Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Mogilnie

Poliomyelitis (choroba Heinego – Medina, ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, nagminne porażenie dziecięce) jest wysoce zakaźną chorobą wywoływaną przez enterowirus. Zachorować może każdy, kto nie był zaszczepiony, niezależnie od wieku. Największy odsetek zachorowań dotyczy jednak dzieci poniżej 5 roku życia.

Zakażenie przenosi się drogą pokarmową i kropelkową przez kontakt z osobą zakażoną, przedmioty skażone jej wydzielinami (pochodzącymi z gardła albo zanieczyszczone kałem) oraz przez pokarm lub wodę zanieczyszczoną ściekami skażonymi wirusem.

Okres wylęgania choroby trwa średnio 7–14 dni. Objawy poliomyelitis są zróżnicowane. Możliwe jest bezobjawowe nosicielstwo, ale chorobie mogą towarzyszyć też objawy nieswoiste (ból głowy, gorączka, sztywność karku czy bóle kończyn). Polio może również przyjmować postać ciężkich zakażeń manifestujących się porażeniami wiotkimi. Porażenia te są przeważnie niesymetryczne. Niedowłady są zwykle trwałe. U 10% osób choroba kończy się śmiercią.

Nie istnieje specyficzne leczenie poliomyelitis. Można natomiast skutecznie zapobiegać chorobie poprzez szczepienia ochronne.

W Polsce szczepienie przeciwko polio prowadzone są od połowy lat 50-tych. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych wszystkim dzieciom podawane są cztery dawki szczepionki inaktywowanej (IPV) przeciwko poliomyelitis. Szczepienie podstawowe szczepionką obejmuje podanie trzech dawek:  w 3–4 miesiącu życia, 5–6 miesiącu życia oraz w 16–18 miesiącu życia. Czwarta przypominająca dawka podawana jest w 6 roku życia.

Polska, jak i cały Region Europejski WHO, jest oficjalnie wolna od poliomyelitis od 2002 r. Ostatnie dwa spowodowane dzikim wirusem polio przypadki tej choroby w Polsce odnotowano w 1982 r. i 1984 r. Mimo to, groźba ponownego wprowadzenia dzikiego wirusa polio do naszego kraju pozostaje realna, aż do momentu wyerady­kowania tej choroby na świecie. Dziki wirus polio typu 2 (WPV2) został w 2015 r. oficjalnie uznany za wyeradykowany (ostatni przypadek na świecie zanotowano w 1999 r.), natomiast dnia 24 października 2019 r., podczas obchodów Światowego Dnia Polio, WHO ogłosiło eradykację drugiego z trzech dzikich wirusów polio – dzikiego wirusa polio typu 3 (WPV3). Ostatni przypadek WPV3 został wykryty w Nigerii w 2012 r. Wydarzenie to prowadzi nas coraz bliżej do eradykacji wirusa polio. Dzięki Programowi udało się ograniczyć liczbę zachorowań o 99%, z szacowanych 350 tysięcy w 1988 r. do 33 potwierdzonych zachorowań w 2018 r.

Europa jest wolna od polio, ale ryzyko zawleczenia zachorowań do regionu pozostaje wysokie, gdyż w dalszym ciągu odnotowuje się przypadki poliomyelitis w innych regionach świata, co sprzyja dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusów polio na skalę międzynarodową.

Do krajów zaliczanych jako endemiczne dla poliomyelitis należą Afganistan oraz Pakistan. W roku 2019 w krajach tych znacznie wzrosła liczba przypadków polio wywołanych dzikim wirusem typu 1 (WPV1). Odnotowano ich wówczas 176: 147 przypadków w Pakistanie oraz 29 przypadków w Afganistanie. W 2020 r. zarejestrowano ich 140: 84 przypadki w Pakistanie i 56 przypadków w Afganistanie. W 2021 r. wykryto tylko 5 przypadków poliomyelitis wywołanych dzikim wirusem, 4 w Pakistanie i 1 w Afganistanie.  

W 2022 r. odnotowano 30 przypadków polio wywołanych dzikim wirusem typu 1 (WPV1), z czego 20 w Pakistanie, 2 w Afganistanie oraz 8 przypadków w Mozambiku.

Zgodnie z oświadczeniem z 34. spotkania Komitetu Kryzysowego IHR Światowej Organizacji Zdrowia, dotyczącego międzynarodowego szerzenia się wirusa polio na świecie, które odbyło się 25 stycznia 2023 r., ryzyko międzynarodowego rozprzestrzeniania się wirusa polio pozostaje zagrożeniem zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC).

W celu zapobieżenia szerzeniu się zachorowań, w przypadku zawleczenia wirusa na obszar Polski, konieczne jest między innymi utrzymywanie wysokiego poziomu zaszczepienia oraz stałe monitorowanie przypadków ostrych porażeń wiotkich, które są poddawane diagnostyce wi­rusologicznej dla celów nadzoru epidemiologicznego, w celu wykluczenia wirusa polio jako przyczyny wystąpienia tego ze­społu chorobowego.