Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Mogilnie

Grypa ptaków jest chorobą wirusową, wywołaną przez wirusy grypy typu A, która dotyka w głównej mierze ptaki (zarówno drób jak i ptaki dzikie).

Zakażenia ptaków mogą być wywoływane przez wirusy grypy wysoce zjadliwej (ang. Highly Pathogenic Avian Influenza – HPAI np. A(H5N1)) oraz wirusy o niskiej zjadliwości (ang. Low Pathogenic Avian Influenza – LPAI).

Wirusy HPAI, szczególnie podtyp H5, są szeroko rozpowszechnione wśród ptactwa dzikiego  w Europie.

Obecnie znane są trzy typy wirusów grypy:

• Typ A - atakujący, zarówno ptaki jak i ssaki
• Typ B - atakujący ssaki (ludzie)
• Typ C - atakujący ssaki (ludzi, świnie).

Niektóre wirusy HPAI mogą powodować ciężką chorobę u ludzi, np: A(H5N1), A(H5N6) i A(H7N9) ze śmiertelnością do 50%.

Jak dotąd zakażenia ludzi wirusami HPAI są rzadkie (w praktyce ograniczone do Azji i Afryki, od 2023 r. także Ameryki Południowej) - od 2003 r. na świecie stwierdzono mniej niż 1000 przypadków zakażenia człowieka wirusami podtypu H5N1, przypadki dotyczyły osób narażonych na bezpośredni kontakt z chorym/martwym zakażonym ptactwem albo zanieczyszczonym wirusami środowiskiem. 

Pomimo dużej liczby przypadków grypy ptaków wśród drobiu hodowlanego i dzikiego ptactwa w UE (w tym w Polsce) jak dotąd nie zidentyfikowano w tym regionie infekcji objawowej u ludzi. Nie odnotowano także zakażeń wśród ludzi, którzy mieli kontakt z chorymi kotami domowymi w Polsce latem 2023 r.

Człowiek może zakazić się wirusem grypy ptaków w sytuacjach:

• bliskiego, bezpośredniego kontaktu z zakażonymi żywymi/padłymi ptakami
• kontaktu z wydalinami i wydzielinami drobiu/dzikich ptaków oraz zanieczyszczonymi nimi powierzchniami np. poprzez dotykanie chorych/martwych ptaków, podczas uboju/utylizacji tusz ptaków, dotykanie powierzchni skażonych wirusem w gospodarstwie, kontakt z aerozolem powstającym podczas oczyszczania pomieszczeń gospodarstwa itp.
• poza Europą także w wyniku kontaktu z surowym mięsem ptaków, pozyskanym poza nadzorem weterynaryjnym (ubój, patroszenie i porcjowanie mięsa w domowych warunkach, mokre targi w Azji).
• Nie odnotowano zakażenia ludzi wirusem grypy ptaków drogą pokarmową.
• Nie odnotowano transmisji zakażenia z chorego człowieka na inne osoby.

Wirusy ptasiej grypy  giną w temperaturze 70°C. W zbiornikach wodnych, często zakażonych przez ptaki wodne, wirus zachowuje zakaźność nawet przez 4 dni w 22°C i ponad 30 dni w 0°C.

Ptasia grypa u ludzi wywołuje objawy podobne do tych powodowanych zwykłą grypą:

• gorączka lub stan podgorączkowy
• złe samopoczucie
• bóle głowy
• bóle mięśni, stawów,
• kaszel,
• ból gardła,
• zapalenie spojówek,
• duszność
• biegunka
• objawy neurologiczne.

Wirusy grypy ptaków krążące wśród ptactwa w Europie są dobrze zaadaptowane do ptasich gospodarzy, jakkolwiek od kilku lat w materiale genetycznym tych wirusów naukowcy odnotowują mutacje, które mogą zwiększać ich zoonotyczny charakter (tzn. stopień zagrożenia dla zdrowia człowieka) . W ostatnich latach identyfikuje się u ssaków, do tej porty niewystępujące, zakażenia A(H5N1) m.in. u ssaków dzikich np. foki, niedźwiedzie, lisy, wydry; ssaki futerkowe na fermach hodowlanych np. lisy, norki, koty domowe (Polska i Korea Południowa 2023 r.).

