Oparzenia

Wstęp

    Często ulegamy oparzeniom. Są to na ogół niegroźne, ale bolesne urazy. Rzadziej mamy do czynienia z oparzeniem na tyle poważnym, że konieczna jest pomoc lekarska lub leczenie szpitalne. Niezbyt częste są na szczęście przypadki śmiertelne, których przyczyną jest oparzenie. Jednak ból i wolne gojenie się ran powstałych w wyniku oparzeń oraz rozległe szpecące blizny są ważnym powodem, dla którego należy poświęcić więcej uwagi, zarówno zapobieganiu oparzeniom, jak i postępowaniu w momencie ich wystąpienia.
    Oparzenia nader często dotykają dzieci. Są one mniej doświadczone. Nie potrafią unikać sytuacji, które mogą być dla nich groźne. Ruchliwe i obdarzone ciekawością wszystkiego, co je otacza, są szczególnie podatne na przykre konsekwencje swej naturalnej chęci poznawania świata. Należy również pamiętać, że dzieci mają dużo bardziej wrażliwą skórę i tkanki podskórne niż dorośli, przez co ich urazy mają daleko bardziej poważne konsekwencje, niż podobne przypadki u dorosłych.
    Najczęściej występujące oparzenia to:

bezpośrednie oparzenia termiczne (poprzez kontakt z ogniem lub gorącym przedmiotem).

Rzadziej występują oparzenia:

słoneczne,
chemiczne,
elektryczne.

Najrzadziej:

przez kontakt z parzącymi roślinami lub zwierzętami.

Co robić, gdy doszło do oparzenia, czyli ogólne zasady postępowania ratowniczego w oparzeniach:

analiza zastanej sytuacji,
wezwanie pomocy,
zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
dotarcie do poszkodowanego,
udzielenie pierwszej pomocy.

    Przestrzeganie wskazanej kolejności podejmowanych czynności umożliwi racjonalne i skuteczne działanie ratownicze zmniejszając ryzyko wystąpienia paniki i działania chaotycznego, które są bardzo prawdopodobne w zdarzeniach, w których ofiarami i świadkami są dzieci.

    Ad 1. Analiza zaistniałej sytuacji obejmuje rozpoznanie rodzaju zdarzenia, jego przyczyn i możliwości ich usunięcia, ustalenia ilości poszkodowanych, rodzaju i głębokości obrażeń, prognozę rozwoju sytuacji oraz aktualne możliwości prowadzenia działań ratowniczych. W początkowej fazie akcji ratowniczej musi pojawić się osoba, która pokieruje działaniami innych - zazwyczaj bywa to pierwsza osoba, która pojawiła się na miejscu zdarzenia (bo najwięcej zdążyła zobaczyć i wie jak rozwijała się sytuacja) lub osoba zobowiązana do kierowania działaniami ratowniczymi w ramach swych obowiązków służbowych lub zakresu odpowiedzialności. Nie można dopuścić do sytuacji, gdy akcją ratowniczą starają się kierować dwie lub więcej osób, gdyż prowadzi to do chaosu i powiększenia strat.

    Ad 2. Wezwanie pomocy - pomoc może pochodzić zarówno od osób będących na miejscu zdarzenia - świadków zaistniałego wypadku, jak również ze strony profesjonalnych służb ratowniczych - pogotowia ratunkowego, straży pożarnej i ewentualnie policji.

Telefony ratunkowe: 999, 998, 997.
Przy powiadamianiu służb ratowniczych bądź przygotowany do przekazania poniższych informacji:

podaj dokładny adres pobytu poszkodowanego lub miejsca zdarzenia
podaj rodzaj zdarzenia i rodzaj obrażeń
podaj wiek, płeć i liczbę poszkodowanych (również dane personalne, o ile je znasz)
podaj numer telefonu, z którego dzwonisz oraz swoje personalia

    Zabezpieczenie miejsca zdarzenia ma na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa ratownikom oraz uchronienie poszkodowanych przed dodatkowymi urazami. Szczególnego znaczenia nabiera to zalecenie przy porażeniu prądem elektrycznym, przy pożarach i podczas awarii chemicznych.

    Dotarcie do poszkodowanego jest warunkiem udzielenia mu pomocy. Do poszkodowanego należy dotrzeć jak najszybciej. Ale koniecznie trzeba pamiętać o zabezpieczeniu drogi powrotu i możliwych zagrożeniach dla ratownika. Często zachodzi potrzeba ewakuacji poszkodowanego z miejsca wypadku. Konieczna jest wtedy szczególna rozwaga i kierowanie się zasadą maksymalnej skuteczności działań przy minimalnym narażeniu ratowanego i ratującego.

    Udzielanie pierwszej pomocy zawsze warto pozostawić osobom posiadającym odpowiednie przygotowanie. Z reguły powinna to robić osoba dorosła. Udzielając pomocy należy przestrzegać zasady oceny podstawowych funkcji życiowych poszkodowanych oraz wielkości doznanych obrażeń.

Oparzenia termiczne

Oparzenie termiczne to uszkodzenie ciała - zmiany powłok skórnych lub tkanek wewnętrznych, których przyczyną jest działanie wysokiej temperatury. Źródłem oparzenia termicznego dzieci są najczęściej: gorące płyny - mleko, woda, zupa; para wodna - czajniki, garnki; bezpośredni kontakt z rozgrzanym przedmiotem - żelazko, grzejnik, grzałka, pogrzebacz, fajerka, pokrywka; lub rzadziej bezpośredni kontakt z płomieniem.
Objawy oparzenia termicznego:

rumień (zaczerwienienie skóry),
ból,
obrzęk,
pęcherze,
wstrząs (przy rozległych oparzeniach),
duszność, kaszel, trudności w oddychaniu (przy oparzeniach dróg oddechowych),
utrata przytomności.

Postępowanie przy oparzeniach termicznych:

jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce,
w trakcie schładzania usunąć odzież poprzez rozcięcie,
w trakcie schładzania usunąć pierścionki, kolczyki itp.,
po zakończeniu schładzania rany oparzeniowe osłonić opatrunkiem jałowym lub hydrożelowym schładzającym,
w miarę możliwości unieruchomić i unieść oparzoną część ciała,
w przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu - blada spocona skóra, szybkie tętno, pobudzenie psychoruchowe - należy dziecko ułożyć w pozycji na wznak z uniesionymi kończynami dolnymi, zapewnić komfort cieplny,
oparzonego należy ochronić przed urazami wtórnymi,
w cięższych przypadkach (rozległe oparzenie, objawy wstrząsu) natychmiast powiadomić pogotowie ratunkowe.

Co powinno zrobić dziecko gdy ulegnie oparzeniu:

oddalić się od miejsca zagrożenia,
powiadomić rodzica, opiekuna lub inną osobę dorosłą,
czynnością ratunkową, którą może podjąć dziecko jest schłodzenie oparzonego miejsca.

    Przy lekkim oparzeniu zwykle oparzone miejsce chłodzimy powietrzem - dmuchając na bolące miejsce. Najlepszą substancją nadającą się do schładzania jest woda. Zalety schładzania wodą: działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe, zmniejszenie się głębokości oparzenia, usunięcie czynnika powodującego oparzenie (także w oparzeniach chemicznych).
    Schładzanie miejsc oparzonych można prowadzić polewając je strumieniem bieżącej wody, najlepiej o temperaturze ok. 20 stopni C do około 20 minut, a najlepiej do momentu ustąpienia bólu. W razie braku dostępu do bieżącej wody rany schładzać można również przez zanurzenie w pojemniku z wodą lub inną cieczą nie agresywną (mleko, piwo). W przypadku dostępności wyłącznie płynów zimnych schładzać tylko do momentu ustąpienia bólu. W razie powrotu dolegliwości bólowych ponownie rozpocząć schładzanie. W niskiej temperaturze otoczenia zabezpieczyć poszkodowanego przed nadmierną utratą ciepła. Po schłodzeniu wodą (lub przy braku dostępu do wody i posiadaniu odpowiednio wyposażonej apteczki) można zastosować hydrożelowe opatrunki schładzające.
    W żadnym wypadku nie wolno:

