Odsłonięcie pomnika Ity Kozakiewicz w Jēkabpils
05.12.2022
5 grudnia 2022 r. w Jēkabpils odsłonięto pomnik Ity Marii Kozakiewicz w obecności wicemarszałek polskiego Sejmu PR Małgorzaty Gosiewskiej, sekretarz parlamentarnej MSZ Łotwy Gundy Reire, wicemarszałka Saeimy Jānisa Grasbergsa, przedstawicieli Związku Polaków na Łotwie, działaczy społecznych, władz miasta Jēkabpils oraz osób, dla których ważne jest dziedzictwo Ity Kozakiewicz. Pomnik stanął na skwerze naprzeciw ul. Rīgas 114. Autorem pomnika jest Romualds Gibovskis.
Ita Kozakiewicz w 1989 została prezesem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Polaków na Łotwie powstałego w listopadzie 1988. W 1988 związała się z Łotewskim Frontem Ludowym, działającym na rzecz odrodzenia narodowego, autonomii, a następnie niepodległości Łotwy. Swoja karierę polityczną zaczynała w wyborach do Rady Najwyższej Związku Radzieckiego w 1989 z okręgu Jēkabpils. W wyborach 18 marca 1990 wybrano ją w skład Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej jako reprezentantkę okręgu wyborczego nr 129 w Jēkabpils. Zasiadała w Prezydium Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej. Była przewodniczącą komisji do spraw praw człowieka, gdzie angażowała się w sprawy istotne dla przedstawicieli mniejszości narodowych. Prowadziła bardzo aktywną działalność w Związku Polaków na Łotwie, którego była prezesem i założycielką. Dzięki jej zaangażowaniu Polacy jako pierwsza grupa mniejszościowa opowiedzieli się za niepodległością Łotwy i zaangażowali w walkę o wolność. W 1990 r. Ita Kozakiewicz wzięła udział w ważnym dla Łotwy głosowaniu, w którym opowiedziała się za niepodległością kraju od ZSRR. Przyznano jej nagrodę „Kobieta Łotwa” jako pierwszej i jedynej kobiecie w dziejach niepodległego państwa łotewskiego.
28 października 1990 roku Ita Maria Kozakiewicz tragicznie zginęła w falach Morza Tyrreńskiego. Została pochowana na ryskim Cmentarzu św. Michała.
Pamięć o Icie Kozakiewicz jest wciąż żywa w społeczeństwie łotewskim. Jej imię nosi Łotewskie Stowarzyszenie Towarzystw Mniejszości Narodowych. Jest patronką polskiej szkoły średniej w Rydze. Była prezydent Łotwy Vaira Vīķe-Freiberga nazwała ją „symbolem wolności i niezależności Łotwy”.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2022 poprzez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