Ocena ryzyka ECDC, WHO i CDC ze strony wirusów grypy ptaków dla zdrowia ludzi:

• ryzyko zakażenia dla populacji ogólnej ocenia się jako niskie
• ryzyko zakażenia dla osób zawodowo czy w inny sposób mających kontakt ze ptactwem/innymi zwierzętami ocenia się jako niskie do umiarkowanego.

Zalecenia dla osób mających kontakt z ptakami (żywymi/martwymi) lub innymi zwierzętami oraz podróżujących do regionów, w których odnotowuje się przypadki zachorowań na grypę ptaków u ludzi:

• unikaj bezpośredniego kontaktu z drobiem chorym, padłym ptactwem dzikim oraz przedmiotami, na których znajdują się ślady ptasich odchodów
• unikaj dotykania chorego lub martwego ptactwa bez zabezpieczenia w środki ochrony osobistej
• stosuj rutynowe zasad higieny osobistej, takie jak mycie rąk ciepłą wodą z mydłem, w szczególności po przyjściu do domu, przed przygotowaniem/spożywaniem posiłku, po kontakcie ze zwierzętami, po skorzystaniu z toalety itp.
• unikaj bliskiego kontaktu z osobami chorymi
• przestrzegaj higieny kaszlu i kichania (w czasie kaszlu lub kichania zakryj usta i nos chusteczką oraz natychmiast wyrzuć zużytą chusteczkę, gdy nie masz chusteczki kasłaj lub kichaj w zgięcie łokcia)
• spożywaj tylko żywność poddaną właściwej obróbce termicznej (gotowaną, pieczoną, duszoną, dobrze wysmażoną) 
• osoby zawodowo narażone na kontakt z ptakami (lekarze weterynarii, hodowcy drobiu, osoby dokonujące uboju chorych ptaków, osoby wykonujące dezynfekcję pomieszczeń gospodarczych, myśliwi, osoby zajmujące się ochroną ptaków dzikich) powinny stosować odpowiednie środki ochrony osobistej ( w szczególności fartuchy/kombinezony, rękawice, maski ochronne FFP3 i gogle, ochraniacze obuwia)
• zgłaszaj obecność padłych ptaków/innych zwierząt do właściwych lokalnych służb porządkowych
• stosuj się do zaleceń miejscowych służb sanitarnych oraz lekarzy, a także do zaleceń organów Inspekcji Weterynaryjnej, służb ochrony środowiska na terenach występowania ognisk zakażeń wśród ptaków w Polsce i za granicą
• szczep się regularnie co roku przeciwko grypie sezonowej - może zmniejszyć to ryzyko zmienności wszelkich, w tym odzwierzęcych, wirusów grypy w organizmie człowieka oraz uchronić przed ciężkim przebiegiem zakażenia (rekomendacja WHO oraz ECDC)
• dbaj o bezpieczeństwo swoich pupili - w 2023 r. wystąpiło ognisko grypy ptaków wśród kotów domowych w kilku województwach w Polsce, dlatego rekomendujemy:
  • po przyjściu do domu od razu zabezpiecz buty przed dostępem kotów,
  • oczyszczaj/dezynfekuj obuwie każdorazowo po powrocie do domu,
  • zachowuj warunki higieniczne przy przygotowaniu posiłków dla kotów,
  • w przypadku wystąpienia u zwierzęcia domowego nietypowych objawów choroby zgłoś się z nim niezwłocznie do lekarza weterynarii
• w przypadku pojawienia się u ciebie niepokojących objawów grypopodobnych (albo innych nietypowych w tym neurologicznych) - zgłoś się do lekarza, informując go o kontakcie z chorym/padłym ptactwem, oraz do najbliższej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Więcej informacji nt. grypy ptaków u zwierząt i ludzi w krajach UE oraz na świecie:

• Główny Inspektorat Weterynaryjny
• Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy
• Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób - podstawowe fakty o grypie ptaków (EN)
• Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób - bieżące informacje (EN)
• Światowa Organizacja Zdrowia
• Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt