„Bądź swoją bohaterką” – profilaktyka raka piersi poprzez żywienie
26.09.2024
W tegorocznej kampanii profilaktyki raka piersi „Bądź swoją bohaterką” pragniemy zachęcić do utrwalenia prawidłowych nawyków żywieniowych, jako czynnika zapobiegającego wielu chorobom, w tym nowotworom.
Choroba nowotworowa powstaje wtedy, gdy grupa nieprawidłowych komórek, powstających na drodze mutacji, zaczyna w niekontrolowany sposób rosnąć, a nasz organizm nie jest w stanie zahamować tego procesu i zniszczyć komórek nowotworowych. Wówczas namnażające się komórki łączą się w większe skupiska lub guzy. Jeśli przestaną się one rozprzestrzeniać i rosnąć, zwykle mamy do czynienia z nowotworem łagodnym. W przeciwnym wypadku dochodzi do powstania złośliwej zmiany, a więc raka. W jaki sposób możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór? Jednym z istotnych elementów profilaktyki jest m.in. odpowiednia dieta.
Wśród czynników, zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwór oraz inne choroby, Światowa Organizacja Zdrowia wymienia m.in. palenie papierosów i wyrobów tytoniowych, zanieczyszczenia powietrza, spożywanie alkoholu, niezdrową dietę oraz brak odpowiedniej ilości aktywności fizycznej. Ogromne znaczenie w profilaktyce nowotworowej ma zatem zdrowy styl życia, a w tym – odpowiednia dieta. W jaki sposób może ona wpływać na ryzyko zachorowania na nowotwór?
Zdrowa, zbilansowana dieta to przede wszystkim recepta na utrzymanie prawidłowej masy ciała. Ta z kolei znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory oraz inne choroby. Wynika to m.in. z tego, że z nadmiarem tkanki tłuszczowej często wiąże się także nieodpowiedni poziom hormonów – m.in. estrogenów u kobiet, które mogą być odpowiedzialne za przyspieszony rozwój komórek nowotworowych. Nie oznacza to oczywiście, że u osób szczupłych, które utrzymują prawidłową masę ciała i stosują zdrową dietę wystąpienie i rozwój nowotworu są niemożliwe.
Co więcej, mówiąc o zdrowej diecie, należy zaznaczyć również, że niektóre produkty, takie jak warzywa i owoce mogą bezpośrednio chronić nas przed rozwojem nowotworów. Są one bowiem bogate w antyoksydanty, dzięki którym możliwe jest zwalczanie wolnych rodników, odpowiedzialnych za uszkadzanie komórek, a w efekcie – za powstawanie nowotworów.
Obecnie wiadomo już, że stosowanie prawidłowej diety, utrzymywanie należnej masy ciała przez całe życie i regularna aktywność fizyczna może uchronić przed wieloma nowotworami, m.in.: aż o 69% zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka przełyku, o 63% raka jamy ustnej, gardła i krtani, o 59% raka macicy, o 50% raka jelita grubego, o 47% raka żołądka, o 38% raka piersi.
W profilaktyce chorób nowotworowych zaleca się, aby każdego dnia spożywać przynajmniej 5 porcji (400-600 g) niskoskrobiowych warzyw i owoców, z czego przynajmniej ¾ powinny stanowić warzywa, a ¼ owoce. Do warzyw niskoskrobiowych zaliczane są m.in.: sałata, ogórek, pomidory, kapusta, brokuły, kalafior, jarmuż, kalarepa, kapusta kiszona, boćwina, papryka, rzepa, szparagi, szpinak, cykoria, seler naciowy, cebula, czosnek, pietruszka, rzodkiewka, por. Nieco więcej skrobi zawierają marchew i buraki (szczególnie ugotowane). Wysoką zawartość skrobi mają natomiast ziemniaki, bataty i dynia, ale także mogą urozmaicać dietę, chociaż nie muszą być jej codziennym składnikiem. W diecie przeciwnowotworowej bardzo ważne jest codzienne spożywanie różnokolorowych (zielonych, czerwonych, fioletowych, białych, żółtych i pomarańczowych) warzyw i owoców. Przynajmniej połowa tych cennych produktów powinna być zjadana w postaci surowej.
Aby uzyskać efekt przeciwnowotworowy, żywność pochodzenia roślinnego – warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego ziarna i nasiona roślin strączkowych – powinna stanowić co najmniej 2/3 lub więcej naszej codziennej diety. Pozostałą część (1/3 lub mniej) można uzupełniać produktami zwierzęcymi, spośród których najlepiej wybierać ryby morskie, jaja, mleko i przetwory mleczne oraz chude mięso. Warto włączać je do diety, ponieważ są dla człowieka źródłem pełnowartościowego białka zawierającego niezbędne aminokwasy egzogenne (organizm nie potrafi ich wytwarzać a produkty pochodzenia roślinnego nie mają wszystkich aminokwasów egzogennych). Proporcja 2/3 lub więcej produktów roślinnych i 1/3 lub mniej produktów zwierzęcych pozwala także utrzymać optymalną równowagę kwasowo-zasadową organizmu.
Tabela. Żywieniowe czynniki zwiększające i zmniejszające ryzyko rozwoju nowotworu piersi
|
Zwiększające ryzyko |
Zmniejszające ryzyko |
|
Nadwaga i otyłość po menopauzie |
Warzywa i owoce |
|
Dieta wysokoenergetyczna, wysokotłuszczowa |
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 |
|
Izomery trans kwasów tłuszczowych |
Fitoestrogeny |
|
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 |
Zielona herbata |
|
Mięso czerwone i jego przetwory |
|
|
Węglowodany proste |
|
|
Alkohol |
|
Dietoterapia u chorych na raka piersi odbiega od terapii innych nowotworów, ponieważ nowotwór ten nie dotyczy przewodu pokarmowego i zazwyczaj pacjenci nie mają dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Wyjątkiem jest czas leczenia – chemioterapia. Dieta przy nowotworze piersi powinna być ustalana indywidualnie, w zależności od dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i chorób współistniejących. W czasie chemioterapii najczęściej pojawią się: jadłowstręt, nudności i wymioty oraz rzadziej biegunki i zaparcia.
W przypadku braku problemów trawiennych szczególny nacisk należy położyć na utrzymanie prawidłowej masy ciała lub przy nadwadze i otyłości jej redukcję.
Redukcja masy ciała u chorych na nowotwory nie powinna zacząć się w trakcie agresywnej terapii onkologicznej, jaką jest np. chemioterapia, radioterapia czy okres okołooperacyjny. Wyjątkiem są sytuacje przed operacją, kiedy lekarz zaleca otyłym chorym redukcję masy ciała w celu zmniejszenia ryzyka operacyjnego oraz poprawy gojenia się ran. Bezpiecznym momentem na rozpoczęcie redukcji masy ciała jest hormonoterapia lub zakończenie terapii onkologicznej.
Dieta dla chorych na raka piersi, tak jak dla zdrowych osób obejmuje redukcję nadmiernej masy ciała poprzez zdrowe zasady żywienia z elementami profilaktyki przeciwnowotworowej.
Poza zdrowym stylem życia, nie zapominajmy o regularnych badaniach.
Źródła:
