Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jaworze

Woda jest niezbędna do utrzymania życia i musi być dostępna w zadawalającej ilości dla wszystkich konsumentów. Zawsze należy podejmować wszelkie dostępne środki i starania w celu uzyskania możliwie najlepszej jakość wody.

Ochrona źródeł wody oraz zabezpieczenie systemu zaopatrzenia w wodę przed zanieczyszczeniem stanowi podstawową linię ochrony jakości wody.

Pogorszenie jakości wody pitnej może nastąpić w skutek zanieczyszczenia mikrobiologicznego lub może być spowodowane toksycznymi związkami chemicznymi. Zanieczyszczenia chemiczne zwykle nie powodują ostrych skutków zdrowotnych i sytuują je niżej w kategoriach ważności w stosunku do zanieczyszczeń mikrobiologicznych.

Ogólnie można stwierdzić, że największe ryzyko związane ze skażeniem mikrobiologicznym niesie ze sobą spożycie wody zanieczyszczonej odchodami ludzkimi i zwierzęcymi dlatego zasoby wodne powinny być (najbardziej jak to tylko możliwe) chronione przed fekalnymi, gdyż te zanieczyszczenia mogą zawierać wiele chorobotwórczych bakterii, wirusów, pierwotniaków oraz pasożytów jelitowych.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określa, że woda jest zdatna do użycia, jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, nie ma agresyjnych właściwości korozyjnych oraz spełnia określone wymagania mikrobiologiczne i chemiczne. Rozporządzenie to podaje NDS-y tj. najwyższe dopuszczalne stężenia określonych parametrów, które muszą być spełnione, aby z całą pewnością móc orzec o przydatności wody do spożycia.

Wody pitne pochodzące z ujęć powierzchniowych narażone są na wszelkie zanieczyszczenia antropologiczne oraz spływy z otaczającego środowiska , choć zwykle charakteryzują się małą ilością żelaza i manganu, to jednak oprócz wielostopniowego uzdatniania muszą być poddawane stałej dezynfekcji, w celu zapewnienia bezpieczeństwa mikrobiologicznego wody.

Wody głębinowe, zalegające głęboko pod warstwami nieprzepuszczalnymi, bezpieczne pod względem mikrobiologicznym oraz wolne od zanieczyszczeń antropologicznych są najlepsze do celów wodociągowych.

Wszystkie wodociągi w naszym powiecie czerpią wodę właśnie z ujęć podziemnych, z warstw wodonośnych trzecio i czwartorzędowych, których wody zaliczane są zwykle do twardych, zawierających naturalne podwyższone ilości żelaza i manganu. Stąd konieczność usunięcia związków żelaza i manganu, które wywołują towarzyszącą im podwyższoną mętność, zmianę smaku lub zapachu wody. Stanowią również uciążliwą przyczynę zarastania sieci wodociągowej i trudności w utrzymanie należytego stanu sanitarno-technicznego sieci dystrybucyjnej. Zatem zastosowane procesy uzdatniania wody polegają na:

• napowietrzaniu ujmowanej wody w celu utlenienia związków żelaza i manganu i wytrąceniu ich w postaci kłaczków,
• odfiltrowaniu powstałych związków podczas przejścia przez warstwy materiałów filtracyjnych, w filtracji jednostopniowej lub dwustopniowej
• ewentualnie stosowaniu lampy UV dla podniesienia bezpieczeństwa mikrobiologicznego.

Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują organy Inspekcji Sanitarnej na zasadach określonych w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Na podstawie obowiązujących aktów prawnych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pucku podejmuje następujące działania w celu zapewnienia właściwej jakości wody do spożycia przez ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego wody:

• prowadzi monitoring jakości wody,
• ustala harmonogram poboru próbek wody do badań laboratoryjnych,
• wydaje stwierdzenia o jakości wody, 
• dokonuje okresowej oceny jakości wody w strefach zasilania, stwierdzając przydatność wody do spożycia, warunkową przydatną lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi,
• sprawuje nadzór nad jednostkami realizującymi zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz ujęciami zakładowymi, lokalnymi i indywidualnymi,
• kontroluje ujęcia wody, stacje uzdatniania i urządzenia wodociągowe,
• ustala harmonogram badań jakości wody realizowany przez firmy wodociągowe w ramach bieżącej kontroli wewnętrznej,
• w trosce o zdrowie konsumentów wdraża postępowania administracyjne mające na celu skuteczne doprowadzenia jakości wody do obowiązujących wymagań sanitarnych,
• wydaje oceny higieniczne na materiały, preparaty i wyroby kontaktujące się z wodą oraz stosowane do uzdatniania, dezynfekcji lub dystrybucji wody,
• prowadzi wykaz przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych i podmiotów realizujących zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków,
• prowadzi wykaz punktów pobierania wody do badań,
• prowadzi ogólnopolską bazę danych urządzeń wodnych EBDUW wraz z wynikami badań wody,
• przekazuje na bieżąco informacje o realizacji monitoringu jakości wody w wodociągach raportowanych do Komisji Europejskiej.

