Czynniki szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy
Zagrożenie to stan środowiska mogący spowodować wypadek lub chorobę.
Wśród czynników występujących na stanowiskach pracy możemy wyróżnić czynnik:
- niebezpieczny - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu,
- szkodliwy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić może prowadzić do schorzenia,
- uciążliwy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.
Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie organizacji pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.
Czynniki szkodliwe w środowisku pracy:
- Czynniki chemiczne - czynniki, które z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub oddziaływanie na człowieka oraz sposób, w jaki są stosowane lub obecne w miejscu pracy, mogą stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Są to czynniki chemiczne oraz pyły, dla których ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń.
- Czynniki szkodliwe fizyczne - obejmują hałas i hałas ultradźwiękowy, drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne i drgania o ogólnym działaniu na organizm człowieka, mikroklimat, promieniowanie optyczne, pole elektromagnetyczne.
- Czynniki biologiczne - obejmują mikro i makroorganizmy mogące wywoływać choroby zawodowe (choroby zakaźne oraz alergiczne). Są nimi, m.in.: bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby.
Wykaz NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy zawarty jest w załącznikach Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy(Dz. U. z 2018 r., poz. 1286).
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)- wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN)- najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia ustalone jako poziomy ekspozycji odpowiednio do właściwości poszczególnych czynników, których oddziaływanie na pracownika w okresie jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń
Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh)- wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.
Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP)- wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.
Czynnik uciążliwy nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz przez nadmierne zmęczenie czy tylko złe samopoczucie utrudnia pracę lub przyczynia się do obniżenia zdolności do wykonywania pracy czyli wpływa na zmniejszenie wydajności.
Czynniki uciążliwe w środowisku pracy to, np.:
- znaczne obciążenie organizmu wysiłkiem fizycznym statycznym i dynamicznym czy umysłowym,
- wymuszona pozycja ciała,
- obciążenie narządu wzroku powodowane niedostatecznym czy nieprawidłowym oświetleniem,
- odczuwalny hałas czy drgania mechaniczne,
- praca monotonna, o wymuszonym tempie czy polegająca na wykonywaniu ruchów monotypowych,
- praca zmianowa,
- odczuwalny mikroklimat gorący, zimny, zbyt wilgotny czy zbyt suchy,
- sytuacje stresogenne, np. mobbing.
Z powyższego wykazu widać, że czynniki uciążliwe są z reguły związane z niedostosowaniem warunków pracy do możliwości człowieka czyli występują na nieergonomicznych stanowiskach pracy. Natomiast w zależności od poziomu oddziaływania, czasu występowania, a także indywidualnych cech pracownika czynnik uciążliwy może stać się czynnikiem szkodliwym. Czynniki uciążliwe (np. niedostateczne oświetlenie, wymuszona pozycja ciała) mogą być i są w wielu sytuacjach pośrednią przyczyną wypadków. Rozpatrując wpływ czynników uciążliwych na powstanie zagrożeń należy rozpatrywać konkretne stanowiska pracy i również konkretnego pracownika.