Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Choszcznie

W dniach 20-26 stycznia 2024 r. obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy. Jego celem jest zwrócenie uwagi kobietom jak ważne są regularne badania cytologiczne i ginekologiczne.

Problem dotyczy 1,4 miliona kobiet na świecie. Kiedy daje o sobie znać, zwykle jest to już zaawansowane stadium choroby. Długo rozwija się niezauważony, siejąc spustoszenie w kobiecym organizmie. Pozostaje utajony przeciętnie od 3 do 10 lat. Jest drugim na świecie, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety i zarazem drugą, co do częstości przyczyną zgonów, spowodowanych nowotworami wśród kobiet. Każdego roku ponad 500 tys. kobiet na świecie zapada na tę groźną chorobę, a około 300 tysięcy umiera. W Polsce co roku diagnozę: rak szyjki macicy słyszy ponad 3300 kobiet, połowa z nich umiera.

Co to jest cytologia?

Cytologia jest podstawowym badaniem ginekologicznym, wykonywanym w kierunku nowotworu szyjki macicy. Dzięki badaniu istnieje szansa na wczesne wykrycie podejrzanych zmian. Badanie pozwala zapobiec nawet 80% przypadków raka szyjki macicy, gdyż wykrywa jego wczesne stadium. Cytologia pozwala diagnozować zakażenie wirusem HPV (brodawczak ludzki), który ma ścisły związek z powstawaniem nowotworu.

Dlaczego cytologia jest ważna?

Rak szyjki macicy jest bardzo podstępny i w pierwszym okresie przebiega bez niepokojących objawów. Jego rozpoznanie jest możliwe tylko dzięki cytologii, która pozwala na wykrycie raka szyjki macicy na wczesnym etapie choroby.

Kiedy pierwsza cytologia?

Nie ma konkretnego wieku, kiedy kobieta powinna zbadać się pierwszy raz. Zaleca się, aby pierwsze badanie cytologiczne zostało wykonane w wieku 20-25 lat lub zaraz po rozpoczęciu współżycia. Im wcześniej rozpoczęta zostanie inicjacja seksualna, tym wcześniej należy wykonać cytologię. Rak szyjki macicy może objawić się w każdym wieku. I choć statystyki mówią, że średni wiek kobiet, u których stwierdza się zmiany przednowotworowe to 32-34 lata, warto wiedzieć, że z roku na rok na raka szyjki macicy zapadają coraz młodsze kobiety.

Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy

• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
• wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, najwięcej zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 r. ż.)
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
• duża liczba partnerów seksualnych
• liczba porodów
• niski status społeczny i ekonomiczny
• palenie papierosów
• stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym
• partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).

Podstawowe informacje o wirusie brodawczaka ludzkiego (HPV)

O chorobie

Wirus HPV (Human Papillomavirus) to ludzki wirus brodawczaka. Wyróżnia się ponad 150 typów HPV chorobotwórczych dla człowieka, wśród których, typy 16 i 18 należą do wysoko onkogennych typów wirusa, które odpowiadają za zmiany przedrakowe szyjki macicy i raka szyjki macicy. Do zakażenia HPV dochodzi drogą płciową, najczęściej w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności seksualnej. W ciągu swojego życia 50-80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn było lub będzie zakażonych HPV. Zakażenia HPV mogą prowadzić również do raka odbytu, przestrzeni ustno-gardłowej, pochwy, sromu, prącia.

Obecnie uważa się, że wszystkie przypadki raka szyjki macicy są poprzedzone przewlekłą infekcją HPV. Rak szyjki macicy jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet na świecie. Każdego roku umiera 230 000 kobiet, a liczba nowych zachorowań oceniana jest na 470 000. Ponad 80% wszystkich zachorowań występuje w krajach rozwijających się. W Polsce odnotowuje się ok. 3 000 zachorowań na raka szyjki macicy rocznie, 50% chorych umiera.

O szczepionce

Szczepionki przeciw HPV zawierają wirusopodobne cząstki otrzymane drogą rekombinacji genetycznej. Dostępne są trzy szczepionki przeciw HPV, 2-walentana, 4-walentna i 9-walentna. Wszystkie chronią przed najbardziej onkogennymi typami wirusa 16 i 18. Dodatkowo są przeznaczone do ochrony przed zmianami przednowotworowymi i nowotworami narządów płciowych (szyjki macicy, sromu, pochwy) i odbytu oraz brodawkami narządów płciowych. Zalecane są dla dziewcząt i młodych kobiet oraz chłopców i młodych mężczyzn. Po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje prowadzące szczepienia odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV typu 6, 11, 16 i 18 oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.

Szczepionki przeciw HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane. Podano ponad 270 mln dawek szczepionki. Występuje niewiele działań niepożądanych, tj. ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie , świąd, obrzęk, zmęczenie, ból głowy i mięśni. Szczepienia nie powinny być podawane dziewczętom poniżej 9 lat, kobietom w ciąży, osobom z uczuleniem na którykolwiek składnik szczepionki. Brak danych na temat stosowania szczepionki u osób z obniżoną odpornością.

Jak mogę się dowiedzieć, czy jestem zakażona HPV?

Większość osób zakażonych wirusem HPV nie zdaje sobie sprawy, że jest zakażona. Badanie cytologiczne to podstawowe badanie, które pozwala w odpowiednim czasie wychwycić zmiany patologiczne.

Źródło informacji:

• pierwszykrok.edu.pl
• www.gis.gov.pl
• www.zwrotnikraka.pl