Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Jaworznie

RYZYKO ZAWODOWE to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

ZAGROŻENIE ZAWODOWE - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

1) ZAGROŻENIE ZAWODOWE mogące spowodować WYPADEK

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE w miejscu pracy:
    • zagrożenia elementami ruchomymi/luźnymi
    • zagrożenia elementami ostrymi/wystającymi
    • zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi
    • zagrożenia porażenia prądem
    • zagrożenia poparzeniem
    • zagrożenia pożarowe i wybuchowe;

2) ZAGROŻENIE ZAWODOWE mogące spowodować CHOROBĘ

a) CZYNNIKI SZKODLIWE w miejscu pracy:
    • FIZYCZNE (HAŁAS, DRGANIA MECHANICZNE, PROMIENIOWANIE np. IR, UV, laserowe)
    • CHEMICZNE I PYŁY
    • BIOLOGICZNE
    • RAKOTWÓRCZE lub MUTAGENNE (SUBSTANCJE np. formaldehyd, benzen; MIESZANINY np. leki cytostatyczne; CZYNNIKI: PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE np. RTG; PROCESY TECHNOLOGICZNE);

b) SPOSÓB WYKONYWANIA PRACY:
Czynności zawodowe, które mogą istotnie przyczyniać się do wystąpienia chorób:
    • podnoszenie i przenoszenie ciężkich przedmiotów z koniecznością prostowania nadgarstka lub z wyprostowanymi kończynami górnymi w stawach łokciowych,
    • silne chwytanie przedmiotów i ich pociąganie,
    • odwracanie i nawracanie (rotacja) przedramienia/nadgarstka, szczególnie wbrew oporowi,
    • ruchy prostowania (zginanie grzbietowe) nadgarstka/łokcia,
    • kombinacja ww. ruchów (np. wkręcanie śruby z użyciem śrubokrętu z silnym zaciskiem ręki na używanym narzędziu, ściskanie wiertła przy borowaniu zębów).

3) ZAGROŻENIE ZAWODOWE mogące spowodować ZŁE SAMOPOCZUCIE

    CZYNNIKI UCIĄŻLIWE w miejscu pracy:
    • praca zmianowa obejmująca noce
    • praca przy monitorze ekranowym
    • wymuszona pozycja
    • stres w pracy
    • zmienny mikroklimat

ZAGROŻENIA ZAWODOWE, które nie mogą być wykluczone w miejscu pracy NALEŻY OKREŚLIĆ I OCENIĆ. Metoda oceny ryzyka jest DOWOLNA, np. według Polskiej Normy, Risk Score.

Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, m.in. przez:
    • zapobieganie zagrożeniom;
    • przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami;
    • odpowiednie organizowanie stanowisk pracy.

Zgodnie z § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i mieszanin chemicznych, materiałów zawierających czynniki biologiczne, rakotwórcze lub mutagenne oraz przy zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Pracodawca prowadzi DOKUMENTACJĘ OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:
1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
b) wykonywanych zadań,
c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
e) osób pracujących na tym stanowisku;
2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Pracodawca zgodnie z Kodeksem pracy zobowiązany jest poinformować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. Dla celów dowodowych, aby uniknąć ewentualnych kwestii spornych, pracownik powinien potwierdzić na piśmie podpisem fakt zapoznania się z wynikami oceny ryzyka zawodowego i podjętymi przez pracodawcę działaniami profilaktycznymi (zapobiegawczymi lub korygującymi), dotyczącymi jego stanowiska pracy.
Pracodawca obowiązany jest zapoznać pracownika z wynikami oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach po każdym okresowym przeprowadzeniu oceny tego ryzyka.

Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny:
1) zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;
2) być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.

RYZYKO ZAWODOWE stwarzane przez CZYNNIK CHEMICZNY to prawdopodobieństwo (możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy.
NARAŻENIE ZAWODOWE NA CZYNNIK CHEMICZNY to proces oddziaływania na organizm pracownika czynnika chemicznego występującego na jego stanowisku pracy.
Ocenę ryzyka zawodowego sporządza się w formie pisemnej. W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez CZYNNIK CHEMICZNY, pracodawca jest obowiązany uwzględnić:

1) niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;
2) otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki;
3) rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;
4) wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone;
5) wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone;
6) efekty działań zapobiegawczych;
7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona;
8) warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników.

W tych przypadkach, gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie czynniki chemiczne łącznie. Ocenę ryzyka zawodowego pracodawca udostępnia lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Natomiast, pracodawca ocenia ryzyko zawodowe stwarzane przez CZYNNIK FIZYCZNY (hałas, drgania mechaniczne), ze szczególnym uwzględnieniem:

1) poziomu i rodzaju narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy;
2) czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzinach nadliczbowych oraz obowiązujących u pracodawcy systemów i rozkładów czasu pracy;
3) wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań mechanicznych;
4) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup szczególnego ryzyka;
5) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi;
6) informacji dotyczących poziomu emisji hałasu lub drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy;
7) istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia emisji hałasu lub drgań mechanicznych;
8) informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników;
9) pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien obserwować w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy;
10) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu szkodliwym na narząd słuchu (substancjami ototoksycznymi);
11) dostępności środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia;
12) pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z oddziaływań drgań mechanicznych na środki pracy lub miejsce pracy, takich jak zakłócenia stabilności konstrukcji lub złączy, utrudnione operowanie elementami sterowniczymi, nieprawidłowości w odczytach wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej;
13) wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, a szczególnie drgań miejscowych.

W ocenie ryzyka zawodowego, stwarzanego przez SZKODLIWY CZYNNIK BIOLOGICZNY,
na jakie jest lub może być narażony pracownik pracodawca jest obowiązany uwzględnić:

1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
2) rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego;
3) informację na temat:
a) potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego,
b) choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy,
c) stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą;
4) wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla zwierząt pracodawca uwzględnia ponadto:
1) informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych;
2) zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych;
3) ryzyko wynikające z rodzaju pracy.