Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Kołobrzegu

Bardzo istotny z punktu widzenia przełożenia na wzory funkcjonowania dzieci i młodzieży jest właśnie kontekst mobilności. Smartfon jest obecnie podstawowym urządzeniem dostępowym a dla części populacji w Polsce i Europie zaczyna być urządzeniem jedynym lub wyraźnie dominującym¹.

W świetle publikacji sieci badawczej HBSC z Journal od Adolescent Health², co trzeci uczeń (34%) w wieku 11-15 lat spośród 154 981 ankietowanych w roku szkolnym 2017/18 w 29 krajach zaklasyfikowany został do grupy intensywnie używających mediów społecznościowych. Z kolei 7,4% przejawiało symptomy problematycznego używania mediów. W Polsce uzyskano wskaźniki na poziomie 43,3% oraz 7,6%, co szczególnie w pierwszym przypadku przekracza średnia międzynarodową.

Obserwacje sposobów korzystania z urządzeń elektronicznych przez dzieci i młodzież wskazują na kilka głównych typów ryzyka dla:

1. zagrożenia dla zdrowia fizycznego wynikające z długotrwałej postawy siedzącej i długiego wpatrywania się w ekran. Jednym z problemów braku ruchu może być nadwaga, nadmierne obciążenie narządu wzroku prowadzące zespołu suchego oka oraz zwiększone ryzyko rozwoju lub nasilenia wad wzroku, zwłaszcza krótkowzroczności^3,4;
2. zagrożenia psychospołeczne, w tym:

1. zagrożenia wynikające z używania urządzeń przenośnych w ruchu drogowym- ostatnia nowelizacja prawa o ruchu drogowym wychodzi im naprzeciw zakazując korzystania w urządzeń w trakcie przekraczania jezdni i w trakcie kierowania pojazdami.
2. zagrożenia wynikające z łatwego dostępu do treści szkodliwych z punktu widzenia etapu rozwojowego (np. pornografia, przemoc) ⁵.
3. zagrożenia polegające na zjawisku uzależnienia - traktowanego jako problematyczne używanie Internetu ^6,7,8,9,1 od określonych aktywności (zwane behawioralnymi)¹².
4. zagrożenia związane z rozluźnieniem więzi społecznych - Przeniesienie aktywności do świata wirtualnego obiektywnie utrudnia budowanie dojrzałych relacji osobowych i tworzenie wspólnoty.¹³.
5. zagrożenia związane z zawężeniem pola doświadczeń - nadmiar korzystania z nowinek technologicznych może wywołać u użytkowników zubożenie rozwojowe polegające na specyficznym postrzeganiu świata wyłącznie z pespektywy zasobów sieciowych.
6. zagrożenia związane z ujawnieniem danych osobowych i lokalizacji nastolatka, nawiązywanie relacji z obcymi osobami, narażenie na cyberprzemoc, ośmieszanie ze strony rówieśników, upublicznianie zdjęć i informacji, kreowanie skrzywionego obrazu świata i pojmowania własnej osoby.
    

Za zagrożenie nastolatków (starszej młodzieży) uzależnieniem od aktywności elektronicznej uznaje się aktywność w ciągu dnia przekraczającą 4,5 h (nie licząc aktywności edukacyjnej, np. zajęć szkolnych, chodzi o aktywność prywatną), zaś u osób uzależnionych jest to ponad 7 h dziennie. Częstość zdefiniowanego uzależnienia wśród nastolatków wynosi między 1,5 % a 11,6 %.¹⁴

Według klasyfikacji Augustynka⁶ zestaw cech formułujących uzależnienie to:

• silne pragnienie lub uczucie przymusu korzystania z komputera (tabletu, smartfona);
• pojawiające się trudności z powstrzymaniem się od logowania w sieci;
• złe samopoczucie wywołane brakiem dostępu do sieci (lęk, pobudzenie psychoruchowe obsesyjne myślenie i fantazjowanie o Internecie, obniżenie nastroju);
• coraz częstsze i dłuższe logowanie się do Internetu, mimo jego destrukcyjnego wpływu na zdrowie i relacje społeczne;
• ograniczenie lub utrata pozakomputerowych zainteresowań, aktywności społecznej, zawodowej i umiejętności wypoczywania;
• przeznaczenie dużej ilości czasu na czynności pośrednio związane z Internetem (np. kupowanie książek na temat sieci, dyskutowanie o niej.

