulicy, ok. 200 m dalej. Straż pożarna zajmowała tam garaże i cześć parteru budynku szkoły. W grudniu 1945 r. siedzibę straży przeniesiono do Szpitala Wojskowego przy ul..Langemarkstrasse 35 (obecnej ulicy Komeńskiego). 

Prawdopodobnie w 1947 r., przeniesiono siedzibę straży na ul. Dzierżyńskiego 33 (obecnie ul.Browarna). Obok strażnicy znajdowała się tam również Miejska Komenda Straży Pożarnej, która do swych potrzeb lokalnych otrzymała kamienicę przylegającą do remizy.

Od 1975 r. do 1992 r. była to Zawodowa Straż Pożarna Oddział II (kategoria C). Obecnie tę samą, rozbudowaną już remizę, zajmuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Nr 2 w Elblągu wchodząca w skład Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Elblągu.

2. W okresie okupacji brak informacji

3. Po wyzwoleniuZniszczony wojną Elbląg, leżący na terenie byłych Prus Wschodnich był opustoszały wskutek masowej ewakuacji ludności. Niemniej na terenach tych pozostała część Niemców i niemało Polaków, byłych jeńców obozów i robotników przymusowych, zatrudnionych w niemieckich majątkach ziemskich, cegielniach, tartakach i gorzelniach, która pozostała po przejściu frontu. Wobec rozpadu ochotniczych straży pożarnych i ewakuacji zawodowych niemieckich straży pożarnych, praktycznie nie było wtedy jednostek ochrony przeciwpożarowej. Większość samochodów, motopomp i innego sprzętu pożarniczego wywieziono na zachód. Pozostałości sprzętu ograniczały się do niewielkich ilości węży i sikawek ręcznych oraz sprzętu pomocniczego: drabin, bosaków , toporów itp. Władze radzieckie organizowały lokalne organy samorządu mieszkańców w oparciu o pozostałą na tym obszarze ludność. Były one personalnie niestabilne i bez ustalonych kompetencji. W miarę przybywania Polaków z Kurpiów, Mazowsza, Pomorza, Kujaw oraz dużej rzeszy repatriantów z Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny i Wołynia, powstawały oddolne formacje Straży Obywatelskiej, zajmującej się ochroną mienia przed kradzieżami i pożarami. Z czasem wyrosły z nich sekcje pożarnicze i struktury ochronno-porządkowe. Stan ten trwał do czasu ukompletowania się polskiej administracji powiatowej i grodzkiej (cd. patrz pkt 1)

4. Rozwój bazy lokalowej patrz opis w pkt 1 i pkt12

5. Rozwój bazy sprzętowejW pierwszym okresie działania Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w Elblągu nie było parku samochodowego. Zestaw sprzętu z motopompą przewożono na przyczepie będącej własnością Milicji Obywatelskiej oraz konno przy wykorzystaniu wozów i zaprzęgów. Na wyposażeniu znajdowała się również sikawka konna, która prawdopodobnie była wykorzystywana przez elbląskich strażaków przed i w czasie wojny. (Obecnie znajduje się ona w OSP Krzewsk). 
Miejscowi Polacy, repatrianci, byli pracownicy niemieckich firm przymusowo w nich zatrudnieni, odnajdowali sprzęt pożarniczy, często zatopiony w stawach, ukryty w piwnicach i szopach. Do straży zaczął przybywać też sprzęt z demobilu wojskowego. Lata 1945–1948 były okresem wielkiej improwizacji, ale i twórczego zapału. W 1950 r. podstawowe wyposażenie elbląskiej zawodowej straży stanowiły: - 3 wozy bojowe niemieckiej marki HORCH z silnikami benzynowymi, - samochód marki FORDSON, wykorzystywany zarówno podczas pożarów, jaki do przewozów gospodarczych (np. koksu do opalania strażnicy),- autodrabina marki MAGIRUS o wysokości 24 m; odnaleziono ją na Żuławach i przyprowadzono do remizy 16 lutego 1949 r., odremontowana przez elbląskich strażaków została uroczyście przekazana do użytkowania 20 grudnia 1949 r., - beczkowóz na podwoziu FORD-a Canada; prawdopodobnie przyprowadzony ze Sztutowa, przekazany do użytkowania razem z ww. autodrabiną, 
- motopompy benzynowe marki: KERR, DKW, SIMSON, - drabiny: polska, Szczodrowskiego, francuska, niemiecka (2-przęsłowa), angielska, 6 drabin hakowych. Z zapisów kronikarskich należy odnotować w 1965 r. powstała radiowa sieć łączności.

