Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Grójcu

Legioneloza jest zakaźną chorobą wywoływaną przez bakterie Legionella spp. występujące w wodzie.
Do zakażenia ludzi dochodzi poprzez wdychanie aerozolu kropelek wody zawierających bakterie, choroba może przebiegać w postaci zapalenia płuc.
Legionelozowe zapalenie płuc (inaczej choroba legionistów) to poważne, atypowe zapalenie płuc - w przypadku braku odpowiedniego leczenia antybiotykami może doprowadzić do poważnych komplikacji w postaci np. niewydolności oddechowej i wstrząsu, niewydolności nerek, a nawet śmierci.
Choroba może mieć szczególnie ciężki przebieg u osób starszych i obciążonych innymi chorobami.
Co roku w Europie odnotowuje się ponad 1000 przypadków legionelozowego zapalenie płuc u osób, które uległy zakażeniu w różnych obiektach zakwaterowania turystycznego, takich jak np. hotele, pensjonaty czy kempingi.

Jak może się objawiać legionellozowe zapalenie płuc?
Początkowo występują objawy grypopodobne, mogące występować również w innych chorobach:

• uczucie ogólnego rozbicia,
• ból głowy,
• szybko narastająca gorączka (temperatura 38°C i powyżej),
• dreszcze,
• bóle mięśni.

Następnie, w ciągu 1 dnia, pojawiają objawy zapalenia płuc, podobne do objawów w zapaleniach płuc wywołanych innymi czynnikami zakaźnymi:

• kaszel - zwykle na początku suchy i nieproduktywny, w odksztuszanej wydzielinie czasami może się pojawić krew ,
• duszność,
• ból w klatce piersiowej.

Mogą wystąpić również zaburzenia orientacji i splątanie.
Często (u około jednej trzeciej chorych) występują objawy ze strony przewodu pokarmowego:

• wymioty,
• wodnista biegunka,
• ból brzucha.

Po pojawieniu się pierwszych objawów – szczególnie, jeśli szybko narastającej gorączce towarzyszy ból w klatce piersiowej i trudności w oddychaniu, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Najczęściej między ekspozycją na bakterie a początkiem objawów upływa pięć do siedmiu dni, chociaż okres wylęgania choroby może wahać od dwóch do dziesięciu dni, a jedynie w rzadkich przypadkach objawy mogą wystąpić po dłuższym czasie. To oznacza, że objawy choroby mogą wystąpić jeszcze podczas urlopu / wypoczynku, w czasie którego doszło do kontaktu z wodą, w której były obecne bakterie Legionella. W takim przypadku należy rozważyć zasięgnięcie porady lekarza w miejscu pobytu.

Na podstawie objawów nie można odróżnić legionelozowego zaplenia płuc od innych zapaleń płuc. Informacja o odbytej przez chorego podróży (szczególnie jeśli korzystał w czasie wyjazdu z natrysków, wanien z hydromasażem (jacuzzi), nawilżaczy, urządzeń do terapii oddechowej, przebywał w klimatyzowanych hotelach, w pobliżu fontann) może mieć kluczowe znaczenie w powzięciu podejrzenia co do czynnika zakaźnego, zlecenia odpowiednich badań i rozpoczęcia właściwego leczenia. Większość tzw. pozaszpitalnych zapaleń płuc jest wywoływanych przez bakterie inne niż Legionella i wymaga odmiennego leczenia, dlatego informacja o podróży może przyspieszyć zlecenie właściwych badań i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

JEŻELI W OKRESIE 2 TYGODNI PRZED WYSTĄPIENIEM OBJAWÓW WYJEŻDŻAŁEŚ POZA MIEJSCE ZAMIESZKANIA, SPĘDZIŁEŚ NOC W HOTELU, KORZYSTAŁEŚ Z WANNY Z HYDROMASAŻEM, LUB UWAŻASZ, ŻE MOGŁEŚ BYĆ W INNY SPOSÓB NARAŻONY NA ZAKAŻENIE TYMI BAKTERIAMI, POINFORMUJ O TYM LEKARZA.

