Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jaworznie

    A) LEKI CYTOSTATYCZNE
Należy pamiętać, że dla gotowych produktów leczniczych nie ma wymogu dostarczania kart charakterystyki, chociaż zgodnie z wiedzą toksykologiczną stwarzają zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Szereg leków cytostatycznych (cisplatyna, cyklofosfamid, doksorubicyna cyklosporyna, azatiopryna, melfalan i inne) jest klasyfikowanych przez producentów jako rakotwórcze kategorii 1A lub 1B i jako takie należy je rozpatrywać - również jako kancerogeny zawodowe.
Należy pamiętać, że substancja chemiczna, która nie posiada klasyfikacji zharmonizowanej może zostać inaczej zaklasyfikowana przez różnych producentów. Dlatego też należy opierać się na klasyfikacji dostarczonej wraz z substancją przez swojego bezpośredniego dostawcę.
W przypadku cytostatyków spełniających kryteria klasyfikacji rakotwórczości lub mutagenności kategorii 1A lub 1B pracodawca powinien:

- prowadzić rejestr pracowników narażonych na te czynniki rakotwórcze, rejestr prac,
- wpisywać w skierowanie na badania profilaktyczne narażenie na te czynniki szkodliwe
- do 15 stycznia każdego roku przekazywać do PIP i PIS „Informacje o substancjach”
- w przypadku dostępnych metod badania i określonych NDS tych substancji należy dokonywać pomiarów na stanowiskach pracy.
         
Pracodawca jest zobowiązany do:

    1) przeprowadzania na swój koszt  badań i pomiarów czynników, zgodnie z częstotliwością określoną w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy tj:
* co najmniej raz na sześć miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;
* co najmniej raz na trzy miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS.
    2) prowadzenia okresowych szkoleń pracowników;
    3) prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie
 z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi
 o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Rejestr powinien zawierać:
     * wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane, produkowane lub występują jako zanieczyszczenia bądź produkt uboczny, oraz wykaz tych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz czynników wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji lub stosowania;
* uzasadnienie konieczności stosowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
* wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
* liczbę pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, w tym liczbę kobiet, zwanych dalej „pracownikami”;
* określenie rodzaju substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powodujących narażenie, drogę i wielkość narażenia oraz czas jego trwania;
* rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
    4) prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
Rejestr powinien zawierać:
* datę wpisu do rejestru;
* imię, nazwisko pracownika oraz jego stanowisko pracy;
* numer PESEL, a w przypadku jego braku – numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Rejestr należy przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu;
    5) informowania pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych;
    6) przekazywania właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu informacji
 o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym  – według obowiązującego wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia;

    B) AZBEST -  zagrożenie dla ciebie i twoich najbliższych
AZBEST włóknisty glinokrzemian, jako minerał posiadający wyjątkowe właściwości zarówno chemiczne, jak i fizyczne, w tym odporność na działanie wysokich temperatur (temperatura rozkładu i topnienia to około 1500°C) znalazł szerokie zastosowanie jako surowiec niepalny w wielu wyrobach, m.in.
w przemyśle materiałów budowlanych w postaci lekkich i wytrzymałych płyt, znanych jako eternit.
Azbest jest substancją rakotwórczą, ma postać włókien o stosunku długości do średnicy włókna co najmniej 100:1, a jego odpady są klasyfikowane jako niebezpieczne. Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości włókien. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych drogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo drobne są usuwane przez system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna cienkie (do 0,01 μm) – przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się w płuca, gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują pylicę azbestową i nowotwory (międzybłoniak opłucnej). Nowotwory spowodowane kontaktem z azbestem rozwijają się zwykle po kilkunastu latach od momentu narażenia, stąd tak ważne jest podnoszenie świadomości pracowników i osób narażonych na działanie azbestu.
Obowiązki pracodawcy w zakresie prac z wyrobami zawierającymi azbest określają akty prawne:
 - rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów;
- rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest

    C) RADON
Radon jest pierwiastkiem naturalnie występującym w przyrodzie. Nie można go więc całkowicie wyeliminować, ale można kontrolować i zmniejszać jego stężenie w pomieszczeniach przeznaczonych
na pobyt ludzi. Głównym skutkiem występowania podwyższonych stężeń radonu w pomieszczeniach są choroby nowotworowe układu oddechowego. Radon dostaje się do organizmu człowieka, wraz
 z wdychanym powietrzem atmosferycznym.
Źródłem radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi są:
          •    materiały budowlane pochodzenia mineralnego,
        •     radon przenikający z gruntu,
          •     woda wodociągowa,
          •    gaz ziemny.

Radon naturalnie uwalniany z podłoża, dostaje się do budynku wraz z powietrzem zasysanym z gruntu:
•    przez szczeliny w fundamentach,
•    spękania w murach budynku i podłodze,
•     studzienki kanalizacyjne,
•    nieszczelności wokół rur wodno-kanalizacyjnych, przewodów elektrycznych,
•     złącza konstrukcyjne,
•     z materiałów budowlanych.

