Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Łowiczu

Legionella to rodzaj bakterii Gram-ujemnych, które odpowiadają za rozwijającą się chorobę, nazywaną legionellozą. Legionella to bakterie powszechnie występujące w środowisku wodnym. Kolonizują zarówno naturalne zbiorniki wodne (rzeki, jeziora, stawy, strumienie), jak i sztuczne zbiorniki i instalacje wodne (m. in. urządzenia klimatyzacyjne, wieże chłodnicze, instalacje wodociągowe, baseny z hydromasażem, fontanny).  Czynnikiem sprzyjającym ich namnażaniu jest przede wszystkim stagnacja wody. Brak cyrkulacji wody, optymalna temperatura oraz brak działań zapobiegawczych przyczynia się do jej namnażania oraz tworzenia biofilmu, który powoduje dodatkowy wzrost jej liczebności.

Co to jest legionelloza?

Legionelloza czyli choroba legionistów (nazwa wywodzi się, kiedy to w 1976 r. doszło do masowych zachorowań na ciężką postać zapalenia płuc, zaś źródłem zakażenia okazała się bakteria wystepująca w klimatyzacji budynku. Wówczas zmarło 33 żołnierzy, zaś 221 zachorowało na ciężkiego zapalenia płuc wywołane właśnie przez bakterie Legionella.

Choroba legionistów to poważna niewydolność oddechowa choroba, która powoduje zapalenie płuc o ciężkim przebiegu. W przypadku zakażenia dolnych dróg oddechowych i intensywnego ich namnożeniu zaczynają się pojawiać objawy tj. bóle mięśni, ból głowy, gorączka, suchy kaszel, zaburzenia oddychania. Niekiedy pojawiają się wymioty, biegunka, bóle brzucha a nawet zaburzenie świadomości. Czas inkubacji trwa od 2 do 10 dni. W odniesieniu do ciężkich przypadków osoba zakażona wymaga hospitalizacji i leczenia odpowiednimi antybiotykami. Do rozpoznania choroby konieczne jest wykonanie specjalnych testów laboratoryjnych. Do zgonów najczęściej dochodzi u osób starszych i u osób z obniżoną odpornością.

Do grupy ryzyka należą ludzie po 60 roku życia, osoby z przewlekłymi chorobami płuc, aktualni i byli palacze, osoby z osłabionym układem odpornościowym, problemami kardiologicznymi, cierpiący na nadwagę czy cukrzycę.

Jakie są drogi zakażenia?

Do zakażenia dochodzi w wyniku wdychania skażonego aerozolu wodnego zawierającego zawieszone w nim bakterie. Może również dochodzić m. in. poprzez zachłyśnięcie się  skażoną wodą i aspiracji płynu do dróg oddechowych. Do tej pory nie stwierdzono przenoszenia bakterii Legionella z człowieka na człowieka jak również poprzez picie skażonej wody.
Aby doszło do zakażenia, bakterie muszą dostać się do dróg oddechowych.

Jakie mogą być źródła zakażenia?

• głowice prysznicowe i krany zlewozmywakowe,
• klimatyzacja,
• nawilżacze powietrza,
• wieże chłodnicze,
• myjnie samochodowe,
• urządzenia podgrzewające wodę użytkową,
• fontanny, natryski miejskie,
• instalacje wodno-kanalizacyjne,
• baseny wanny z hydromasażem, jacuzzi,
• zraszacze, skraplacze parowe i in.

Jakie są czynniki sprzyjające namnażaniu bakterii Legionella?

• obecność w instalacji wodnej zbiorników do gromadzenia wody,
• powstawanie zastoin wody (instalacje o małym przepływie wody lub jego braku),
• obecność biofilmu, osadów, korozji,
• temperatura wody w zakresie od 25°C do 45°C,
• obecność innych mikroorganizmów w wodzie,
• brak lub zbyt niskie stężenie środków dezynfekcyjnych,
• utrzymująca się wysoka temperatura powietrza.

Kto jest w grupie ryzyka?

Większość zdrowych osób narażonych na kontakt z bakteriami Legionella nie zachoruje. Najbardziej podatne na zachorowanie są:

• seniorzy,
• aktywni i byli palacze,
• osoby z osłabionym układem odpornościowym,
• osoby z chorobami płuc, cukrzycą, niewydolnością nerek, problemami kardiologicznymi,
• osoby dużo podróżujące.

Jakie są objawy zakażenia?

Pałeczki Legionella mogą powodować legionellozy o ciężkim lub lekkim przebiegu:

• choroba legionistów (postać płucna) – zachorowanie o ciężkim przebiegu, z dominującymi objawami zapalenia płuc, często z wysoką gorączką (do 40°C). Zachorowaniu może towarzyszyć kaszel, biegunka, nudności, dreszcze, bóle mięśni, splątanie i inne objawy neurologiczne oraz objawy uszkodzenia wątroby i nerek a także spowolnienie akcji serca.
• gorączka Pontiac (postać pozapłucna) – zachorowanie o stosunkowo lekkim przebiegu grypopochodnym, z nagłym wzrostem ciepłoty ciała, dreszczami, z bólem mięśniowym, bólem głowy.