W związku z powyższym należy promować zwykłe zalecenia powiązane z brakiem ruchu i zmęczeniem wzroku w tym promować przerwy w aktywności. Promuje się podejście integralne uwzględniające cały bilans aktywności (np. dla dzieci w wieku 8-11 lat: minimum 1 h ruchu dziennie, do 2 h przed telewizorem lub grą, 9-11 h ¹¹.

Dlatego zasadne jest kontrolowanie przez opiekunów zarówno długości czasu przebywania dzieci i młodzieży w sieci, jak i rodzaju aktywności cyfrowej oraz dostępu przeglądanych przez nich treści (stosowanie filtrów rodzicielskich).

 

Opracowano na podstawie Opinii o zasadach bezpieczeństwa w korzystaniu ze smartfonów, tabletów i komputerów przez dzieci i młodzież- K.A. Wojcieszek i wsp. pod red. J. Walusiak-Skorupa

Źródła:

1. Pyżalski, J., Zdrodowska, A., Tomczyk, Ł, Abramczuk, K. (2019). Polskie badanie EU Kids Online 2018. Najważniejsze wyniki i wnioski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
2. Boer M, van den Eijnden R, Boniel-Nissim, et al.: Adolescents' Intense and Problematic Social Media Use and Their Well-Being in 29 Countries. Journal of Adolescent Health 2020, 66(6 suppl), S89-S99. https://doi.Org/10.1016/j.jadohealth.2020.02.014.
3. Wang W, Zhu L, Zheng S, Ji Y,Xiang Y, Lv B, Xiong L, Li Z, Yi S,Huang H, Zhang L, Liu F, Wan W and Hu K (2021) Survey on the Progression of Myopia in Children and Adolescents in Chongqing During COVID-19 Pandemie, Front. Public Health 9:646770. doi: 10.3389/fpubh.2021.646770
4. Wong CW, Tsai A, Jonas JB, Ohno-Matsui K, Chen J, Ang M, Shu Wei Tinga D. (2021) Digital Screen Time During the COVID-19 Pandemie: Risk for a Further Myopia Boom? Am J Ophthalmol 223:333-337.
5. Pisarska A. , Ostaszewski K., Raduj J., Wójcik M. (2015). Czynniki związane z hazardem, kompulsywnymi zakupami oraz nadużywaniem Internetu wśród młodzieży w wieku 12-19 lat. Raport z badań. Instytut Psychiatrii i Neurologii: Warszawa.
6. Augustynek A. (2010). Uzależnienia komputerowe. Diagnoza rozpowszechnienie, terapia. Difin SA: Warszawa.
7. Griffiths M. (2004). Gry i hazard. Uzależnienie dzieci w okresie dorastania. GWP: Gdańsk.
8. Juza S., Kloc T. (2012). Uwikłani w sieci. Wzorce aktywności internetowej w kontekście uzależnienia od Internetu i nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży. Innowacje Psychologiczne, 1,1,9-27.
9. Poprawa R. (2011). Test problematycznego używania Internetu. Adaptacja i ocena psychometryczna Internet Addiction Test K. Young, Przegląd Psychologiczny, 54, 2, 193- 216.
10. Kirwil L. (2011). Polskie dzieci w Internecie. Zagrożenia i bezpieczeństwo - cz. 2. Całościowy Raport z badań EU Kids Online II przeprowadzonych wśród dzieci w wieku 16 lat i ich rodziców. Warszawa: SWPS - EU Kids Online - PL.
11. Walsh J.J., BarnesJ.D., Cameron J.D., Goldfield G.S., Chaput J.P., Gunnell K.E., Ledoux A.A., Zemek R.L., Tremblay M.S., Associations between 24 hour movement behaviours and global cognition in US children: a cross-sectional observational study, Lancet Child Adolesc Health, 2018, Volume 2, ISSUE 11, 783-791.
12. Wojcieszek K. (2005). Na początku była rozpacz. Wyd. Rubikon: Kraków.
13. Wojcieszek K. (2016). Nasze dzieci w dżungli życia jak pomóc im przetrwać? Wyd. Rubikon: Kraków.
14. Kuss D.J. , van Rooji A.J., Shorter G.W., Griffiths M.D., van de Mheen D, (2013). Internet addiction in adolescents: Prevalence and risk factors. Computers in Humań Behavior, 29, 1987-1996.