odrywać przylgniętej do rany odzieży,
przekłuwać pęcherzy,
dotykać rany oparzeniowej,
smarować oparzonej skury maściami, kremami, tłuszczami, piankami, białkiem jaja kurzego, ani alkoholem,
przy oparzeniach wewnętrznych i rozległych oparzeniach zewnętrznych podawać doustnie plynów lub pokarmów,
pozostawić poszkodowanego bez nadzoru.

Pożary

Pożary wybuchają najczęściej tam, gdzie dochodzi do posługiwania się otwartym ogniem w miejscach, w których znajdują się przedmioty łatwo palne (czyli praktycznie we wnętrzu każdego budynku oraz w pobliżu zabudowań drewnianych lub obok miejsc, gdzie przechowywane są łatwo palne przedmioty - drewno, siano, papier, itp.). Przyczyną pożaru może też być szkło, odrzucony tlący się papieros, zwarcie elektryczne. Bardzo częste są w ostatnich latach groźne dla ludzi, zwierząt i dobytku pożary wywołane przez ludzi, którzy wypalają wiosną zeschłe trawy. Ogólnie - do pożaru dochodzi, gdy źródło ognia znajdzie się w pobliżu substancji łatwo palnej.
Podstawowymi zasadami, które dziecko powinno zastosować w przypadku zauważenia źródła ognia lub wznieceniu ognia jest:

powiadomienie dorosłych,
oddalenie się od miejsca zagrożenia.

Jeśli źródło ognia jest niewielkie:

odsunięcie przedmiotów, które mogą podsycić pożar,
ewentualnie zduszenie ognia i schłodzenie miejsca pożaru.

Podczas pożaru może dojść do oparzenia skóry lub oparzenia dróg oddechowych. Oparzenia dróg oddechowych są każdorazowo poważnymi zagrażającymi zdrowiu i życiu urazami. Objawami oparzenia dróg oddechowych są:

osmalenia i oparzenia okolic ust i nosa,
kaszel,
duszność i trudność w odychaniu,
sinica.

Osobę poszkodowaną w wyniku pożaru należy ewakuować ze strefy zagrożenia. W przypadkach poważniejszych pożarów podczas akcji ratunkowej powinien być na miejscu ratownik przeszkolony w udzielaniu pomocy. Każdorazowo poszkodowani w wyniku pożaru powinni jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Oparzenia słoneczne

Nawet kilkudziesięciominutowe przebywanie osoby nie przygotowanej na silnym słońcu, może doprowadzić do poważnych oparzeń. Objawy tych oparzeń są podobne do objawów oparzeń termicznych.

Sposoby udzielania pomocy w przypadkach porażeń słonecznych:

przejście do miejsca zacienionego,
posmarować oparzone miejsca odpowiednią pianką kosmetyczną,
unikać ponownej ekspozycji na promienie słoneczne.

By ustrzec się oparzenia słonecznego należy podczas pierwszych wiosennych lub letnich silniejszych nasłonecznień, stopniowo przyzwyczajać skórę do operowania słońca. Pierwsze opalanie nie powinno trwać dłużej niż kilkanaście minut. Powinno się stosować kremy z filtrami UV.

Uwagi:

Dzieci do l roku życia nie wolno wystawiać na bezpośrednią ekspozycję promieni słonecznych.
Naturalna ochronna powłoka skórna dzieci starszych jest rozpuszczalna w wodzie. Powoduje to szczególne narażenie na oparzenia słoneczne u dzieci bawiących się w wodzie.
Ubrania z naturalnej bawełny w kolorze białym przepuszczają około 30% promieniowania UVB. Dlatego stosowanie białej odzieży nie zapewnia ochrony przed oparzeniem słonecznym.