W celu potwierdzenia rozpoznania lekarz zleca badanie rtg klatki piersiowej oraz badania laboratoryjne (moczu, plwociny, krwi) w celu wykrycia czynnika wywołującego zapalenie płuc.
Legionelozowe zapalenie płuc we wczesnej fazie najłatwiej jest rozpoznać na podstawie wykrycia w moczu antygenu bakterii Legionella. Metoda ta jest uznawana za test diagnostyczny „pierwszego rzutu”.
Innym badaniem, umożliwiającym wczesne rozpoznanie choroby jest badanie molekularne (np. real-time PCR) pozwalające wykryć materiał genetyczny bakterii w plwocinie lub popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych (BAL).
Metody serologiczne polegające na oznaczaniu przeciwciał we krwi mają jedynie ograniczone zastosowania w diagnostyce choroby ze względu na późne pojawianie się przeciwciał we krwi chorego - w sytuacji szybkiego rozwoju choroby i pogarszania się stanu chorego niezbędne jest zastosowanie innych metod pozwalających na natychmiastowe rozpoznanie.
Badania mikrobiologiczne w kierunku legionelozowego zapalenia płuc powinny być wykonywane przez wyspecjalizowane laboratoria diagnostyczne. Pełną diagnostykę, obejmującą oznaczanie antygenu w moczu, hodowlę, serodiagnostykę i molekularne wykrywanie bakterii Legionella, wykonuje Laboratorium Zakładu Bakteriologii NIZP-PZH, Warszawa, ul. Chocimska 24, tel.: (22)5421238.
Wynik badania należy zawsze skonsultować z lekarzem.

NAJWIĘKSZĄ SZANSĄ NA UNIKNIĘCIE POWAŻNYCH KOMPLIKACJI LEGINELOZOWEGO ZAPLENIA PŁUC JEST WCZESNE WYKRYCIE CZYNNIKA ETIOLOGICZNEGO I WCZESNE ROZPOCZĘCIE ODPOWIEDNIEJ TERAPII.

Legionelozowe zapalenie płuc poddaje się leczeniu antybiotykami (z grupy fluorochinolonów i makrolidów). Przy zastosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii większość chorych osiąga całkowite wyzdrowienie. Leczenie trwa do 2 tygodni, ale może być dłuższe u osób z niedoborami odporności lub innymi chorobami współistniejącymi, zwłaszcza przewlekłymi chorobami płuc. Leczenie najczęściej wymaga hospitalizacji w celu ścisłego monitorowania stanu zdrowia.

W niektórych zachorowaniach o ciężkim przebiegu mogą wystąpić poważne powikłania w postaci niewydolności oddechowej i wstrząsu septycznego, ropnia płuc, ostrej niewydolności nerek oraz niewydolności wielonarządowej. Szacuje się, że do 10% zdrowych osób (bez chorób współistniejących), które zachorują na legionelozowe zapalenie płuc, umiera z powodu tego rodzaju powikłań. Śmiertelność wzrasta u osób palących papierosy, osób z przewlekłymi chorobami płuc (zwłaszcza astmą i POCHP), cukrzycą, chorobami nowotworowymi, niewydolnością nerek lub osób z niedoborami odporności.

ŚMIERTELNOŚĆ WŚRÓD REJESTROWANYCH W POLSCE PRZYPADKÓW LEGIONELLOZOWEGO ZAPALENIA PŁUC JEST JEDNĄ Z WYŻSZYCH W EUROPIE (W LATACH 2012-2016 ŚREDNIA ŚMIERTELNOŚĆ WYNOSIŁA 20%).

Choroba nie przenosi się pomiędzy ludźmi. Zakażenie bakteriami Legionella następuje w wyniku wdychania aerozoli – mikroskopijnych, niedostrzegalnych gołym okiem kropelek wody zawieszonych w powietrzu, zawierających bakterie.

ABY DOSZŁO DO ZAKAŻENIA, BAKTERIE MUSZĄ DOSTAĆ SIĘ DO DRÓG ODDECHOWYCH, PICIE SKAŻONEJ BAKTERIAMI WODY NIE PROWADZI DO ZAKAŻENIA.