Okres inkubacji trwa od 2 do 10 dni, zazwyczaj 5-6 dni dla choroby legionistów, dla gorączki Pontiac najczęściej 24-48 godzin.

Jak zapobiec namnażaniu bakterii Legionella i zmniejszyć ryzyko zakażenia?

• WŁAŚCIWA KONSERWACJA I UTRZYMANIE ODPOWIEDNIEJ TEMPERATURY W PUNKTACH WYPŁYWU WODY Z KRANU I W PODGRZEWACZACH WODY: ✓ Zapewnienie i utrzymanie, w punktach wypływu wody z kranu, temperatury wody o wartości co najmniej 55°C.
  ✓ Zapewnienie i utrzymanie w podgrzewaczu temperatury wody o wartości co najmniej 60°C.
  ✓ Podgrzewacz wody po dłuższym okresie nieużytkowania powinien być opróżniony z wody i poddany zabiegom czyszczenia, zgodnie z instrukcją producenta.
• PŁUKANIE WEWNĘTRZNYCH SYSTEMÓW WODOCIĄGOWYCH WODY CIEPŁEJ I ZIMNEJ:
  ✓ Płukanie wewnętrznych systemów wodociągowych z uwzględnieniem możliwie jak największej liczby punktów wypływu wody (np. kranów, pryszniców), w celu wymiany wody na świeżą.
  ✓ Zapewnienie właściwej temperatury wody w punkcie czerpalnym (co najmniej 55°C dla wody ciepłej, poniżej 25°C dla wody zimnej), a w przypadku stosowania dezynfekcji chemicznej utrzymanie na odpowiednim poziomie stężenia środka dezynfekcyjnego we wszystkich punktach.
  ✓ Wskazane jest płukanie wewnętrznych systemów wodociągowych wody ciepłej, o ile to możliwe, tak długo, aż woda wypływająca z punktu jej wypływu osiągnie maksymalną temperaturę.
  ✓ Podczas płukania należy zachować ostrożność i zminimalizować rozpryskiwanie wody oraz powstawanie aerozolu wodnego.
• WŁAŚCIWE ZARZĄDZANIE I UTRZYMYWANIE URZĄDZEŃ I WEWNĘTRZNEGO SYSTEMU WODOCIĄGOWEGO:
  ✓ Dokonywanie przeglądów stanu technicznego wewnętrznych systemów wodociągowych, ze szczególnym uwzględnieniem: doboru wielkości systemu do aktualnych potrzeb, szczelności przewodów, wzajemnej izolacji przewodów ciepłej i zimnej wody (ryzyko schładzania ciepłej wody i ogrzewania zimnej), stanu technicznego podgrzewacza wody.
  ✓ Regularne czyszczenie i dezynfekowanie urządzeń natryskowych (głowice prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem) oraz filtrów wody, zgodnie z zaleceniami producenta.
  ✓ Prowadzenie dokumentacji dotyczącej okresowych przeglądów i kontroli temperatury.
  ✓ Po przestoju lub ograniczonej eksploatacji budynku regularne sprawdzanie i utrzymywanie na odpowiednim poziomie parametrów wody, takich jak: temperatura, pH i tam gdzie ma to zastosowanie, stężenie środków dezynfekcyjnych.
• KONTROLA, CZYSZCZENIE I DEZYNFEKCJA SYSTEMÓW KLIMATYZACYJNYCH MINIMUM RAZ W ROKU ZGODNIE Z ZALECENIAMI PRODUCENTA, A TAKŻE PROWADZENIE DOKUMENTACJI W WW. ZAKRESIE. CZYSZCZENIE WODNYCH URZĄDZEŃ O FUNKCJI DEKORACYJNEJ (NP. FONTANNY, ŚCIANY WODNE):
  ✓ Zapewnienie, aby przed uruchomieniem wodnych urządzeń o funkcji dekoracyjnej, elementy instalacji takie jak zbiorniki, ściany, niecki były wolne od szlamu lub biofilmu. W razie konieczności należy przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję zgodnie z zaleceniami producenta.  
• KONTROLA I CZYSZCZENIE BASENÓW Z HYDROMASAŻEM/TYPU SPA/TYPU WHIRLPOOL:
  ✓ Zapewnienie, aby przed napełnieniem i oddaniem do użytkowania basenu, elementy instalacji takie jak zbiorniki, ściany, niecki były wolne od osadu lub biofilmu. W razie konieczności należy przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję.✓ Po ponownym napełnieniu basenu wodą, wskazany jest pomiar stężenia środków dezynfekcyjnych, aby upewnić się, że woda jest bezpieczna.
  ✓ Zaleca się wykonanie badania wody z wanny/niecki basenu w kierunku bakterii.