Czynniki mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne wody:

• lokalizacja ujęć wody oraz wyznaczenie i wzmożony nadzór nad strefami ochronnymi,
• stosowanie właściwych materiałów do ujmowania, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji wody, (w tym uzyskanie oceny higienicznej właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego dotyczącej zastosowanych materiałów),
• stan techniczny i sanitarny sieci wodociągowej, przyłączy oraz instalacji wewnętrznych,
• niewłaściwe i zmienne warunki hydrauliczne oraz zmiany ciśnienia w sieci wodociągowej,
• bezpośrednie podłączenia do sieci – bez zaworów zwrotnych, antyskażeniowych,
• intruzja zanieczyszczeń do wnętrza sieci ze środowiska zewnętrznego poprzez mikro nieszczelności przy wystąpieniu podciśnienia,
• zaniedbanie podczas usuwania awarii na sieci i wymianach elementów mających bezpośredni kontakt z wodą,
• brak stabilności mikrobiologicznej i fizyko-chemicznej wody wprowadzanej do sieci wodociągowej,
• zastosowanie właściwej metody uzdatniania wody,
• błędy popełnione na etapie projektowania – np. przewymiarowanie sieci.

Na terenie Powiatu Puckiego zlokalizowanych jest 29 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę, będących pod nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pucku, w tym:

• 4 wodociągi o produkcji wody powyżej 1000 m³/d,
• 16 wodociągów o produkcji wody 100-1000 m³/d,
• 9 wodociągów o produkcji wody poniżej 100 m³/d.

Jednostkami realizującymi zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, jednocześnie odpowiedzialnymi za jakość dostarczanej wody są:

• Międzygminne Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji „EKOWIK” Sp. z o.o – posiadające 2 wodociągi produkujące 7076 m³/d i zaopatrujące w wodę 24489 mieszkańców gminy Władysławowa, Jastarni i część gminy Puck,
• Zespół Zakładów Obsługi Miasta Zakład Budżetowy w Helu posiadający 1 wodociąg  o produkcji 631 m³/d zaopatrujący w wodę 3080 mieszkańców Helu,
• Krokowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. posiadające 11(+1)  wodociągów o łącznej produkcji 2435 m³/d i zaopatrującychych w wodę 10372 mieszkańców gminy Krokowa,
• Pucka Gospodarka Komunalna Sp.z o.o. zawiadująca 1 wodociągiem o produkcji 1286 m³/d zaopatrującym 11014 mieszkańców Pucka, Celbówka, Połczyna Bis i części Bładzikowa,
• Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych PEKO Sp. z o.o. - obsługujące 5 wodociągów o łącznej produkcji 1776 m³/d zaopatrujących w wodę ok. 11031 mieszkańców gminy Kosakowo,
• Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji “PEWIK” Sp. z o.o 1 wodociąg, dostarczając 890 m³/d wody dla 4454 mieszkańców części gminy Kosakowo,
• Gmina Puck – obsługując 8 wodociągów o łącznej produkcji 2918 m³/d zaopatrujących w wodę 19485 mieszkańców gminy Puck.

Czytaj ocenę obszarową Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pucku dotyczącą wody przeznaczonej do spożycia na terenie Powiatu Puckiego za 2020 r.

Materiały stosowane do dystrybucji wody.

Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe oraz wykonane   z ołowiu, których obecnie nie stosuje się. Według Światowej Organizacji Zdrowia włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego (azbest jest związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go do organizmu drogą inhalacji - poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową). Natomiast ołów jest pierwiastkiem ogólnotoksycznym i gromadzi się w kośćcu. W starych domach powinno się dążyć do wymiany rur z ołowiu na inne, a do czasu ich wymiany utrzymywać pH wody na poziomie 8-8,5, co zabezpiecza rury przed korozją i uwalnianiem ołowiu.
W przypadku konsumpcji wody dostarczanej rurami z ołowiu wskazane też jest odrzucenie wody po nocnym zastoju w rurach i czerpania wody do spożycia po uprzednim jej spuszczeniu.

Następnie powszechne zastosowanie miały (i mają) rury żeliwne, ze stali ocynkowanej i miedziane, które należą do materiałów podatnych na agresywne właściwości wody. Analizując jakość wód ujmowanych na terenie Powiatu Puckiego można ocenić, że są to z reguły wody mało agresywne, z uwagi na:

• odczyn wód w zakresie obojętnym lub słabo zasadowym
• przewodność znacznie niższą od 2500 µS/cm
• siarczany i chlorki nie występujące w stężeniach powyżej 250 mg/l
• obecność magnezu w ilościach poniżej 30 mg/l
• twardość - wody wg skali twardości są przeważnie średnio twarde (tj. od 11-15 stopni Niemieckich), co umożliwia powstanie powłoki ochronnej, zabezpieczającej przed niszczeniem i korozją rur.

