Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Aleksandrowie Kujawskim

W dniach 20-26 stycznia obchodzimy Europejski Tydzień Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Inicjatywa ta ma na celu podkreślanie szczególnej roli badań profilaktycznych w zapobieganiu chorobom nowotworowym, a także  zwrócenie uwagi na wciąż wysoką zachorowalność na nowotwór szyjki macicy. Ten rodzaj nowotworu jest jednym z najczęściej występujących u kobiet (zaraz po nowotworze piersi, trzonu macicy i jajnika). Na raka szyjki macicy najczęściej chorują kobiety w wieku 45-65 lat, jednak wzrost zachorowań obserwuje się już od 25 roku życia.

Co wywołuje raka szyjki macicy?
Rak szyjki macicy jest wywoływany przez zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papillomavirus). Istnieje wiele typów tego wirusa, ale za rozwój raka odpowiadają przede wszystkim HPV-16 i HPV-18, które są typami wysokoonkogennymi. Zakażenie HPV jest powszechne i często nie daje objawów, dlatego wiele osób może nieświadomie przenosić wirusa.

Czynniki ryzyka
Do czynników ryzyka zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego należą:

1. Wczesny wiek inicjacji seksualnej – zakażenie HPV może wystąpić po rozpoczęciu współżycia.
2. Liczba partnerów seksualnych – ryzyko zależne jest nie tylko od liczby partnerów seksualnych ale także od tego jak bogate było ich życie seksualne.
3. Palenie papierosów – toksyny z dymu tytoniowego mogą uszkadzać komórki szyjki macicy.
4. Obniżona odporność – np. u osób zakażonych wirusem HIV lub przyjmujących leki immunosupresyjne.
5. Współistnienie innych zakażeń przenoszonych drogą płciową.
6. Nieprzestrzeganie badań profilaktycznych – brak regularnych badań cytologicznych zwiększa ryzyko przeoczenia zmian przedrakowych.

Jak można zarazić się wirusem HPV?
Zakażenie HPV przenosi się przede wszystkim drogą kontaktów seksualnych, w tym także poprzez seks oralny lub analny. Do zakażenia może dojść również przez kontakt skórny w okolicach narządów płciowych. Używanie wspólnych ręczników lub przedmiotów higieny osobistej rzadko prowadzi do zakażenia, ale nie można tego całkowicie wykluczyć.

Jakie choroby może wywoływać wirus HPV?

• raka szyjki macicy,
• raka sromu, pochwy, odbytu, prącia i gardła,
• brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste),
• zmiany przedrakowe szyjki macicy, które mogą przekształcić się w raka, jeśli nie będą leczone.

Jak ustrzec się przed HPV?

• Dostępne są szczepionki, które chronią przed najczęstszymi typami wirusa HPV. Zaleca się je dziewczętom i chłopcom przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, najczęściej w wieku 9–14 lat.
• Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia, choć nie eliminuje go całkowicie, ponieważ wirus może znajdować się także na skórze w okolicach intymnych.
• Ograniczenie liczby partnerów seksualnych.
• Unikanie palenia papierosów poprawia odporność i zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu.
• Profilaktyka i diagnostyka raka szyjki macicy - najważniejszym narzędziem w profilaktyce jest cytologia – badanie polegające na pobraniu wymazu z szyjki macicy w celu oceny obecności nieprawidłowych komórek.

Kto i jak często powinien wykonywać cytologię?

• Kobiety w wieku 21–65 lat powinny wykonywać cytologię co 3 lata.
• Kobiety po 30. roku życia mogą wykonywać cytologię co 5 lat, jeśli jest ona połączona z testem na obecność wirusa HPV.
• Kobiety z grup ryzyka (np. zakażenie HIV, obniżona odporność) mogą wymagać częstszych badań – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Diagnostyka i rokowania
Jeśli cytologia wykaże zmiany w komórkach szyjki macicy, wykonuje się dodatkowe badania:

• Kolposkopia – badanie szyjki macicy pod powiększeniem.
• Biopsja – pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego.
• Test HPV – ocenia obecność wirusa i określa jego typ.

Rokowania przy potwierdzeniu raka szyjki macicy zależą od stopnia zaawansowania choroby:

• Zmiany przedrakowe i wczesne stadium raka – wyleczalność sięga ponad 90%.
• Zaawansowany rak – rokowania są gorsze, ale dostępne metody leczenia (chirurgia, radioterapia, chemioterapia) mogą wydłużyć życie pacjentek i poprawić jego jakość.

Jak zapobiegać rakowi szyjki macicy?
Szczepienia przeciw HPV to obecnie najskuteczniejsza forma ochrony przed wirusem, a tym samym przed zachorowaniem na raka szyjki macicy. Regularne badania cytologiczne pozwalają wykryć zmiany przedrakowe na wczesnym etapie. Prowadzenie zdrowego stylu życia oraz unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów, wspiera układ odpornościowy w walce z infekcjami. Edukacja seksualna podnosi świadomość o zagrożeniach związanych z HPV.

Rak szyjki macicy jest chorobą, której można w dużej mierze zapobiec dzięki szczepieniom, regularnym badaniom i zdrowym nawykom. Wczesne wykrycie zmian zwiększa szanse na całkowite wyleczenie, dlatego kluczowe jest dbanie o profilaktykę i regularne kontrole u ginekologa.