Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Opatowie

W związku z możliwym wzrostem liczby przypadków odry w krajach Unii Europejskiej (UE), apelujemy o uzupełnienie zaległych szczepień przeciwko odrze u dzieci!

Biorąc pod uwagę nieoptymalny poziom zaszczepienia drugą dawką szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) w większości krajów UE (który wynosić powinien ≥95%), Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) ocenia, że  w nadchodzących miesiącach i na wiosnę w 2024 r. spodziewana jest większa liczba przypadków odry¹.

¹ www.gov.pl/web/gis/rodzice-i-opiekunowie---nie-odkladajcie-decyzji-o-szczepieniu-dzieci

• Odra jest ostrą, wysoce zakaźną chorobą wirusową, zdolną do wywoływania epidemii. Zakaźność jest bliska 100% u osób podatnych (niezaszczepionych, nigdy nie chorujących),
• wirus odry rozprzestrzenia się podczas kaszlu czy kichania, przez bliski lub bezpośredni kontakt z wydzielinami z nosa i gardła osoby zakażonej. Wirus pozostaje aktywny i zakaźny w powietrzu przez klika godzin, a na skażonych powierzchniach do kilku godzin. Zakaźne są osoby zakażone wirusem już kilka dni przed wystąpieniem pierwszych objawów do 3 dni od wystąpienia wysypki,
• najczęstszymi powikłaniami odry są: zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, poinfekcyjne zapalenie mózgu oraz podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE),
• podróże mogą zwiększać ryzyko rozprzestrzeniania się odry w populacjach osób nieszczepionych,
• sytuacja ta stwarza istotne zagrożenie dla osób z obniżoną odpornością, przede wszystkim dzieci, u których ze względu na przeciwwskazania o charakterze medycznym szczepienia są opóźnione lub niemożliwe do wykonania (np. dzieci ze zdiagnozowanymi chorobami nowotworowymi), a także dla osób poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu (np. po przeszczepach narządów).

Szczepienie jest jedynym skutecznym środkiem zapobiegającym zachorowaniu na odrę. Efektywność szczepień przeciw odrze jest bardzo wysoka.
Po podaniu pierwszej dawki szczepionki odporność uzyskuje ok. 95–98% osób zaszczepionych. Natomiast podanie drugiej dawki szczepionki pozwala osiągnąć odporność u niemalże 100% osób zaszczepionych.

Różyczka jest chorobą wirusową, która przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową lub przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z gardła, krwią, moczem, kałem.

Wirus różyczki jest charakterystyczną chorobą wieku dziecięcego i wówczas przebiega stosunkowo łagodnie. Jednak w przypadku, gdy do zakażenia dojdzie u kobiet w ciąży, może to doprowadzić do poważnych zaburzeń w rozwoju płodu. 

Człowiek chory jest zakaźny dla innych osób w okresie 7 dni przed pojawieniem się wysypki do 5-8 dni po jej ustąpieniu.
W 25–50% zakażenie różyczką przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach objawy kliniczne są mało specyficzne. Na początku, przez kilka dni, infekcja może objawiać się:

• gorszym samopoczuciem,
• bólami głowy,
• bólami mięśni,
• nieżytem górnych dróg oddechowych (zaczerwienienie gardła, kaszel, katar),
• utratą łaknienia,
• stanami podgorączkowymi.

Dobę przed wystąpieniem wysypki dochodzi do bolesnego powiększenia węzłów chłonnych, zwykle potylicznych, zausznych i szyjnych, utrzymującego się średnio 5–8 dni. Jest to najbardziej charakterystyczny objaw choroby. Następnie na twarzy i szyi, a potem (mniej więcej po upływie doby) na całym ciele, pojawia się drobna, grudkowo-plamista lub plamista, różowa wysypka, która po 2–3 dniach znika. Wysypka zazwyczaj jest nieswędząca. Czasami dochodzi do nieznacznego łuszczenia się skóry.
U niektórych osób wysypka nie występuje, a jedynym objawem może być utrzymujące się (nawet kilka tygodni) powiększenie węzłów chłonnych.

U dzieci starszych i dorosłych mogą pojawić się niecharakterystyczne objawy różyczki:

• wysoka gorączka,
• bóle stawów (utrzymujące się przez 3–10 dni),
• nudności,
• łagodne zapalenie spojówek.
   

Różyczka stanowi poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży, ponieważ w wyniku zachorowania, szczególnie w pierwszym trymestrze, może dojść do poronienia lub ciężkich uszkodzeń płodu.

Śmiertelność dzieci z zespołem różyczki wrodzonej sięga nawet 15%. W przypadku różyczki u noworodka stwierdza się najczęściej objawy dotyczące ośrodkowego układu nerwowego i narządów zmysłów (wady wzroku i słuchu), układu krążenia.

Do najczęstszych wad rozwojowych dziecka z zespołem różyczki wrodzonej należą:

• wady wzroku (zaćma, jaskra, uszkodzenia siatkówki, niedorozwój gałki ocznej),
• wady słuchu (niedosłuch, a nawet głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego),
• wady serca i zaburzenia krążenia,
• uszkodzenia ośrodka mowy powodujące problemy z rozwojem mowy,
• upośledzenie rozwoju umysłowego,
• deformacje i ubytki kości,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• małopłytkowość,
• zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych (m.in. cukrzyca),
• niska masa urodzeniowa.

Kobiety planujące ciążę, które nie chorowały na różyczkę i nie zostały zaszczepione lub nie pamiętają, czy miało to miejsce, powinny przed planowaną ciążą zbadać stężenie przeciwciał IgG w surowicy krwi. Jeśli przeciwciała IgG nie zostaną wykryte – co oznacza brak odporności, kobieta powinna się zaszczepić, a zajście w ciążę planować minimum miesiąc po szczepieniu.

W Polsce stosowana jest szczepionka skojarzona (tzn. wieloskładnikowa) przeciw różyczce, odrze i śwince. Pierwszą dawkę podaje się w 13.–14. miesiącu życia, a drugą uzupełniającą – w 10. roku życia. Szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce skutecznie chroni przed zachorowaniem na wszystkie trzy choroby i jest bezpieczne.
Należy pamiętać, że każde opóźnienie w szczepieniach stwarza indywidualne zagrożenie zdrowotne dla każdego niezaszczepionego dziecka. Przechorowanie odry lub różyczki prowadzi do wieloletniego osłabienia układu odpornościowego, zwiększając ryzyko zakażenia innymi drobnoustrojami.

Wiarygodne i rzetelne informacje o szczepieniach można znaleźć na stronie internetowej: szczepienia.pzh.gov.pl