Komenda Powiatowa
Państwowej Straży Pożarnej
w Limanowej

W Polsce śmiertelność z powodu hipotermii wynosi 328-606 osób na rok. Przyczyną hipotermii może być długotrwałe oddziaływanie niskiej temperatury otoczenia powietrza, wody na organizm lub też zahamowanie procesów przemiany materii. W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają zwolnieniu i następuje obniżenie efektywności działania, co znacznie zwiększa ryzyko wypadku. W ekstremalnym przypadku hipotermii może nastąpić śmierć w następstwie zbyt niskiej temperatury mózgu i serca.

Objawy choroby

Podstawowym, najwcześniejszym objawem wychłodzenia są dreszcze. Organizm reaguje w ten sposób, gdy nie jest w stanie utrzymać normalnej temperatury ciała i stara się wygenerować więcej ciepła przez ruch. Pierwsze skutki wychłodzenia to stopniowe osłabienie. Gdy dreszcze ustają, to sytuacja jest już poważna. Najpierw traci się siły w częściach ciała bezpośrednio wystawionych na działanie niskich temperatur, np. w rękach. Większość fizycznych symptomów zależy od indywidualnej odporności człowieka. Ogólnie, gdy temperatura ciała obniża się to objawy się nasilają. Wyróżnia się cztery stopnie wychłodzenia.

Łagodne objawy (35 - 32 stopni Celsjusza):

(osoba wciąż jest w stanie sobie pomóc)

• ofiara jest przytomna;
• zwykle trochę przestraszona;
• ma silne dreszcze;
• dłonie stopy są zimne;
• mogą być blade lub sine.

Umiarkowane objawy (32 – 28 stopni Celsjusza):
(osoba nie jest w stanie sobie pomóc)

• osoba jest przytomna;
• senna zdezorientowana i obojętna;
• nie ma dreszczy;
• skóra na klatce piersiowej chłodna w dotyku;
• tętno niemiarowe.

Ostre objawy (28-24 stopni Celsjusza):
(ofiara w średnim lub złym stanie)

• ofiara jest nieprzytomna;
• nie odpowiada na pytania;
• nie reaguje na bodźce;
• nie porusza się;
• oddech jest płytki i bardzo wolny;
• skóra w dotyku lodowata;
• serce w każdej chwili może się zatrzymać.

Krytyczne objawy (poniżej 24 stopni Celsjusza):

• osoba jest nieprzytomna;
• nie oddycha;
• nie ma oznak krążenia krwi;
• serce się zatrzymało.

Udzielanie pomocy przy hipotermii

Podczas opieki nad wychłodzonym człowiekiem obowiązuje ogólna zasada: unikać wszelkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Im wyższy stopień hipotermii, tym bardziej trzeba na to uważać. Przy obniżonej temperaturze ciała organizm pracuje (w pewnym sensie) na zwolnionych obrotach, aby utrzymać krążenie krwi w sercu, płucach i mózgu. Nawet nieznaczne ruchy, powodują przepływ ciepłej jeszcze krwi z tułowia w wyziębione kończyny. Zimna krew dociera do środka ciała. Ten tzw. "afterdrop" może doprowadzić do ostatecznego załamania się krwiobiegu. Ważne jest, aby ratowanego przenieść w miejsce osłonięte od wiatru, do suchych, przewiewnych i ciepłych warunków i stopniowo zacząć ogrzewać. Traktować delikatnie, zdjąć przemoczone ubranie (pociąć jeżeli konieczne). Łagodnie ogrzewać plecy, szyję, głowę. Przykryć poszkodowanego śpiworem lub kocami, odizolować od zimna - również szyję i głowę. Poza tym w zależności od stopnia wychłodzenia należy:

• łagodne objawy - poszkodowany jest w pełni przytomny, należy go bez zbędnego poruszania rozebrać, ułożyć w śpiworze, zawinąć dodatkowo w płachtę ratunkową, podawać ciepłe, słodkie napoje (Nie wolno podawać jakiegokolwiek alkoholu!), ostrożnie wysuszyć (nie nacierając ręcznikiem ani nie masując, aby nie prowokować przepływu krwi z głębi ciała do naczyń podskórnych), ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Oczywiście, jeżeli tylko istnieje taka możliwość, należy szukać schronienia w ogrzanych pomieszczeniach i pozostać tam przez kilka godzin. Ponadto przyłożyć zewnętrzne, łagodne źródła ciepła do głowy, pleców, szyi i ud - nie wolno pozwolić temperaturze na opadanie, lecz trzeba unikać gwałtownego ogrzewania.
• umiarkowane objawy - u poszkodowanego pojawia się apatia i sztywność mięśni. Nie należy go rozbierać. Poza tym trzeba postępować tak, jak przy pierwszym stadium choroby, tylko ułożyć ofiarę z podkurczonymi kończynami, co może zapobiec spadkowi temperatury ciała o kolejne stopnie. Podczas transportu unikać ułożenia w pionie, bezpieczna jest tylko pozycja leżąca. Można podawać ciepły płyn, jedynie gdy poszkodowany jest przytomny i jest w stanie go wypić. Jeżeli to możliwe należy zaprowadzić ofiarę do lekarza.
• ostre i krytyczne objawy - poszkodowany traci przytomność. Należy postępować tak, jak przy umiarkowanych objawach, ale nie wlewać do ust żadnych płynów i nie podawać jedzenia. Tylko pomoc medyczna i kliniczna może zapewnić przeżycie. Jeżeli ustanie krążenie krwi lub nastąpi zatrzymanie oddechu, należy niezwłocznie rozpocząć reanimację. Mocno wychłodzone komórki potrzebują dużo mniej tlenu i substancji odżywczych niż normalnie. Powracają do życia także bardzo powoli. Człowieka w skrajnej hipotermii często trudno odróżnić od martwego. Bardzo istotne jest, aby nie rozpoczynać reanimacji zbyt wcześnie, to znaczy, zanim nie stwierdzi się zatrzymania oddechu lub krążenia.

W związku ze spadkiem temperatur, apelujemy,  by nie przechodzić obojętnie obok osób narażonych na zamarznięcie.

Czasem nie potrzeba wiele by pomóc. Wystarczy poinformować odpowiednie służby dzwoniąc pod numer alarmowy:

999, 997, 998 lub 112.

Centrum Leczenia Hipotermii Głębokiej - Kraków - telefon  501 039 462

W ten sposób możemy uratować czyjeś życie.

Opracowanie: KP PSP Limanowa