Wirusowe zapalenie wątroby typu A
Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest chorobą, pojawiającą się wszędzie tam, gdzie panują złe warunki sanitarno-higieniczne. Mieszkańcy krajów biednych, gdzie występuje WZW A, zarażają się wirusem najczęściej we wczesnym dzieciństwie, kiedy objawy są łagodne. Natomiast podróżujący przebywający w tym środowisku, jeżeli zachorują jako dorośli, przechodzą tą chorobę o wiele ciężej. Jest to choroba samolikwidująca się nawet bez szczepień, występująca endemicznie, lub jako lokalna epidemia. W krajach o średniej endemiczności stosunkowo wysoki odsetek osób nieuodpornionych dochodzi do wieku dorosłego. Przy zbyt dużym wzroście następują tzw. epidemie wyrównawcze najczęściej o sezonowym, jesienno-zimowym nasileniu (październik-grudzień).
Małe dzieci podczas choroby nie mają żółtaczki, ale stanowi ą główne źródło infekcji dla dorosłych, u których wyst ępują klasyczne objawy: nudności, wymioty, ciemne zabarwienie moczu i żółtaczka skóry i oczu. Ponad 40% pacjentów w wieku powyżej 40 roku wymaga hospitalizacji. U 10-20% chorych po wyzdrowieniu obserwuje się nawrót choroby.
Czynnikiem etiologicznym wirus A zapalenia wątroby (HAV). Stwierdza się go w hepatocytach, żółci i kale ludzi zakażonych. Wirusemia trwa krótko (kilka dni), a następnie występuje żółtaczka lub podwyższenie enzymów wątrobowych. Wirus jest wrażliwy na czynniki zewnętrzne tj. temperaturę, substancje chemiczne, a zwłaszcza na środki dezynfekcyjne zawierające czynny chlor.
Rezerwuarem zarazka jest człowiek.
Źródłem zakażenia jest człowiek wydalający wirusa z kałem, u którego wiremia trwa krótko. Niebezpieczne są osoby zakażone we wczesnym, bezobjawowym okresie choroby, kiedy same nie zdają sobie z tego sprawy.
Drogi zakażenia to droga pokarmowa poprzez zakażone przez kał chorego środki spożywcze (np. nie umyte owoce) i woda oraz rzadziej kontakt bezpośredni z zakażonym człowiekiem (np. przeniesienie wirusa poprzez nie umyte po wyjściu z toalety ręce). Do zakażenia może dochodzić równie ż drogą kontaktów seksualnych z osoba zakażoną lub chorą.
Wrota zakażenia najczęściej stanowi przewód pokarmowy.
Okres wylęgania wynosi 15 do 50 dni najczęściej 28-30 dni.
Wydalanie zarazka i okres zaraźliwości - wirusa HAV stwierdza się w kale na 7-14 dni przed wystąpieniem żółtaczki i praktycznie przestaje si ę go wykrywać w okresie żółtaczkowym, co ma ogromne znaczenie w zapobieganiu zakażeniom dla otoczenia.
Objawem zakażenia HAV u osób dorosłych jest żółtaczka, której towarzysz ą objawy grypopodobne i dyspeptyczne, tj. gorączka, brak apetytu, nudności, wymioty. Objawy te pojawiają się 2-7 tygodni od momentu zakażenia i mogą trwać nawet przez wiele tygodni. U około 15% pacjentów objawy nawracaj ą lub trwają ciągle nawet przez okres 6-9 miesięcy. U dzieci ponad 90% przypadków zakażenia tym wirusem przebiega bez objawów lub z objawami niespecyficznymi bez żółtaczki. Osoby zakażone są zakaźne nawet w okresie 2 tygodni przed pojawieniem się u nich pierwszych objawów i około tygodnia (czasem więcej) po ich ustąpieniu.
Odporność populacji - po przechorowaniu powstaje trwała odporność.
Występowanie - choroba występuje na całym świecie, szczególnie w krajach o niskim standardzie sanitarnym. Dlatego ważne jest unikanie ryzykownych zachowań także w czasie pobytu za granicą. Podstawą w zapobieganiu zakażeniom jest przestrzeganie zasad higieny, także przy przygotowywaniu i spożywaniu żywności.
Do rejonów o zwiększonym zagrożeniu zachorowania na WZW typu A należą między innymi kraje Basenu Morza Śródziemnego, Europa Wschodnia, Azja Środkowo-Wschodnia, Ameryka Południowa oraz Afryka. WZW typu A zagraża także osobom podró żującym w obrębie Polski, szczególnie na terenach o ni ższym standardzie sanitarnym.
Zachorowalność występuje głównie w śród dzieci i młodzie ży w wieku 2 do 15-20 lat. W Polsce najwyższa zapadalność dotyczy dzieci w wieku 7-10 lat.
W roku 2008 odnotowano znaczny wzrost liczby przypadków zachorowań na wzw typu A w Europie, co związane jest ze wzrastającą liczbą obywateli Polskich podróżujących m.in. do krajów Afryki, a w szczególności do Egiptu i Tunezji.
Zapobieganie i zwalczanie
Unieszkodliwianie źródła zakażenia jest trudne w okresie przedżółtaczkowym - należy dążyć do możliwie wczesnego rozpoznania zachorowania. Obejmuje się nadzorem lekarskim osoby z kontaktu z chorymi (w ostatnich dniach okresu wylęgania i pierwszych dniach choroby) przez 2 miesiące od ostatniego dnia styczności. Chorzy podlegają hospitalizacji.
Przecięcie dróg szerzenia polega na stosowaniu zasad higieny przy produkcji i przygotowaniu środków spożywczych oraz dostarczaniu zdrowej, czystej wody odpowiadającej warunkom zdrowotnym. Ważne jest także usuwanie i dezaktywowanie nieczystości stałych i płynnych.
Zwiększenie odporności polega na podaniu normalnej gamma-globuliny ludzkiej dzieciom do 14 lat w razie kontaktu z chorym na WZW A, lub profilaktycznym szczepieniu przeciwko WZW A.