Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Częstochowie

Rozpoznaj kleszcza

Kleszcze należą do gromady pajęczaków, do której zaliczamy także pająki i roztocza. Wyglądem przypominają małe, czarne pajączki, które wydają się zupełnie nieszkodliwe.

W rzeczywistości te niepozorne osobniki, są jednymi z najbardziej niebezpiecznych pasożytów atakujących człowieka.

W Polsce występuje kilka gatunków kleszczy, jednak najbardziej rozpowszechniony jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus).

Kleszcze podczas cyklu rozwojowego przeobrażają się od najmniejszego stadium - larwy, poprzez nimfę wielkości ziarnka maku, aż do postaci dorosłej, wielkości dużej główki szpilki. Każda postać rozwojowa kleszcza potrzebuje do dalszego przeobrażania posiłku z krwi, po którym kleszcz pęcznieje i jest wtedy już dobrze widoczny na skórze.

Co w trawie...?

Ulubionymi siedliskami kleszczy, żywiących się krwią ssaków, ptaków i gadów, są wilgotne obszary roślinne, zwłaszcza lasy liściaste i mieszane, łąki, polany oraz zarośla w pobliżu jezior i rzek. Można je także spotkać w parku lub przydomowym ogródku.

Znacznie rzadziej występują w suchych, sosnowych lasach. Larwy kleszczy żyją przeważnie w trawie, natomiast osobniki dojrzałe mogą czaić się wyżej na krzakach lub drzewach.

Kiedy kleszcze są najbardziej aktywne?

Aktywność kleszczy uzależniona jest od warunków klimatycznych - im wyższa jest temperatura i wilgotność otoczenia, tym ich aktywność jest większa. Rozpoczyna się zwykle wczesną wiosną, kiedy ustępują mrozy, i trwa aż do późnej jesieni.
 
Jak uchronić się przed ukąszeniem?

Kleszcze mogą przyczepiać się do każdej części ciała, wprowadzając pod skórę aparat kłująco-ssący. Zazwyczaj znajdujemy je na rękach, nogach, głowie i uszach, zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych. Kleszcze zanim wysączą dużo krwi, są tak małe, że bez problemu mogą przemieszczać się po naszym ciele. Gdy się najedzą - odpadają od swego żywiciela.

Gdy wybieramy się w miejsca zagrożone występowaniem kleszczy, trzeba zadbać o odpowiednie ubranie: założyć czapkę, zakryte buty, długie spodnie i koszule z długimi rękawami przylegającymi do ciała lub zakończone ściągaczami. Dobrze jest zwrócić uwagę na kolor odzieży - na jasnym tle łatwiej zauważyć wędrującego po ubraniu kleszcza. Można stosować tzw. repellenty - produkty odstraszające kleszcze, nanoszone bezpośrednio na skórę lub odzież. Po powrocie z miejsc szczególnie narażonych na występowanie kleszczy, należy dokładnie obejrzeć całe ciało i głowę oraz ubranie, czy nie ma na nim kleszczy. Warto także wziąć prysznic, dzięki któremu można spłukać nimfy kleszczy, które trudno dostrzec gołym okiem.
 
Co zrobić gdy wczepi się nam kleszcz?

Usuwanie kleszczy z ciała nie jest zabiegiem trudnym. Najlepiej, przy pomocy pęsety, ująć kleszcza bezpośrednio przy skórze i delikatnie, ale zdecydowanym ruchem, wyciągnąć lub wykręcić go ze skóry. W aptekach dostępne są także specjalne urządzenia do wyjmowania kleszczy. Należy uważać, aby podczas usuwania nie uszkodzić kleszcza tak, aby w naszej skórze nie pozostała jego główka.

Nie należy kleszcza zgniatać, przypalać zapałką, smarować tłuszczem ani benzyną. Czynności te powodują, że kleszcz może zwrócić treść pokarmową, co znacznie zwiększa ryzyko przeniesienia drobnoustrojów chorobotwórczych.

Po wyjęciu pasożyta, ranę należy przemyć środkiem dezynfekującym, a ręce umyć wodą z mydłem. Miejsce ukłucia należy obserwować przez okres kilku tygodni - gdy pojawi się zaczerwienie lub powiększający się rumień, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza!

W jaki sposób człowiek ulega zakażeniu drobnoustrojami przenoszonymi przez kleszcze?

Do zakażenia dochodzi w czasie ukłucia, gdy następuje bezpośrednie wprowadzenie zarazków do krwi. Można tez zarazić się spożywając mleko lub jego przetwory, w którym może znajdować się wirus kleszczowego zapalenia mózgu.

Czym grozi ukąszenie kleszcza?

Do zachorowania prowadzi stosunkowo niewielki odsetek ukąszeń, gdyż nie każdy kleszcz jest zakażony. Jednak warunki klimatyczne mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się zakażonych kleszczy, których ukąszenie jest przyczyną groźnych chorób zakaźnych. Zainfekowane kleszcze, podczas wysysania krwi, przenoszą wirusy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a także bakterie wywołujące boreliozę. Ryzyko zachorowań zależy od czasu, przez jaki kleszcz był przyczepiony do skóry człowieka. W przypadku KZM wystarcza krótkotrwałe żerowanie. Aby doszło do zakażenia boreliozą, potrzeba około 24 godzin żerowania, po których ryzyko jest już bardzo duże. Dlatego też, natychmiast po zauważeniu przyczepionego kleszcza, należy go we właściwy sposób usunąć.

Warto wiedzieć, że ślina kleszczy ma właściwości znieczulające, dlatego najczęściej nie czujemy ukąszenia. Kleszcz po przebiciu skóry może wysysać krew przez kilka dni. Następnie odpada.

Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM)

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba, przeciw której skutecznie zabezpieczają nas odpowiednie szczepienia. W Programie Szczepień Ochronnych, szczepienie przeciw KZM zalecane jest dla osób przebywających na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, a zwłaszcza:

• osób zatrudnionych przy eksploatacji lasu
• funkcjonariuszy straży pożarnej i granicznej
• wojskowych stacjonujących w rejonach zalesionych
• rolników
• młodzieży, uczestników obozów i kolonii
• turystów

Szczepienie podstawowe

Szczepienia ochronne przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Uodpornienie podstawowe	Dawka	Termin podania
I dawka	0,5 ml	tak wcześnie, jak to możliwe, najlepiej w zimnym okresie roku
II dawka	0,5 ml	1-3 m-ce po pierwszym szczepieniu
III dawka	0,5 ml	9-12 m-cy po drugim szczepieniu

 

Szczepienie przypominające

Co trzy lata jedno szczepienie przypominające. W ten sposób zapewnisz sobie właściwe zabezpieczenie. Na terenach zagrożonych powinno się szczepić dzieci już od pierwszego roku życia, ponieważ przebywają dużo na powietrzu. Również kobiety ciężarne powinny się szczepić, ponieważ szczepienie chroni przyszłą matkę i dziecko.
 
Przed zaszczepieniem należy skonsultować się z lekarzem!