Podczas picia wody do zakażenia może dojść jedynie w przypadku zakrztuszenia się i aspiracji płynu do dróg oddechowych.
Bakterie Legionella żyją w wodzie i namnażają się w sprzyjających warunkach – na przykład w stojącej wodzie w sieciach wodociągowych. By się namnażać, wymagają jedynie odpowiedniej temperatury (między 20°C a 50°C) i obecności w wodzie zanieczyszczeń i osadów (takich jak rdza, glony, kamień wapienny), które wykorzystują jako źródło substancji odżywczych.
Ryzyko zakażenia występuje we wszystkich miejscach, w których mogą powstawać aerozole wodne. Ich źródłem mogą być:

• prysznice i krany,
• baseny typu SPA / wanny typu whirlpool,
• wieże chłodnicze (chłodnie kominowe) i systemy klimatyzacji,
• fontanny ozdobne, zwłaszcza w pomieszczeniach,
• węże ogrodowe stosowane do podlewania roślin i inne urządzenia ze zraszaniem.

Masywnej ekspozycji na zakażenie może sprzyjać długotrwałe przebywanie w środowisku, w którym obecny jest aerozol wodny (hydroterapia, wanny typu whirlpool, etc.).
Co roku w Europie odnotowuje się ponad 1000 przypadków legionelozowego zapalenie płuc u osób podróżujących. Większość choruje w miesiącach letnio – jesiennych (tj. od czerwca do października), po powrocie do domu z wypoczynku w krajach śródziemnomorskich. W Polsce, pomimo że choroba ta rozpoznawana jest sporadycznie, uważa się, że występuje znacznie częściej, jednak nie jest potwierdzana odpowiednimi badaniami i może być ukryta w grupie atypowych zapaleń płuc wywołanych przez inne bakterie. W krajach UE, każdego roku rejestrowanych jest co najmniej kilka nowych zachorowań, które wiązane są z pobytem w hotelach na terenie Polski.

Większość zdrowych osób narażonych na kontakt z bakteriami Legionella nie zachoruje. Najbardziej podatne na zachorowanie są osoby:

• w wieku >50 roku życia, zwłaszcza mężczyźni,
• palące papierosy (obecnie lub w przeszłości),
• nadużywające alkoholu,
• u których występują inne choroby, zwłaszcza cukrzyca, niewydolność nerek, przewlekłe choroby płuc,
• z niedoborami odporności np. zakażone wirusem HIV, z chorobą nowotworową.

Osoby te należą również do grupy podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu legionelozowego zapalenia płuc.

PODRÓŻUJĄC, BĄDŹ ŚWIADOMY RYZYKA CHOROBY I JEŚLI WYSTĄPIĄ OBJAWY ZAKAŻENIA, ZASIĘGNIJ PORADY LEKARSKIEJ.

Przeciw legionelozowemu zapaleniu płuc nie można się zaszczepić, dlatego w zapobieganiu ważne jest  unikanie sytuacji, w których może dojść do zakażenia.
Podróżując zwracajmy uwagę, czy:

• hotel w którym mamy zamieszkać, nie figuruje na liście hoteli o podwyższonym ryzyku zakażenia. Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób publikuje dane adresowe hoteli, które nie wdrożyły satysfakcjonującego planu przeciwdziałania i zapobiegania występowania bakterii Legionella pomimo stwierdzenia przypadków legionelozwego zapalenia płuc wśród swoich gości,
• czy w zajmowanym pokoju hotelowym ciepła woda ma odpowiednio wysoką temperaturę (50°C - 60°C, tj. zbyt gorąca, aby włożyć do niej ręce na dłużej niż kilka sekund), a woda zimna ma odpowiednio niską temperaturę (<20°C),
• jeżeli zajmujemy pokój, który nie był wcześniej użytkowany, przed pierwszym użyciem prysznica, można odkręcić na kilka minut kran, aby przepuścić przez niego wodę (do osiągnięcia przez nią temperatur podanych powyżej).

Osoby w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia, np. z niedoborami odporności, powinny unikać sytuacji, w których mogą powstawać skażone aerozole np. korzystania z wanny typu whirlpool, etc.

Przydatne informacje można również znaleźć w ulotce informacyjnej dotyczące legionelozowego zapalenia płuc przygotowanej dla kierowników obiektów zakwaterowania turystycznego.