Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jarocinie

Kleszcze są pajęczakami, które żywią się krwią zwierząt i ludzi, często przenoszą choroby zakaźne i pasożytnicze. W Polsce najczęściej spotykamy kleszcze pospolite,  łąkowe oraz kleszcze psie. Są bardzo odporne – wytrzymują długie okresy suszy, a głodne dojrzałe osobniki są w stanie przetrwać w odrętwieniu nawet 800 dni. Aktywność  kleszczy rozpoczyna się, gdy temperatura gleby osiągnie 5-7 °C.  Zazwyczaj aktywność tych pajęczaków rozpoczyna się na przełomie marca/kwietnia i trwa do października/listopada. Kleszcze nie są aktywne w czasie upałów, gdy temperatura przekroczy 25 °C. Kleszcze poszukują żywicieli najintensywniej wiosną i jesienią, a ich aktywność jest najwyższa od godzin porannych do południa i od godziny 16 do zmroku.

Gdzie można spotkać kleszcza ?

Najczęściej występują w miejscach o dużej wilgotności, porośniętych krzewami, niskimi zaroślami, trawami, na łąkach, nad stawami, jeziorami i rzekami. Coraz częściej pojawiają się w miastach, na skwerach, w parkach, a także w przydomowych ogródkach i piwnicach. Kleszcze nie wspinają się powyżej 1-1,5m.

Jak atakuje kleszcz ?

Kleszcze polują aktywnie (zwłaszcza larwy) lub czekają na liściu, źdźble trawy i zahaczają się, gdy obok przechodzi potencjalny żywiciel; w ułamku sekundy potrafią pazurkami odnóży zaczepić się o skórę, sierść, ubranie (dorosłe kleszcze nie skaczą, nie spadają z drzew). Gdy kleszcz znajdzie się na skórze, nie atakuje na oślep; może wędrować nawet przez godzinę w poszukiwaniu miejsca, gdzie naskórek jest cienki i lekko wilgotny.  Kleszcz wkłuwając się w skórę, wprowadza wydzielinę, która zawiera substancje znieczulające, dlatego nie pojawia się ból czy zaczerwienienie, a jego ukąszenie jest niewyczuwalne. Kleszcz może spokojnie żerować nawet 6–7 dni; w tym czasie wypija ok. 2 ml krwi i znacznie powiększa swoje rozmiary.

Jak chronić się przed ukąszeniem ?

• Pamiętaj o odpowiednim okryciu ciała: długich spodniach, bluzce z długim rękawem, czapce czy kapeluszu na głowie!
• Załóż jasne ubranie, na nim łatwiej zauważyć kleszcza!
• Używaj preparatów odstraszających kleszcze!
• Zawsze oglądaj swoje ciało po powrocie do domu!

Wiedząc, gdzie i kiedy kleszcze mogą na nas czyhać, należy ich unikać - skoro najbardziej aktywne są rano i późnym popołudniem, na spacer wybierajmy godziny okołopołudniowe.

Jak usunąć kleszcza ?

Kleszcza należy usunąć pęsetą lub specjalnym urządzeniem, dostępnym w aptece. Należy go chwycić jak najbliżej skóry i wyciągnąć. Po usunięciu kleszcza miejsce ukłucia należy tylko zdezynfekować i sprawdzić, czy w skórze nie został fragment pasożyta.
W przypadku, gdy rana się nie goi lub pojawieni się rumień należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem

Przed usunięciem nie wolno miejsca wokół kleszcza  i samego kleszcza smarować tłuszczem, masłem, kremem, itp., zgniatać, przypalać czy polewać spirytusem,  ponieważ wtedy pasożyt dusząc się, wymiotuje, co zwiększa ryzyko zakażenia.

Dlaczego kleszcze są groźne ?

Kleszcze poprzez ukłucie mogą przenosić bardzo groźne choroby zakaźne. W naszym kraju do takich należą borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu.

Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu.

Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Widoczne objawy w postaci okrągłego lub owalnego rumienia o czerwonym zabarwieniu mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Objawy te są niebolesne, zmieniające się wraz z upływem czasu aż do całkowitego zniknięcia. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy grypopodobne oraz senność czy zaburzenia równowagi.
Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową wyłącznie pod kontrolą specjalisty. Jeżeli u chorego nie występuje typowy rumień wędrujący, rozpoznanie boreliozy wykonuje się poprzez badanie krwi.
Kleszczowe zapalenie mózgu może przebiegać bezobjawowo, łagodnie lub ciężko prowadząc do kalectwa, a nawet śmierci. Objawy kleszczowego zapalenia mózgu występują dwuetapowo: w pierwszych tygodniach od ugryzienia mogą pojawić się objawy przypominające grypę (gorączka, bóle mięśni). Po kilku dniach od ustąpienia pierwszych symptomów dolegliwości wracają, dodatkowo towarzyszyć im mogą jeszcze inne, tj. nudności, utrata przytomności czy zespół zapalenia opon mózgowych.

Szczepienia ochronne

Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu i jego następstwom są szczepienia ochronne. Można je rozpocząć w dowolnej porze roku, jednak najlepiej zrobić to zimą lub wiosną, aby po przyjęciu dwóch dawek szczepionki uodpornić się jeszcze przed sezonem.