Oparzenia chemiczne

    Oparzenia środkami chemicznymi są niezwykle groźne dla poszkodowanych. Dochodzi do nich gdy do skóry, oczu lub do przewodu pokarmowego dostanie się substancja żrąca (zasada, kwas lub stężony alkohol). Te niebezpieczne w kontakcie z ciałem człowieka substancje mają postać zarówno płynną jak i stałą, ale też mogą wytwarzać trujące i parzące opary. Substancje te są składnikami niektórych środków czystości. Żrące środki czystości na przykład służą, do usuwania osadów, rozpuszczania zatłuszczeń, udrożniania odpływów wody i kanalizacji.

    Do oparzenia substancją żrącą może dojść przez nieuwagę i nieumiejętne posługiwanie się domowymi środkami chemicznymi.

    Przykłady:

możemy rozlać niebezpieczny płyn i starać się go nieumiejętnie posprzątać - wtedy może dojść do oparzenia skóry palców, rąk i całego ciała,
możemy rozlać na ubranie żrący płyn - dochodzi wtedy do niebezpiecznych oparzeń różnych części ciała,
możemy wypić żrący płyn przechowywany w butelce, która ma etykietę i kształt pojemnika produktu spożywczego,
podczas czyszczenia spływu wody żrącym płynem lub środkiem sproszkowanym, wydzielające się opary powodują podrażnienie oczu, które przecieramy zabrudzoną ręką.

Naczelną zasadą postępowania, gdy w obecności dziecka dojdzie do zagrożenia oparzenia substancją żrącą, jest wezwanie na pomoc osobę dorosłą. Gdy jest to niemożliwe, a doszło do kontaktu skóry z taką substancją, należy skażone miejsce obficie spłukiwać wodą, uważając, by spłukiwana woda z rozpuszczoną niebezpieczną substancją nie miała kontaktu z innymi częściami ciała.

Oparzenia chemiczne skóry

Objawy:

ostry kłujący ból,
rumień lub plamiste przebarwienia skóry,
pęcherze,
złuszczanie martwiczych tkanek.

Postępowanie:

obfite spłukanie rozproszonym strumieniem wody,
usunięcie odzieży i biżuterii oraz kontynuacja spłukiwania ran oparzeniowych,
założenie opatrunku jałowego lub hydrożelowego schładzającego,
ułożenie poszkodowanego tak, by rany nie powodowały dalszych cierpień,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
skontaktować się z lekarzem.

Oparzenia chemiczne przewodu pokarmowego

Objawy:

piekący ból jamy ustnej, gardła oraz przełyku,
odbarwienie czerwieni wargowej i błon śluzowych jamy ustnej,
nudności wymioty.

Postępowanie:

obmycie twarzy i płukanie jamy ustnej dużą iloscią wody,
podanie do picia małymi łykami chłodnej wody lub mleka,
zpodanie białka jaja kurzego do wypicia,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
natychmiast skontaktować się z lekarzem.

W żadnym wypadku nie wolno wywoływać wymiotów.

Chemiczne oparzenia oka

Objawy:

ostry ból oka,
trudności z otwieraniem oka,
obfite łzawienie,
światłowstręt,
zaczerwienienie i obrzęk powiek.

Postępowanie:

obfite przemywanie oka wodą bieżącą,
delikatne i obfite spłukiwanie powiek od strony wewnętrznej,
opatrunek jałowy na oko,
identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
skontaktować się z lekarzem.

W żadnym wypadku nie wolno:

przecierać oczu,
dopuścić do kontaktu wody spłukującej oparzone oko z okiem zdrowym.

Oparzenia elektryczne

    Do porażenia prądem elektrycznym może dojść w wielu codziennych sytuacjach. Na oparzenie narażamy się, gdy nieostrożnie lub nieodpowiednio korzystamy ze sprzętu zasilanego prądem. Do najczęstszych sytuacji domowych, w których dochodzi do porażeń należą: zabawa sprzętem elektrycznym (otwieranie pokryw wież i innego sprzętu muzycznego) lub źródłem zasilania elektrycznego (zabawa dziecka kontaktem), próby manipulowania sprzętem zasilanym elektrycznie bez odłączenia źródła zasilania, np. próba naprawienia radia lub magnetofonu, wymiany żarówki. Bardzo ostrożnie należy obchodzić się z przewodami elektrycznymi, zwłaszcza gdy są one stare i łączone "domowymi sposobami".

