Antybiotyki

Zielony blister tabletek leżący na szarym stole.

Antybiotyki należą do grupy leków, które posiadają możliwość niszczenia bakterii lub hamowania ich rozwoju. Antybiotyki słabo lub w ogóle nie działają na zdrowe komórki organizmu. Początkowo antybiotyki pozyskiwano głównie z grzybów czy bakterii, obecnie wiele z nich wytwarza się sztucznie.
Pierwsze antybiotyki powstały na bazie penicyliny, odkrytej w 1928r. przez Alexandra Fleminga. Została ona wprowadzona do lecznictwa w 1942 roku, a nazwa antybiotyki została stworzona 1945 roku.

WAŻNE – nie wszystkie antybiotyki działają bakteriobójczo.

Uwzględniając stopień szkodliwości danych związków na bakterie, możemy wyróżnić trzy grupy antybiotyków:

antybiotyki bakteriobójcze (np. chinolony),
antybiotyki bakteriobójcze w pewnych okolicznościach (np. penicylina),
antybiotyki bakteriostatyczne (np. chloramfenikol).

Z powodu narastającej oporności bakterii poszukuje się wciąż nowych, bardziej skutecznych antybiotyków.

ANTYBIOTYKOOPORNOŚĆ

Antybiotyki, często nadużywane, stosowane niewłaściwie lub zbyt krótko, wywołują powstawanie wśród bakterii zjawiska tzw. oporności, która polega na wytwarzaniu specjalnych białek (przykładem może być obecność w wielu bakteriach tzw. beta-laktamazy), rozkładających dany antybiotyk, co powoduje brak jego niszczącego działania na dany szczep bakterii (oporne drobnoustroje niszczą cząsteczkę antybiotyku, zanim ta zdąży uszkodzić bakterię).
Ponieważ żaden antybiotyk nie działa na wszystkie rodzaje bakterii, powinien być ściśle dobrany, często trzeba wykonywać szereg badań (np. posiew z antybiogramu) w celu ustalenia drobnoustroju, który wywołał chorobę, oraz jego oporności na antybiotyki).

Wraz ze stosowaniem antybiotyków coraz większa liczba bakterii nabiera więc zdolności obronnych przed ich szkodliwym działaniem i leki te wychodzą z użytku. Niektóre gatunki bakterii zawsze były oporne na pewne antybiotyki, inne zaś zyskały oporność pobierając z otoczenia plazmid z odpowiednim genem lub też na skutek mutacji.

Niektóre ze szczepów bakteryjnych posiadają oporność na bardzo wiele antybiotyków, co zdecydowanie utrudnia walkę z zakażeniami przez nie wywoływanymi.

Należy zastanowić się, jakie są możliwe mechanizmy obrony mikroorganizmów przed antybiotykami. Zasadniczo można je podzielić pomiędzy cztery osobne grupy:

zmniejszenie wewnątrzkomórkowego stężenia antybiotyku,
modyfikacja prowadząca do inaktywacji antybiotyku,
ominięcie procesu blokowanego przez antybiotyk,
modyfikacja "celu", na który normalnie działa antybiotyk.

PAMIĘTAJ:

Należy przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących czasu kuracji antybiotykowej i należy ściśle trzymać się wyznaczonych godzin przyjmowania kolejnych dawek. Nie wolno nam samowolnie skrócić czasu kuracji – właśnie w taki sposób generujemy sami, w swoim organizmie szczepy bakteryjne oporne na lek.
To lekarz powinien zadecydować o konieczności wprowadzenia antybiotyku i stosować tylko w sytuacjach, gdy jest to niezbędne. Należy zawsze dążyć do zidentyfikowania czynnika wywołującego chorobę – poprzez wzięcie próbek materiału na posiew.
W infekcjach wirusowych nie należy stosować antybiotykoterapii, ponieważ antybiotyki nie działają na wirusy!
Nie można stosować antybiotyków ogólno działających do leczenia miejscowego; nie wolno także stosować razem antybiotyków bakteriobójczych i bakteriostatycznych. Antybiotyki bakteriobójcze powodują uszkodzenie komórek bakteryjnych prowadzące do śmierci drobnoustrojów. Natomiast antybiotyki bakteriostatyczne powodują zahamowanie proliferacji (rozwoju) i podziałów bakterii, co ułatwia ich pokonanie przez nasz układ odpornościowy. Dlaczego nie wolno ich łączyć? - otóż, bakterie są najbardziej wrażliwe na antybiotyki bakteriobójcze, gdy znajdują się w fazie proliferacji i podziałów, a właśnie na tą fazę rozwoju bakterii działają antybiotyki bakteriostatyczne.
Ponieważ żaden antybiotyk nie działa na wszystkie rodzaje bakterii, powinien być ściśle dobrany, często trzeba wykonywać szereg badań (np. posiew z antybiogramu) w celu ustalenia drobnoustroju, który wywołał chorobę, oraz jego oporności na antybiotyki.

Wiele antybiotyków niszczy florę bakteryjną przewodu pokarmowego i w związku z tym pozbawia ustrój witamin przez nią wytworzonych. Zakłóca to równowagę mikrobiologiczną, doprowadzając do niepohamowanego rozwijania się innych bakterii i grzybów na dane antybiotyki niewrażliwych. Rozwija się wówczas stan zapalny błon śluzowych, szczególnie dokuczliwy w jamie ustnej, pochwie, odbytnicy, dochodzi do wymiotów i biegunki.