Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Oleśnicy

Wiosna w pełni, dłuższe dni i ładna pogoda sprawiają, że coraz chętniej spędzamy czas na świeżym powietrzu. Wiosna to również czas wzmożonej aktywności kleszczy. Wzrost temperatury otoczenia  powoduje zwiększenie ich aktywności, która w Polsce rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia i trwa do października/listopada.

Kleszcze wskazywane są przez ekspertów jako jedno z największych naturalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi żyjących w naszej strefie klimatycznej. Te niewielkie pajęczaki są niebezpieczne, ponieważ mogą przenosić wirusy, bakterie czy pierwotniaki. Choroby odkleszczowe, takie jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu stanowią niezwykle aktualny problem zdrowia publicznego.

Kleszcze możemy spotkać niemal wszędzie – nie tylko w lasach i na polanach, ale i w dużych miastach – na trawnikach, skwerach i w parkach. Larwy kleszczy są zazwyczaj spotykane w trawie do 30 cm, nimfy – w trawach i roślinach niższych niż 1 m, a dorosłe postaci kleszczy na chwastach i krzewach do 1,5 m.

Obecność kleszczy nie powinna być powodem rezygnowania z aktywności na świeżym powietrzu. Warto jednak odpowiednio zabezpieczyć się zanim udamy się do lasu, na łąkę czy na spacer. Zadbajmy o odpowiednie ubranie – koszulę z długim rękawem, długie spodnie, zakryte buty. Wybierając jasną odzież, szybciej i łatwiej dostrzeżemy pajęczaka. Jeśli udajemy się w miejsce, gdzie może być dużo kleszczy możemy użyć repelentów i innych  preparatów odstraszających, które zapewnią nam dodatkową ochronę. Pamiętajmy jednak o stosowaniu ich zgodnie z zaleceniami na etykiecie.

Bardzo ważne jest, aby po powrocie do domu, dokładnie obejrzeć odzież i ciało, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc, które lubią kleszcze. Najczęściej można znaleźć je tam, gdzie skóra jest cienka i dobrze ukrwiona (pachy, wewnętrzna strona ramion i ud, pachwiny, zagłębienia pod kolanami).

Co zrobić, gdy na ciele znajdziemy kleszcza?

Najważniejsze jest, żeby go jak najszybciej usunąć, ponieważ im krócej kleszcz bytuje w skórze, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że zostaniemy zarażeni chorobami, które przenosi. Znalezionego na skórze kleszcza nie wolno niczym smarować  (masłem, innymi tłuszczami, alkoholem czy innymi substancjami). Stosowanie tego typu metod może doprowadzić, że kleszcz wydali w obrębie skóry zwiększone ilości materiału zakaźnego.

Jak usunąć kleszcza?

Do usunięcia kleszcza można użyć  pęsety lub innych zestawów dostępnych w aptece, takich jak przyssawki, długopisy, pętelki czy plastikowe szczypczyki. Aby postępowanie było skuteczne, należy go uchwycić jak najbliżej skóry i wyjąć lekko łukowatym ruchem. Podczas zabiegu nie wolno wykonywać ruchów obrotowych, które sprzyjają oderwaniu tułowia lub wręcz jego zmiażdżeniu. Miejsce po usunięciu kleszcza należy przemyć środkiem odkażającym, a ręce starannie umyć. Po wyjęciu kleszcza umieszczamy go na białej kartce papieru i sprawdzamy, czy został usunięty w całości.

Miejsce po wkłuciu należy obserwować przez kolejny miesiąc, ponieważ wokół niego może pojawić się zaczerwienienie rozszerzające się obwodowo tzw. rumień wędrujący, który jest jednym z objawów zakażenia krętkami Borrelia burgdorferi, wywołującymi boreliozę. Jednak rumień po ukłuciu kleszcza nie występuje u wszystkich pacjentów z boreliozą – dotyka około 40-60% zakażonych. Oprócz zmiany skórnej we wczesnych stadiach boreliozy mogą pojawić się bardziej ogólne objawy, takie jak zmęczenie, zawroty i bóle głowy. Każdy niepokojący objaw należy skonsultować z lekarzem.

Warto również zachować czujność w obszarze zakażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. W pierwszej fazie, zakażenie przebiega bezobjawowo lub wywołuje objawy podobne do grypy. U części osób zakażonych, po 7-14 dniach dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego. Może dojść do zapalenia rdzenia kręgowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. U 35%–58% chorych z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego dochodzi do trwałych powikłań neurologicznych, a u ok. 1/100 chorych zakażenie kończy się zgonem. Kleszczowe zapalenie mózgu to groźna choroba wirusowa, na którą nie ma leku. Jedynym sposobem zabezpieczenia siebie i swoich bliskich jest profilaktyka, a najlepszą jej formą jest obecnie szczepienie.