6. Rozwój stanów osobowych, wyszkolenia, wykształcenia. Na podstawie Książki Podziału Służby Oddziału Straży Pożarnej w Elblągu z 1949 r. ustalono, że w tym czasie zawodowa straż pożarna w Elblągu posiadała 57 etatów, tj. 2 etaty oficerskie, 11 podoficerskich, 37 strażackich, 17 innych). Strażacy podziału bojowego pełnili służbę w systemie dwuzmianowym 24/24 godziny. Każda ze zmian liczyła 24 osoby, zaś na zmianie średni obecnych było 19 strażaków. Zmianę służbową tworzyły 2 sekcje, zaś w skład sekcji wchodzili: dowódca sekcji, mechanik, łącznik, 3 dowódców stanowisk ogniowych i 3 strażaków stanowisk ogniowych). Zmianą kierował dowódca plutonu.

Elbląscy strażacy defilują ul.Armii Czerwonej w dniu 22 lipca 1945 r. (trzeci od tyłu – st.str. Józef Wróbel, na pierwszym planie st.str. Tadeusz Ocipka, pierwszy w szeregu – najwyższy str. Witold Flakowski)

Niedobór w pełni wyszkolonej kadry był od samego początku, sukcesywnie uzupełniany. Strażaków kierowano na przeszkolenia dla kierowców wozów bojowych, w 1949 r. str. Klonowski został oddelegowany na kurs strażacki oficerów zawodowych do Warszawy (do obecnej SGSP).Niektórzy strażacy uzupełniali wykształcenie ogólne, co potwierdzają zwolnienia udzielane w książce podziału. Takie były niełatwe początki zawodowego pożarnictwa w powojennym Elblągu.

7. Zmiany na stanowisku dowódcy: 

8. Posiadane sztandary - jednostka nie posiada sztandaru 
W dniu 22 lipca 1972 r. Zawodowej Straży Pożarnej w Elblągu został nadany przez Ministra Spraw Wewnętrznych sztandar. Zarówno sztandar, jak i oryginał aktu nadania, są eksponowane w Sali Historii tut. komendy.

9. Charakterystyczne akcje, w których uczestniczyła jednostka:

- 22.03.1972 r. - pożar magazynu mebli w Zakładach Meblarskich im.Wielkiego Proletariatu 
Po północy wybuch pożar magazynu mebli w zakładach meblarskich ZWP. W działaniach brały udział wszystkie jednostki ZSP z terenu miasta oraz jednostki OSP z Markus, Krzewska, Milejewa i Tolkmicka. Spaleniu uległ magazyn wyrobów gotowych przeznaczonych już do sprzedaży.

- styczeń 1983 r. - powódź na Wyspie Nowakowskiej
Była to największa w okresie powojennym powódź sztormowa. Objęła swym zasięgiem 5 ówczesnych województw (elbląskie, gdańskie, koszalińskie, szczecińskie i słupskie). Głęboki niż przemieszczający się nad Skandynawią w dniach 18 i 19 stycznia przyniósł sztormowy wiatr z północy i północnego zachodu, w porywach mający siłę huraganu (12° B, czyli około 130 km/h). Wiatr napędził masy wody morskiej w kierunku polskiego wybrzeża, gdzie osiągnięte zostały poziomy nie notowane od przeszło 30 lat. Wysoki stan Bałtyku utrudniał odpływ rzek. W ich ujściowych odcinkach przerwane zostały wały ochronne (np. na rzece Elbląg i Jeziorze Drużno), woda zalała wsie i niżej położone tereny miejskie (m.in. w Elblągu). Wyrządziła duże szkody w umocnieniach brzegów morskich, w obszarach wydmowych i utrzymującej je roślinności. Uszkodzone zostały nabrzeża portowe i infrastruktura drogowa i melioracyjna, szczególnie na Żuławach. Z zagrożonych terenów ewakuowano ponad 1 800 osób oraz ok.4 000 zwierząt. Zalanych i podtopionych było ok. 9 000 ha użytków rolnych.

- październik 1994 r. wyciek amoniaku z instalacji chłodniczej w Zakładach Mięsnych w Elblągu

- 28 styczeń - 2 luty 2002 r. - zagrożenie powodziowe na Żuławach. Zagrożenie występuje na terenie miasta Elbląga głównie zakłady zlokalizowane wzdłuż rzeki Elbląg oraz miejscowości położone na terenie gmin rozlokowane wokół jeziora Drożno, rzeki Elbląg i w bezpośrednim sąsiedztwie Zalewu Wiślanego (gm. Elbląg, gm. Markusy, gm. Gronowo Elbląskie, m. i gm.Tolkmicka oraz gm. Rychliki. Na teren zagrożony zostały skierowane do działań 3 kompanie W-MBO i 3 Kompanie COO. W siedzibie Starostwa Powiatowego został rozlokowany sztab akcji. W działaniach brały udział wszystkie jednostki OSP z terenu zagrożonych gmin.

