Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Kutnie

Antybiotyki zrewolucjonizowały medycynę i ocaliły życie milionom chorych. W 1928 roku Alexander Fleming odkrył bakteriobójcze działanie niebieskiej pleśni, z której później wyizolował substancję nazwaną penicyliną. Na pierwsze zastosowanie kliniczne antybiotyku w Wielkiej Brytanii trzeba było poczekać do roku 1941, rok później użyto penicyliny w USA.

Antybiotyki – podział 

Antybiotyki możemy podzielić ze względu na mechanizm działania. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy: 

• antybiotyki hamujące syntezę ściany komórki bakteryjnej (antybiotyki beta-laktamowe, antybiotyki glikopeptydowe, fosfomycyna, cykloseryna), 
• antybiotyki hamujące syntezę białek bakteryjnych (aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, ketolidy),
• antybiotyki uszkadzające funkcję oraz strukturę błon cytoplazmatycznych bakterii (polimyksyny, antybiotyki polienowe, daptomycyna).

Antybiotyki można także podzielić na antybiotyki bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Antybiotyki bakteriostatyczne hamują rozwój bakterii (hamują ich namnażanie), natomiast antybiotyki bakteriobójcze zabijają komórki bakteryjne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż rodzaj aktywności antybiotyku może być zależny od osiągniętego stężenia leku. Istotnym jest także, iż niektóre antybiotyki mogą wykazywać działanie bakteriobójcze wobec jednych szczepów drobnoustrojów, natomiast działanie bakteriostatyczne wobec innych szczepów. 

Natomiast przyjmując kryterium budowy chemicznej, antybiotyki możemy podzielić m.in. na: 

• antybiotyki beta-laktamowe,
• aminoglikozydy, 
• tetracykliny,
• makrolidy,
• linkozamidy, 
• chloramfenikol, 
• fusydany,
• rifamycyny, 
• antybiotyki peptydowe, 
• antybiotyki glikopeptydowe, 
• antybiotyki glikolipopeptydowe, 
• antybiotyki glikolipodepsypeptydowe, 
• ketolidy, 
• streptograminy. 

Antybiotyki - możliwe działania niepożądane

Antybiotyki są grupą leków względnie bezpiecznych do stosowania, jednak jak w przypadku każdego innego leku mogą powodować skutki uboczne. Można wyróżnić trzy główne grupy skutków ubocznych, jakie mogą wywołać antybiotyki:

- bezpośrednie toksyczne działanie, które jest charakterystyczne dla konkretnych antybiotyków. Antybiotyki mogą działać toksycznie na nerki, wątrobę, szpik kostny czy struktury ucha wewnętrznego;

- reakcje uczuleniowe, których siła i natężenie różnią się w zależności od stosowanego leku. Wśród reakcji uczuleniowych, które mogą wystąpić, wymienia się: wysypki skórne, obrzęki, gorączkę, wstrząs anafilaktyczny;

- dysbakteriozy oraz ich następstwa. Podczas stosowania antybiotyków występuje ryzyko znacznego zmniejszenia naturalnej flory bakteryjnej człowieka. To może powodować zaburzenia trawienia i przyswajania składników odżywczych. To z kolei wpływa na niedobory witamin i możliwość nadkażeń. Nadkażenia mogą być niebezpieczne dla zdrowia człowieka i w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do śmierci.

Jeśli kolejne przyjmowane antybiotyki wywołują reakcje uczuleniowe, warto wykonać diagnostykę alergii na antybiotyki.

Antybiotyk a probiotyki 

Podczas antybiotykoterapii warto pamiętać o przyjmowaniu probiotyków. Preparaty probiotyczne zaleca się stosować, zachowując odstęp (nawet kilkugodzinny) pomiędzy zażyciem antybiotyku. Bakterie probiotyczne są wykorzystywane w leczeniu i zapobieganiu ostrych biegunek, a także biegunek poantybiotykowych. O zażywaniu probiotyków podczas antybiotykoterapii powinny w szczególności pamiętać osoby, u których w przeszłości po zastosowaniu antybiotyków pojawiły się problemy ze strony przewodu pokarmowego. 

Antybiotyk a kawa, antybiotyk a alkohol – z czym nie łączyć antybiotyku? 

Antybiotyków nie zaleca się popijać kawą, sokiem, napojami gazowanymi, mlekiem czy kefirem. Zawarte w wymienionych produktach składniki, np. wapń oraz kofeina mogą wpływać niekorzystnie na proces wchłaniania antybiotyku oraz działanie leku.

Czego antybiotyk nie leczy?

Antybiotyki nie działają na wirusy, więc leczenie przeziębienia, kataru czy niepowikłanej grypy antybiotykiem jest nie tylko bezcelowe, ale naraża pacjenta na wystąpienie skutków ubocznych leku, zniszczenie flory fizjologicznej i rozwój antybiotykooporności. Antybiotyki są natomiast konieczne w leczeniu powikłań niektórych chorób wirusowych. Wirusowym chorobom zakaźnym, w tym chorobom wieku dziecięcego, często towarzyszą infekcje bakteryjne. Przykładowo zapalenie ucha środkowego występuje w przebiegu odry, a zapalenie płuc jest ciężkim powikłaniem grypy, odry i ospy wietrznej.

Antybiotyki to skuteczne leczenie?

Nie każdy kaszel czy ból gardła, żółty czy zielony katar, podwyższona temperatura wymaga leczenia antybiotykami, a objawy nawet wyleczonej infekcji mogą przeciągać się do 2 tyg. i podanie antybiotyku nie skraca ich trwania.

Ważne !

Powiedz lekarzowi, zanim zapisze ci antybiotyk o:

- schorzeniach przewlekłych i zażywanych lekach - wybierze taki preparat, który nie wejdzie w interakcje z innymi zażywanymi lekami i nie pogorszy stanu np. nerek czy wątroby, na którą chorujesz

- uczuleniu, jeśli jakiś antybiotyk wywołał je kiedyś u ciebie - najwięcej alergii powoduje penicylina i jej odpowiedniki doustne (np. Augmentin, Syntarpen, Ampicilina).

- o tym, że jesteś w ciąży lub karmisz dziecko piersią - wtedy lepiej unikać antybiotyków, choć w uzasadnionych przypadkach można przyjmować wybrane preparaty, ale tylko pod kontrolą lekarza prowadzącego.

Źródła :

https://antibiotic.ecdc.europa.eu/pl

http://antybiotyki.edu.pl

https://www.doz.pl/czytelnia/a15824-Antybiotyk__podzial_dzialanie_skutki_uboczne_stosowania_antybiotykow._Jak_przyjmowac_antybiotyk 

https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/antybiotyki-kiedy-brac-antybiotyki,3906,n,3707

https://www.medonet.pl/leki-od-a-do-z/inne-leki,antybiotyki---rodzaje--dzialanie--stosowanie-i-skutki-uboczne,artykul,1583832.html

https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/antybiotyki-rodzaje-dzialanie-zasady-bezpieczenstwa-aa-M5Ny-wai7-ZHaW.html