Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Krośnie

SUBSTANCJE REPROTOKSYCZNE

Substancje reprotoksyczne są to substancje działające szkodliwie na rozrodczość. Działanie szkodliwe na rozrodczość oznacza niekorzystny wpływ na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz toksyczność rozwojową potomstwa w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.)). Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagennych substancje reprotoksyczne są substancjami wzbudzającymi szczególnie duże obawy - mogą powodować poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia.

W Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych, mutagennych podano następujące definicje:

• • substancja reprotoksyczna - oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008;
  • nieprogowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której nie istnieje bezpieczny poziom narażenia zdrowia pracowników;
  • progowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której istnieje bezpieczny poziom narażenia, poniżej którego nie występuje zagrożenie dla zdrowia pracowników.

 Wśród substancji reprotoksycznych wyróżniamy:

• Kategorię 1 (Repr. 1A i Repr. 1B) – substancje działające szkodliwie na rozrodczość u ludzi, lub co do których istnieje domniemanie, że działają szkodliwie na rozrodczość u ludzi;
• Kategorię 2 (Repr. 2) - substancje co do których podejrzewa się, że działają szkodliwie na rozrodczość u ludzi;
• Kategorię LACT (Lact.) – substancje mające wpływ na laktację lub oddziaływanie szkodliwe na dzieci karmione piersią.

Zwroty określające zagrożenie dotyczące substancji reprotoksycznych to: H360, H360D, H360FD, H360Fd, H360Df, H361, H361d, H361fd, H362.

W związku z powyższym na szkodliwe działanie substancji reprotoksycznych w największym stopniu narażeni są pracownicy młodociani i kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Dlatego też prace w narażeniu na substancje lub mieszaniny o działaniu szkodliwym na rozrodczość są wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (rozporządzenie Rady Ministrów z 3.04.2017r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. 2017, poz. 796)) oraz dla pracowników młodocianych  (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2023r., poz.1240)).

Działanie reprotoksyczne wykazują głównie następujące substancje:

• metale i/lub niektóre związki metali: chromu, niklu, kadmu, kobaltu, galu (arsenek galu), ołowiu, cyny (związki organiczne), rtęć i metylortęć, tellur i tlenek telluru;
• związki boru (tritlenek diboru, kwas borowy, borany) i nadboran sodu (+hydraty);
• tlenek węgla;
• ftalany;
• formamid i jego N-metylowe pochodne (N-metyloformamid, dimetyloformamid);
• dimetyloformamid;
• niektóre pestycydy i biocydy;
• rozpuszczalniki organiczne np.  2-metoksyetanol i 2-etoksyetanol oraz ich octany;
• imidazol i niektóre jego pochodne (1-winyloimidazol, 2-metyloimidazol, 4-metyloimidazol);
• N-metylopirolidon i N-etylopirolidon.

W/w substancje występują przede wszystkim:

• przy produkcji i stosowaniu pestycydów;
• produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych;
• w przemyśle gumowym;
• w przemyśle farmaceutycznym;
• w przemyśle metalurgicznym;
• w przemyśle kosmetycznym;
• w budownictwie;
• w placówkach ochrony zdrowia;
• w warsztatach samochodowych.