    Pamiętaj, że woda jest dobrym przewodnikiem prądu. Nie wchodź do niej podczas burzy. Możesz zostać oparzony piorunem.

    Pierwszą i naczelną zasadą udzielania pomocy osobie oparzonej prądem jest odcięcie źródła prądu. W żadnym razie nie wolno dotykać osoby porażonej prądem przed odłączeniem napięcia. W razie konieczności przemieszczenia poszkodowanego używać przedmiotów nie przewodzących prądu. Objawy oparzenia prądem są podobne do objawów oparzenia termicznego. Pomoc oparzonemu (po upewnieniu się, że nie oddziałuje na niego prąd) udzielamy tak, jak osobie z objawami oparzenia termicznego. Po porażeniu pochodzącym z silnego źródła zasilania konieczna jest fachowa pomoc lekarska.

Podsumowanie

    Ostrożność i wyobraźnia pomagają unikać przykrych konsekwencji natknięcia się na przedmiot lub znalezienia się w sytuacji, która kończy się oparzeniem. Bardzo często sami niemalże prosimy się, by stało się nam coś złego. Bawimy się ogniem, detonujemy petardy, by pokazać swą odwagę podchodzimy do zagrażających nam miejsc i przedmiotów. Często wypadki oparzeń mają miejsce, gdy jesteśmy zbyt ciekawscy. Podnosimy nieznane rzeczy, próbujemy rozpakować pojemniki, w których wydaje nam się, że znajdziemy coś ciekawego. Najczęściej takie zachowanie kończy się w sposób, który nie przynosi nam przykrych konsekwencji. Niestety, niekiedy dochodzi do poważnych wypadków. Nasza nieuwaga i nierozważność przynoszą cierpienie, trwałe okaleczenia, a nawet śmierć.

    Warto przypomnieć bezsensowną śmierć chłopców, którzy po nieudanych próbach otwarcia znalezionego w lesie pocisku postanowili zobaczyć co się stanie, gdy włoży się ten materiał wybuchowy do ogniska. Spalony las i liczne oparzenia próbujących go gasić ludzi, bo kilku chłopcom o małym rozumku chciało się wypalać zeschłą trawę. Zeszpeconą twarz dziecka, które postanowiło "wynieść" butelkę z kwasem solnym ze szkolnej pracowni chemicznej. Kilkumiesięczne leczenie dziecka, które rozbrykane przypadkiem strąciło na siebie garnek z gotującą się zupą. Takich zdarzeń jest niestety bardzo wiele. Bądźmy więc mądrzy i nie pozwólmy, by nam lub innym stała się krzywda.

    Pamiętać trzeba, że dziecko nie potrafi samodzielnie zaradzić wypadkowi oparzenia, który nastąpił. Reakcje młodej osoby są bardzo impulsywne. Brak jej ponadto opanowania i doświadczenia, które jest niezbędne w sytuacji zagrożenia. Podstawową więc czynnością, którą dziecko powinno wykonać gdy zajdzie wypadek, którego konsekwencją jest oparzenie, jest wezwanie pomocy dorosłego. Dziecko, które stało się świadkiem zagrożenia wypadkiem lub wypadku, powinno natychmiast wszcząć odpowiedni do sytuacji alarm. Osoba dorosła może lepiej ocenić, czy należy wezwać pomoc specjalistyczną, czy można próbować przeciwdziałać zagrożeniu we własnym zakresie. Pamiętajmy, że podczas udzielania pomocy liczy się skuteczność, minimalizowanie strat i przede wszystkim zdrowie i życie ludzi.     Opracowano na podstawie pakietu programowego "Żyj Bezpiecznie" przygotowanego przez Procter & Gamble Operations Polska Sp. z o.o., przy współpracy specjalistów Państwowej Straży Pożarnej i lekarzy.