Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jarocinie

Radon - informacje ogólne

Człowiek od zarania dziejów narażony jest na oddziaływanie promieniowania jonizującego występującego w przyrodzie. Radon to jeden z naturalnych pierwiastków promieniotwórczy występujący w przyrodzie.

Jest gazem niewidocznym, bez zapachu i smaku.  Nie możemy, więc wykryć go za pomocą zmysłów. Łatwo rozpuszcza się  w wodzie i niektórych rozpuszczalnikach organicznych, ma więc zdolność przemieszczania się, a okres jego połowicznego rozpadu (3,8 dnia) umożliwia mu wędrówkę w środowisku od miejsca powstania do powietrza atmosferycznego, lub przestrzeni zamkniętych takich jak jaskinie, tunele, mieszkania itp.

To, co czyni go tak niebezpiecznym to fakt, że sam tworzy tak zwany szereg krótkożyciowych pochodnych – izotopów polonu, bizmutu i ołowiu – które także są promieniotwórcze. Izotopy te powstają w powietrzu, a więc są z nim wdychane do płuc i jako krótkożyciowe emitują najbardziej niebezpieczne dla organizmu promieniowanie alfa. Gdy wnikną do naszego organizmu, mogą być bardzo szkodliwe. O ile wdychany radon, w związku z tym, że jest gazem szlachetnym o relatywnie długim okresie połowicznego rozpadu jest prawie w całości wydychany, to atomy jego pochodnych pozostają w naszym układzie oddechowym, głównie w oskrzelach i płucach, gdzie rozpadając się emitują cząstki alfa, które mogą być przyczyną zmian nowotworowych.

Proces rozprzestrzeniania się radonu z gruntu do atmosfery można podzielić na trzy etapy:

• emanacja - uwalnianie się atomów radonu z ziaren gleby czy skał do przestrzeni międzyziarnowej,
• migracja uwolnionego radonu w przestrzeni międzyziarnowej odbywająca się głównie poprzez dyfuzję i konwekcję,
• ekshalacja - wydostawanie się radonu z gruntu do przyziemnej warstwy powietrza.

Źródła i miejsca wnikania radonu do  budynku mieszkalnego:

• pęknięcia fundamentów,
• nieszczelności przy przewodach,
• przejście przez nieuszkodzoną podłogę piwnicy,
• materiały budowlane,
• woda używana w domu.

Jak ograniczyć ekspozycje na radon?

Najprostszą i najtańszą metodą zmniejszenia stężenia radonu w pomieszczeniach jest częste i „inteligentne” wietrzenie oraz zwiększenie częstości wymian powierza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego. Można podjąć także inne działania, przynoszące długofalowe efekty, jednak wiąże się to z koniecznością poniesienia określonych nakładów finansowych.

Na etapie budowy, można zastosować:

• specjalną konstrukcję fundamentów ze wzmocnionymi krawędziami, zapobiegającą nieszczelności między płytą i ścianami,
• uszczelnianie fundamentów i zastosowanie systemu wentylacji jednocześnie,
• grubą, szczelną płytę fundamentową i wymuszoną wentylację pod płytą oraz częściową wymianę gruntu pod fundamentem,
• materiały budowlane, w których nie stwierdzono podwyższonych stężeń pierwiastków promieniotwórczych.

W istniejących już budynkach można zastosować następujące metody:

• likwidacja nieszczelności w fundamentach, podłogach lub ścianach oraz wokół instalacji doprowadzających media,
• zmniejszenie stężenia radonu w budynkach przez zastosowanie tzw. studni radonowej. Pod fundamentami lub obok budynku instaluje się wentylatory o dużej mocy, które wysysają powietrze glebowe spod budynku i wyrzucają je do atmosfery na wysokość ok. 2 m. W ten sposób obniżają ciśnienie powietrza w podłożu,
• zastosowanie  systemu poduszki powietrznej. Metoda polega na wypompowaniu powietrza z wnętrza budynku pod jego fundamenty,
• podwyższenie ciśnienia przez zastosowanie instalacji nawiewu z poddasza, wytwarzającej nadciśnienie w budynku w celu zmniejszenia wpływu efektu kominowego oraz wiatru. Zapobiega to zasysaniu radonu z podłoża.
• wentylację przestrzeni podpodłogowej,
• depresję podpodłogową (pułapkę radonową), która uważana jest za najskuteczniejszy czynnik redukujący stężenie radonu w budynkach,
• wymiana gruntu wokół budynku na grunt zawierający znacznie mniej izotopu radu, z którego powstaje radon. Należy dodatkowo zastosować izolację i drenaż.

W trosce o własne zdrowie, mieszkańcy regionów, gdzie mogą występować wyższe stężenia radonu powinni umożliwić odpowiednim służbom dokonanie pomiarów stężenia tego gazu w mieszkaniach, a nawet sami o nie zabiegać. Pomiary nie są skomplikowane ani uciążliwe i nie wiążą się z żadnym zagrożeniem dla mieszkańców, a mogą przyczynić się do ochrony naszego zdrowia.

Należy pamiętać, że radon obecny jest w każdym budynku i mieszkaniu w różnych stężeniach (w zależności od budowy geologicznej terenu, na którym jest posadowiony). Stężenie radonu jest różne w różnych regionach, różni się pomiędzy sąsiednimi budynkami, jak również  w różnych pomieszczeniach tego samego domu czy mieszkania.

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami edukacyjno-informacyjnymi dotyczącymi zagadnień związanych z narażeniem na radon,  które są dostępne na stronach internetowych:

Główny Inspektorat Sanitarny
Państwowa Agencja Atomistyki
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
World Health Organisation