- 20 luty 2003 r. zderzenie autobusu z dźwigiem w miejscowości Milejewo. W wyniku czołowego zderzenia rannych zostało łącznie 9 pasażerów autobusu, w tym 2 osoby śmiertelnie.

- 3 maj 2003 r. Elbląscy strażacy z JRG nr 2 biorą udział w akcji gaśniczej podczas pożaru w Rafinerii Gdańskiej

10. Osiągnięcia załogi w zakresie politycznym, sportowym, działalności humanitarnej
Brak szczególnych osiągnięć.

11. Nieprzeciętni ludzie zasłużeni dla jednostki:

chor. poż. Tadeusz Hornziel

Pionier powojennego pożarnictwa w Elblągu, pierwszy Instruktorem Powiatowym Pożarnictwa w Elblągu. Przybyły do Elbląga z Warszawy z tamtejszej Straży Ogniowej już w maju 1945 roku. Tadeusz Hornziel został mianowany na to stanowisko przez Głównego Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej w Ministerstwie Administracji Publicznej Rządu Tymczasowej Jedności Narodowej. Był później długoletnim Komendantem Wojewódzkim Straży Pożarnych w Olsztynie. On właśnie przeorganizował Straż Obywatelską w Straż Pożarną w Elblągu.

por. poż. Józef Cieszyński

Pionier powojennego pożarnictwa w Elblągu, kierowca-mechanik i konstruktor. Zasłużył się przeprowadzenie szeregu kapitalnych remontów pojazdów parku samochodowego Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w Elblągu, co w powojennym okresie nie było łatwym zadaniem. W latach 1947-1950 był Komendantem Miejskim Straży Pożarnej w Elblągu i zarazem dowódcą jednostki.

kpt. poż. Antoni Cebula

Jeden z pierwszych oficerów w elbląskiej zawodowej straży pożarnej, przez blisko 19 lat był Komendantem Miejskim Straży Pożarnej w Elblągu i dowódcą jednostki.

12. Stan na dzień powstania PSP (strażnica, sprzęt, załoga)

W związku z wejściem w 1992 r. w życie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, w nowopowstałej strukturze Komendy Miejskiej PSP w Elblągu utworzono obok dwóch innych jednostek w Elblągu i w Pasłęku, Jednostkę Ratowniczo–Gaśniczą Nr 2 w Elblągu z liczbą etatów 33 (obecnie jednostka również ma tyle etatów). Jej pierwszym dowódcą został asp. Wiesław Siółkowski. Ówczesne uzbrojenie remizy stanowiły: 2 samochody gaśnicze, samochód oświetleniowy, samochód wężowy, samochód przeciwgazowo-dymowy. Jednostka posiadała 33 etaty. Jednostka od tego czasu specjalizuje się głównie w gaszeniu pożarów i likwidacji zagrożeń ekologicznych. Na jej bazie utworzono specjalistyczną grupę do likwidacji zagrożeń ekologicznych wchodzącą w skład Warmińsko – Mazurskiej Brygady Odwodowej.

W JRG nr 2 w Elblągu działa Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Ekologicznego włączona do Wojewódzkiego Odwodu Operacyjnego. Wyposażenie jej stanowi samochód ratownictwa ekologicznego, przyczepa z zaporami, ponton z silnikiem oraz drobny, specjalistyczny sprzęt ratowniczy. Obecnie jednostka wyposażona jest w następujące samochody pożarnicze :

- GCBA 5/24 na podwoziu samochodu Jelcz (rok produkcji 1994)

- GCBA 6/32 na podwoziu samochodu Jelcz (rok produkcji 1988)

oraz pojazdy specjalistyczne:

- SLRt na podwoziu samochodu Lublin (rok produkcji 1998)

- SEko na podwoziu Star (rok produkcji 1977)

- SLOp na podwoziu KIA (rok produkcji 2000).

Jednostka Ratownicza-Gaśnicza Nr 2 w Elblągu chroni teren o powierzchni 462 km2, w skład którego wchodzą: północna część miasta i gminy Elbląg- 128 km2, gmina Milejewo - 95 km2 i gmina Tolkmicko- 239 km2. 2 Najdalej położonymi miejscowościami od siedziby JRG są: Chojnowo i Przylesie, oddalone o 22 km, czas dojazdu wynosi ok. 30 min.

 

Opracowanie: st. bryg. Mariusz Kołecki