Światowy Program Eradykacji Poliomyelitis
14.03.2024
Poliomyelitis zwane inaczej chorobą Heinego-Medina lub nagminnym porażeniem dziecięcym jest groźną chorobą zakaźną, którą wywołują poliowirusy należące do rodzaju Enterovirus. Występują 3 typy poliowirusów, które nieznacznie różnią się zakaźnością i nasileniem objawów.
Polio to choroba „brudnych rąk”, zakażenie przenosi się drogą pokarmową i kropelkową przez kontakt z osobą zakażoną, przedmioty skażone jej wydzielinami (pochodzącymi z gardła albo zanieczyszczone kałem) oraz przez pokarm lub wodę zanieczyszczoną ściekami skażonymi wirusem. Jeśli wirus polio dostanie się do układu nerwowego, może powodować uszkodzenie komórek nerwowych prowadząc do porażeń i niedowładów. Na polio chorują głównie dzieci do 5 roku życia.
Okres wylęgania, czyli okres od momentu kontaktu z wirusem do rozwinięcia objawów wynosi średnio 7-14 dni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni od zachorowania.
Objawy kliniczne: zakażenie może przebiegać od najczęstszych bezobjawowych, poprzez zakażenia poronne i postacie oponowe do ciężkich zachorowań z porażeniem wielu mięśni, w tym oddechowych. mięśni kończyn i tułowia. Postać poronna może przebiegać wśród objawów niespecyficznych takich jak gorączka, bóle głowy i objawy nieżytu żołądkowo -jelitowego.
W leczeniu polio stosuje się jedynie terapię objawową, nie istnieje leczenie przyczynowe, czyli ukierunkowane na zwalczanie samego wirusa.
Dotychczas nie opracowano leku, którego podanie w przypadku zachorowania, mogłoby skutecznie zwalczyć poliowirusy. Jedynym środkiem profilaktycznym jest wykonanie pełnego cyklu szczepień przewidzianego w kalendarzu szczepień.
Poliomyelitis w przeszłości stanowiło znaczne obciążenie dla społeczeństwa na całym świecie. Przed wprowadzeniem szczepień choroba Heinego-Medina rocznie powodowała tysiące zgonów oraz kilkanaście tysięcy przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym. Od 1988 roku prowadzony jest Światowy Program Eradykacji Poliomyelitis. W ramach tego programu organizuje się masowe akcje szczepień w krajach o słabszej infrastrukturze oraz kontynuuje się szczepienia we wszystkich krajach świata, w których wyeliminowano już zachorowania. Dzięki temu liczba zachorowań zmniejszyła się o 99%.
W Polsce szczepienia przeciwko polio prowadzone są od połowy lat 50-tych, a od 1984 roku nie stwierdza się w naszym kraju zachorowań wywołanych dzikim wirusem polio.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce Programem Szczepień Ochronnych podawane są cztery dawki inaktywowanej szczepionki przeciwko polio:
- w 3-4 miesiącu życia,
- w 5-6 miesiącu życia,
- w 16-18 miesiącu życia,
- w 6 roku życia dawka przypominająca.
Szczepionka przeciw polio jest w pełni bezpieczna.1 Odczyny miejscowe takie jak: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia występują bardzo rzadko i utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych szczepionka może powodować objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty czy biegunkę.
Przejście cyklu szczepień przeciwko polio zapewnia odporność przed wirusem na całe życie. U osób szczególnie narażonych na zakażenie, na przykład podróżujących do regionów świata, w których występuje polio, pracowników laboratoryjnych mających kontakt z poliowirusami oraz pracowników ochrony zdrowia mających kontakt z zakażonym wirusem polio, można rozważyć podanie dawki przypominającej1.
Dzięki szczepieniom w Polsce od lat nie występują zachorowania na polio. Natomiast zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi ze Zgromadzenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), kontynuowana jest strategia eradykacji polio, która obejmuje:
- nadzór nad ostrymi porażeniami wiotkimi (OPW),
- utrzymanie wysokiego odsetka osób zaszczepionych,
- prawidłową diagnostykę kliniczną i wirusologiczną.
Zgodnie z założeniami, lekarz rozpoznający OPW zleca pobranie 2 próbek kału i przesyła do badania w Laboratorium NIZP-PZH w Warszawie. Po upływie okresu od 60 do 90 dni należy przeprowadzić badanie kontrolne pacjenta. Zgłoszenia OPW są przesyłane do Ogólnoeuropejskiej Bazy Danych koordynowanej przez WHO2.
Nadzór nad OPW jest standardową metodą postępowania mającego na celu zebranie dokumentacji potwierdzającej brak krążenia dzikich szczepów wirusa polio w kraju.