INFORMACJE DLA PRACODAWCÓW I PRACOWNIKÓW
Zgodnie z ustawą Kodeks pracy pracodawca jest obowiązany chronić pracownika przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących
w środowisku pracy (art. 223 § 1).

Zgodnie z art. 23c ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe:
Kierownicy jednostek wykonujących działalność, w której występują miejsca pracy:
a) zlokalizowane wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m3,
b) pod ziemią,
c) związane z uzdatnianiem wód podziemnych na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć 300 Bq/m3,

    • zapewniają w tych miejscach pracy pomiar stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu;
    • zapewniają optymalizację narażenia pracowników wykonujących pracę w tych miejscach pracy oraz informują na bieżąco na piśmie takich pracowników o zwiększonym narażeniu na radon, wynikach pomiarów stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu w miejscu pracy, otrzymanych przez nich dawkach promieniowania oraz działaniach podejmowanych w celu ograniczenia narażenia na radon w miejscu pracy.
    • podejmują działania zapewniające ograniczenie narażenia pracowników na radon, w przypadku, gdy wynik pomiaru wskazuje na możliwość przekroczenia poziomu 300 Bq/m3

Dostępne środki techniczne służące ograniczeniu występujących stężeń radonu:
Na etapie budowy, można zastosować:
•    specjalną konstrukcję fundamentów ze wzmocnionymi krawędziami, zapobiegającą nieszczelności między płytą i ścianami, którymi radon może wnikać do wnętrza,
•    uszczelnianie fundamentów i zastosowanie systemu wentylacji jednocześnie. Konstrukcja taka składa się z rur montowanych przed wylaniem płyty fundamentowej oraz układania mat izolacyjnych,
•    grubą, szczelną płytę fundamentową i wymuszoną wentylację pod płytą oraz częściową wymianę grunt pod fundamentem,
•    materiały budowlane, w których nie stwierdzono podwyższonych stężeń pierwiastków promieniotwórczych.

W istniejących już budynkach można zastosować następujące metody:
• likwidacja nieszczelności w fundamentach, podłogach lub ścianach oraz wokół instalacji doprowadzających media. Można w tym celu zastosować silikon, jak również folie i papy antyradonowe. np. pokrycie ścian tynkiem cementowo-wapiennym i podwójną warstwą farby olejnej zmniejsza współczynnik ekshalacji radonu o ok. 75%, farba emulsyjna – o ok. 35%, a farba klejowa –o ok. 20%;
• częste i długotrwałe wietrzenie przez otwarcie okien;
• zwiększenie częstości wymian powierza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego.
Zadaniem wentylacji nawiewowo-wywiewnej jest wymiana powietrza. W miejsce wywiewanego „zużytego” powietrza napływa „świeże”, które równocześnie zawiera mniej radonu;
• zmniejszenie stężenia radonu w powietrzu pomieszczeń można osiągnąć także stosując system poduszki powietrznej. Metoda polega na wypompowaniu powietrza z wnętrza budynku pod jego fundamenty.
W związku z tym, że powietrze glebowe jest wypychane spod fundamentów przez powietrze wnętrza budynku, w którym stężenie radonu jest niższe, stężenie radonu w podłożu obniża się, a co za tym idzie także stężenie radonu w budynku ulega zmniejszeniu;
• podwyższenie ciśnienia przez zastosowanie instalacji nawiewu z poddasza, wytwarzającej nadciśnienie
w budynku w celu zmniejszenia wpływu efektu kominowego oraz wiatru. Zapobiega to zasysaniu radonu
z podłoża;
• wentylację przestrzeni podpodłogowej - usuwa poza budynek radon, który przeniknął z podłoża, uniemożliwiając jego przejście do wyżej położonych pomieszczeń. Wentylacja taka wymaga istnienia powierzchni podpodłogowej, którą można przewietrzać w sposób naturalny lub wymuszony,
• depresję podpodłogową (pułapkę radonową), która uważana jest za najskuteczniejszy czynnik redukujący stężenie radonu w budynkach Jest to wgłębienie w kształcie studzienki (studni radonowej) w gruncie pod budynkiem lub w piwnicy z wentylatorem wyciągającym powietrze poza budynek, a więc wytwarzającym we wgłębieniu podciśnienie. Radon wysysany jest z przestrzeni pod budynkiem zanim przeniknie do wnętrza,
• wysysanie za pomocą odpowiedniej instalacji powietrza zawierającego radon spod płyty fundamentowej. Wysysanie powietrza jest najbardziej wydajne w przypadku braku litej płyty betonowej. Jeśli płyta istnieje wysysanie następuje przez szczeliny, pęknięcia i inne nieszczelności.