Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Choszcznie

Wątroba

Wątroba jest narządem, który bierze udział w procesie trawienia pokarmów, produkuje żółć, syntetyzuje czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie, hamuje również nadmierną aktywność układu odpornościowego. Wątroba jest narządem podatnym na zakażenia wirusowe, które mogą znacząco upośledzić jej funkcjonowanie.

Kilka słów o wirusowym zapaleniu wątroby

Wyróżnia się 7 typów wirusów zapalenia wątroby A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV) oraz TTV – wirus przenoszony drogą transfuzji. Zakażenia wirusami typu B i C są najpowszechniejsze i najgroźniejsze spośród wszystkich wirusowych zapaleń wątroby. Do zakażenia wirusem HAV, HEV dochodzi głównie przez spożycie skażonej żywności (warzyw, owoców, owoców morza niepoddanych skutecznej obróbce termicznej), spożycie wody skażonej wydalinami osób zakażonych, niepoddanej skutecznym zabiegom dezynfekcyjnym. Ponadto, do zakażenia może dojść drogą kontaktów seksualnych. Choroba występuje szczególnie często w krajach o złym stanie sanitarnym i higienicznymi i tam gdzie jest niewystarczające zaopatrzenie w wodę. Wirusy HBV i HCV  szerzą się drogą naruszenia ciągłości tkanek (drogą krwi) lub drogą parenteralną. Najczęstszą formą narażenia na zakażenie są: kontakt z osobą zakażoną, stosowanie nieprawidłowo wyjałowionych narzędzi i sprzętu używanego podczas zabiegów medycznych oraz niemedycznych (zabiegów fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu), zażywanie narkotyków drogą iniekcji dożylnych i stosowanie niebezpiecznych praktyk związanych z wstrzyknięciami (np. używanie wspólnych niesterylnych narzędzi), niebezpieczne praktyki seksualne.

WZW B i C mogą przebiegać w postaci ostrej lub przewlekłej. Często przebiegają w sposób utajony, przez lata skrycie niszcząc wątrobę, prowadząc do zwłóknienia oraz marskości wątroby. Osoba zakażona i niezdiagnozowana  może nieświadomie zakażać inne osoby.

Epidemiologia

Wirusowe zapalenie wątroby jest czwartą chorobą uznaną przez WHO (obok malarii, gruźlicy i HIV/AIDS), jako ta, która wymaga najwięcej uwagi i podejmowania działań edukacyjnych, mających na celu jak najszybsze podniesienia świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Według danych WHO wirusowe zapalenie wątroby nadal zabija ponad milion ludzi każdego roku. Łącznie wirusowe zapalenie wątroby typu B i zapalenie wątroby typu C powodują 1,1 miliona zgonów i 3 miliony nowych zakażeń każdego roku. 350 milionów ludzi żyje z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby. Jeśli obecny trend się utrzyma, wirusowe zapalenie wątroby będzie zabijać więcej ludzi rocznie niż malaria, gruźlica i HIV/AIDS razem wzięte do 2040 r.

Według danych NIZP-PZH PIB liczba zakażeń w 2022 roku przedstawia się następująco:

• WZW A – 232
• WZW B (przewlekłe) – 2 457
• WZW C (przewlekłe) – 2 492

Zauważalny jest wzrost w porównaniu z rokiem ubiegłym, gdzie liczba zakażeń prezentowała się odpowiednio: 92, 1537, 1228.

Globalny problem wirusowego zapalenia wątroby

Większość objawów pojawia się dopiero po zaawansowaniu choroby, co powoduje ogromną liczbę niezdiagnozowanych osób żyjących z zapaleniem wątroby. Nawet po zdiagnozowaniu zapalenia wątroby liczba osób, które przechodzą leczenie, jest niska. Większość ludzi odkrywa, że ma zapalenie wątroby typu B lub C po wielu latach cichej infekcji i tylko wtedy, gdy rozwinie się u nich poważna choroba wątroby lub rak. Nawet po diagnozie poziom leczenia i opieki nad osobami żyjącymi z zapaleniem wątroby jest zadziwiająco niski. Tylko 10% osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B jest diagnozowanych. Tylko 22% z nich otrzymuje leczenie – to zaledwie 2% całkowitego globalnego obciążenia zdrowotnego. Tylko 21% osób z wirusowym zapaleniem wątroby typu C jest diagnozowanych. 62% zdiagnozowanych osób otrzymuje leczenie w celu ich wyleczenia - zaledwie 13% całkowitego globalnego obciążenia zdrowotnego.

Diagnostyka

Pacjent najczęściej przypadkowo trafia na badania w kierunku WZW B oraz C, w wyniku których uzyskuje informacje o podwyższonych poziomach enzymów wątrobowych (ALT, AST). Dopiero wtedy pacjent kierowany jest na pogłębioną diagnostykę funkcji wątroby, uwzględniającą wykonanie prób wątrobowych i badań serologicznych, czyli oznaczenia poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi HBV  i HCV. Diagnostyka może zostać pogłębiona o badania molekularne, mające na celu wykrycie we krwi pacjenta materiału genetycznego wirusa. W niektórych przypadkach wykonywana jest także biopsja wątroby.

Leczenie

Czas i sposób leczenia jest tu uzależniony zarówno od typu wirusa, który spowodował chorobę, a także czasu, który upłynął od momentu zakażenia.

W WZW typu B nie ma leczenia przyczynowego. W przypadkach o cięższym przebiegu lub w przypadku wystąpienia powikłań, wskazana jest hospitalizacja. Celem postępowania leczniczego jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i stanu odżywienia. Zaleca się odpoczynek oraz dietę łatwo strawną z ograniczeniem tłuszczów. Przez pierwsze pół roku leczenia konieczna jest abstynencja alkoholowa. Po upływie 6 miesięcy, alkohol należy znacznie ograniczać, przynajmniej przez rok. W miarę możliwości w okresie ostrym i w czasie rekonwalescencji powinno się unikać leków metabolizowanych w wątrobie. W postaci przewlekłej stosuje się m.in.: interferon, entekawir, adefowir, lamiwudyne, które to ograniczają namnażanie się wirusa, spowalniają zmiany zapalne i włóknienie wątroby oraz chronią przed wystąpieniem marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.

Leczenie WZW C opiera się na leczeniu farmakologicznym oraz niefarmakologicznym. Ta pierwsza opiera się na stosowaniu takich leków, jak interferon, rybawiryna oraz leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym. Dobór terapii oraz leków uzależniony jest od wielu czynników, m.in. genotypu HCV, stopnia zwłóknienia wątroby, chorób współistniejących, jak również dostępności terapii refundowanej. Jednym z ważniejszych zaleceń co do zmiany w codziennym życiu jest zaprzestanie spożywania alkoholu.

Leczenie WZW A polega przede wszystkim na zapewnieniu odpowiedniego odżywienia oraz nawodnienia chorego. W cięższych przypadkach, bądź też gdy występują powikłania może być konieczna hospitalizacja. W większości przypadków wystarczające jest jednak leczenie ambulatoryjne. Zaleca się ograniczenie aktywności fizycznej w ostrej fazie choroby. Dodatkowo, należy zadbać o zapewnienie właściwej podaży energetycznej. W przypadku, gdy występują nasilone wymioty, konieczne jest zadbanie o właściwe nawodnienie i unikanie odwodnienia. Ważnym elementem terapii jest również unikanie alkoholu przez pierwszych 6 miesięcy oraz znaczne ograniczenie jego spożywania do roku od wystąpienia objawów.