Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

Zanim wynaleziono antybiotyki, ludzie umierali z powodu zakażeń bakteryjnych, takich jak zapalenie płuc lub infekcje po zabiegach chirurgicznych. Pierwszym antybiotykiem była penicylina, odkryta w 1928 r. przez Aleksandra Fleminga i od tamtego czasu antybiotyki są stosowane w leczeniu chorób bakteryjnych, pomagając zapewnić bezpieczeństwo przy wykonywaniu zabiegów medycznych.

Niestety, powszechna dostępność, niewłaściwe stosowanie i nadużywanie antybiotyków doprowadziło do rozwoju antybiotykoodporności. Nowe szczepy bakterii, na które nie działają znane antybiotyki, mogą stać się zagrożeniem dla zdrowia publicznego.  To właśnie ogłosiła WHO, wskazując, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z 10 największych globalnych zagrożeń zdrowia publicznego, przed którymi obecnie stoi ludzkość.

WHO wskazuje następujące cele kampanii Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach:

• Sprawić, by AMR stała się globalnie rozpoznawalnym zagrożeniem.

W tym celu zgodnie z podejściem „One Health - Jedno zdrowie” należy zaangażować wszystkie sektory, gdzie stosuje się antybiotyki, tj. medycynę, weterynarię, rolnictwo i środowisko, by zadbać o ograniczenie w ich stosowaniu i świadome rozpoznawanie obszarów, gdzie ich użycie jest niezbędne.

• Zwiększyć świadomość o konieczności podjęcia natychmiastowych działań w celu ochrony skuteczności środków przeciwdrobnoustrojowych przez odpowiedzialne i rozważne ich stosowanie wśród ogółu społeczeństwa, pracowników ochrony zdrowia jak też decydentów, poprzez skuteczną komunikacje, edukację i szkolenia.

•  Zachęcić do zmiany zachowania i bardziej rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych we wszystkich sektorach i przekazać wiadomość, że proste działania mogą przynieść duże korzyści.

 Kluczowe fakty dotyczące oporności drobnoustrojów chorobotwórczych na obecnie znane antybiotyki, wskazane przez WHO to:

• Nadmierne i/lub niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych jako główne czynniki sprzyjające rozwojowi i rozprzestrzenianiu opornych na antybiotyki patogenów bakteryjnych.
• Brak dostępu do czystej wody, urządzeń sanitarnych oraz nieodpowiednie zapobieganie i zwalczanie zakażeń sprzyja rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów, także tych, które są oporne na leki przeciwdrobnoustrojowe.
• Koszt oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe dla gospodarki jest znaczny. Oprócz niepełnosprawności, ciężka choroba spowodowana wielolekoopornymi szczepami (AMR) powoduje wydłużenie pobytów w szpitalu i zapotrzebowanie na droższe leki, co jest dużym obciążeniem finansowym dla budżetu państwa.
• Bez skutecznych środków przeciwdrobnoustrojowych sukces współczesnej medycyny w walce z zakażeniami jest zagrożony.

Co to jest oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR)?

AMR występuje, gdy drobnoustroje, czyli bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty przestają reagować na leki, co utrudnia lub uniemożliwia leczenie powszechnych zakażeń i zwiększa ryzyko ich rozprzestrzeniania się, jak też częściej prowadzi do ciężkiej choroby a nawet śmierci.

Wiele czynników przyspieszyło rozprzestrzenianie się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na całym świecie – w tym nadużywanie i niewłaściwe stosowanie leków u ludzi, zwierząt hodowlanych i w rolnictwie, a także utrudniony dostęp do czystej wody, urządzeń sanitarnych i higieny.

W wyniku lekooporności antybiotyki i inne leki przeciwdrobnoustrojowe stają się nieskuteczne, a zakażenia są coraz trudniejsze lub niemożliwe do wyleczenia.

Dlaczego oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest problemem globalnym?

• Pojawienie się i rozprzestrzenianie lekoopornych patogenów, z coraz nowymi mechanizmami oporności, prowadzące do oporności na wiele środków przeciwdrobnoustrojowych zagraża naszej zdolności leczenia infekcji. Szczególnie niepokojące jest gwałtowne globalne rozprzestrzenianie się bakterii wielolekoopornych („superbakterie”), które powodują zakażenia, których nie można wyleczyć dostępnymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi, takimi jak antybiotyki.
• W 2019 r. WHO zidentyfikowała 32 antybiotyki będące w fazie badań klinicznych, które działają na gatunki bakterii wpisane na listę priorytetowych patogenów WHO, dla których niezbędne jest poszukiwanie nowych leków, ale tylko sześć z nich zostało sklasyfikowanych, jako innowacyjne. Ze względu na wielolekooporność drobnoustrojów brak skutecznych antybiotyków dotyka systemy opieki zdrowotnej w krajach na wszystkich poziomach rozwoju.
• Antybiotyki są coraz mniej skuteczne w leczeniu zakażeń, ponieważ lekooporność drobnoustrojów rozprzestrzenia się na całym świecie. Pilnie potrzebne są nowe środki przeciwbakteryjne – na przykład do leczenia zakażeń wywoływanych przez bakterie Gram-ujemne oporne na karbapenemy, wskazane na liście priorytetowych patogenów WHO. Jeśli jednak ludzie nie zmienią natychmiast dotychczasowego sposobu stosowania leków przeciwbakteryjnych, to nowe antybiotyki spotka taki sam los jak obecnie dostępne i staną się one nieskuteczne.
• Koszt oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe dla gospodarek narodowych i ich systemów opieki zdrowotnej jest znaczny, nie tylko z powodu kosztów leczenia, ale również dlatego, że pacjenci lub ich opiekunowie poprzez przedłużone pobyty w szpitalu nie są w stanie świadczyć pracy.
• Bez skutecznych narzędzi profilaktyki i odpowiedniego leczenia zakażeń wywoływanych przez lekooporne drobnoustroje oraz lepszego dostępu do istniejących i nowych środków przeciwdrobnoustrojowych o zapewnionej, jakości, wzrośnie liczba osób, których leczenie skończy się niepowodzeniem lub które umrą z powodu zakażeń. Procedury medyczne, takie jak operacje, w tym cięcie cesarskie lub wymiana stawu biodrowego, chemioterapia przeciwnowotworowa i przeszczepianie narządów, staną się bardziej ryzykowne.

W Polsce organizacją Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach i Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach oraz propagowaniem ich celów zajmuje się Narodowy Instytut Leków, w ramach programu zdrowotnego finansowanego ze środków Ministerstwa Zdrowia pn. „Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2021-2025”.

Informacje za: http://antybiotyki.edu.pl