Obecnie coraz częściej stosowane w dystrybucji wody są materiały wykonane z tworzyw sztucznych, takich jak PC, PE, PCV. Są to tworzywa o znacznej odporności chemicznej, szczególnie na agresyjne właściwości korozyjne wody. Trzeba jednak pamiętać , że odcinki w których okresowo następują przestoje wody narażone są na niepożądane jej działanie. Dlatego miejsca zastoin wód w sieci należy unikać lub okresowo przepłukiwać te odcinki poprzez spuszczenie wody.

Przy okazji Światowego Tygodnia Wody trzeba obalić błędne mity o złej jakości wody „z kranu”. Należy mieć świadomość, że nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi czuwają kompetentni pracownicy firm wodociągowych, a także stały nadzór prowadzą organy inspekcji sanitarnej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pucku przekazuje oceny jakości wody w poszczególnych wodociągach wójtom i burmistrzom, w celu poinformowania mieszkańców o jakości wody oraz umieszcza oceny obszarowe, dotyczące powiatu puckiego na stronie Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pucku www.gov.pl/web/psse-puck oraz w Biuletynie Informacji Publicznej pssepuck.bip.gov.pl

Indywidualne urządzenia doczyszczające wodę.

W ostatnim czasie pojawiły się na rynku urządzenia doczyszczające wodę, rozprowadzane w formie agresywnego i nie do końca uczciwego marketingu. Często są to bardzo drogie filtry działające na zasadzie odwróconej osmozy lub wymianie jonowej (tzw. zmiękczacze). Nie są to urządzenia konieczne do stosowania przy zaopatrzeniu w wodę pitną z naszych wodociągów. Wręcz przeciwnie, stosowanie odwróconej osmozy lub wymieniaczy jonowych powoduje pozbawienie wody wszelkich jonów i związków mineralnych, których obecność w wodzie jest pożądana i stanowi dla nas, konsumentów ich źródło zaopatrzenia w codziennej diecie.

W celu obniżenia zawartości uciążliwego dla konsumenta związków żelaza (manganu), można zastosować zwykłe filtry w przystępnych cenach, redukujące związki żelaza a pozostawiając pozostałe związki mineralne.

Podobnie jest z „nielubianą” obecnością kamienia w czajnikach – należy pamiętać o tym, że twarde wody są zasobne w związki wapnia i magnezu oraz inne minerały, stanowiąc ich źródło dla nas konsumentów w naszej codziennej diecie. Część tej twardości (węglany wapnia i magnezu), zostaje wytrącona podczas gotowania wody właśnie w postaci osadzającego się kamienia na dnie i ściankach czajnika. Nie bójmy się tego, gdyż jest to tylko część w/w soli, nic szkodliwego.  Pamiętajmy natomiast, że mając w kranie wodę średniotwardą i twardą uzupełniamy część zapotrzebowania naszego organizmu na związki mineralne (bez ponoszenia dodatkowych kosztów). Nie stosujmy więc bezpodstawnie zmiękczaczy, które zubożają naszą wodę i pozbawiają tego co w niej najlepsze.

Uwaga na bakterie z rodzaju LEGIONELLA !

Bakterie z rodzaju Legionella występują we wszystkich naturalnych akwenach i w glebie.
Rozmnażają się potencjalnie w każdej instalacji ciepłej wody, każdego budynku.

Bakterie te wywołują: chorobę legionistów - postać płucną – śmiertelność 15-30%, gorączkę Pontiac- zachorowania grypopodobne, ustępujące samoistnie oraz postać poza płucną u pacjentów po transplantacjach.

Zakażenie następuje przez wdychanie aerozolu lub przez zachłyśnięcie się zakażoną wodą.

Szczególnie narażeni na zakażenie Legionellą są mężczyźni w wieku od 40 lat, palacze, alkoholicy, diabetycy oraz osoby po lekach immunosupresyjnych.

Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą:

• utrzymywanie temperatury wody w sieci  55^º - 60^ºC,
• czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek kranów z osadów i kamienia,
• likwidacja ślepych końcówek i odcinków ze stojącą wodą/lub ich częste przepłukiwanie,
• przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 70^ºC i przepuszczenie gorącej wody przez krany użytkowe.

Jak najlepiej dbać o wewnętrzną instalację wodociągową?

• należy regularnie czyścić krany i akcesoria wodne zdejmując perlatory i sitka umocowane na końcówkach w celu usunięcia kamienia i zanieczyszczeń,
• raz w roku należy dokonać czyszczenia wnętrza zbiorników służących do magazynowania wody, również bojlerów,
• w przypadku dłuższej stagnacji wody i jej nie używania należy pamiętać o przepłukaniu instalacji przed ponownym korzystaniem z wody,
• zachować odpowiedni odstęp lub izolację pomiędzy rurami wody ciepłej i zimnej,
• utrzymywać temperaturę wody ciepłej w kranach powyżej 55^º a zimnej poniżej 20^ºC.