Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Bydgoszczy

Czynniki rakotwórcze i mutagenne w środowisku pracy

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (t.j., Dz. U. z 2021 r., poz. 2235).

Pracodawca przekazuje właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, informację o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Obowiązek wynikający z § 4. 2 ww. rozporządzenia, należy spełnić niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia, na druku według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia.

Obowiązki pracodawcy:

 Informować pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych;

1. Przeprowadzać okresowe szkolenia pracownika w zakresie:

1. ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu, oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia tego narażenia,
2. wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
3. konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej,
4. działań zapobiegających wypadkom oraz działań koniecznych do podjęcia przez pracowników, w tym pracowników pełniących obowiązki ratownicze, podczas działań ratowniczych oraz wypadków.

3. Zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub ograniczających poziom tego narażenia;
4. Umożliwić pracownikom i ich przedstawicielom kontrolę stosowania wymagań określonych w rozporządzeniu oraz w innych przepisach regulujących zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;
5. Prowadzić rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
6. Prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu;
7. Wykonywać pomiary stężeń czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

• w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności;
• co najmniej 1 raz na 6 miesięcy, jeśli wynik ostatniego pomiaru mieścił się w przedziale od 0,1 do 0,5 NDS;
• co najmniej 1 raz na 3 miesiące, jeśli wynik ostatniego pomiaru przekroczył wartość 0,5 NDS;
• w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tych czynników;
• jeśli wyniki 2 ostatnich pomiarów stężeń czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym – co najmniej 6 miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

Wykaz czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym:

1. Czynniki chemiczne

• Substancje chemiczne spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze lub mutagenne kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1);
• Mieszaniny zawierające substancje wymienione w pkt 1 w stężeniach powodujących spełnienie kryteriów klasyfikacji mieszaniny jako rakotwórczej lub mutagennej kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem, o którym mowa w pkt 1; 

2. Czynniki fizyczne – promieniowanie jonizujące (X, α, β, γ, neutrony)
3. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

• Produkcja auraminy.
• Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.
• Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków.
• Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.
• Prace związane z narażeniem na pył drewna.
• Prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną - frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy.
• Prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania i schładzania części ruchomych silnika.
• Prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla.

W jaki sposób znaleźć substancje chemiczne zakwalifikowane jako rakotwórcze lub mutagenne wersja ON-LINE:

• strona internetowa ECHA: Europejska Agencja Chemikaliów http://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals
• zaznaczyć zapoznanie się z informacją prawną,
• wpisać nazwę substancji (wg IUPAC) lub nr WE lub CAS,
• wybrać kategorię "Wykaz dotyczący klasyfikacji i oznakowania",
• z listy wybrać szukaną substancję i kliknąć na "lupę", aby wyświetlić klasyfikację.