Mały kleszcz - duży problem?
01.06.2023
Aktywność kleszczy rozpoczyna się wczesną wiosną i trwa aż do późnej jesieni, a nawet wczesnej zimy. Im wyższa jest temperatura i wilgotność otoczenia tym bardziej wzrasta aktywność kleszczy. Kleszcze żyją na terenie całego kraju, najczęściej w miejscach wilgotnych i obfitujących w roślinność. Można spotkać je dosłownie wszędzie.
Kleszcze wyczuwają swoją ofiarę już w odległości kilku metrów, dzięki temu mogą już szybciej przygotować się do ataku, a najczęściej „polują” na miejsca ukryte i owłosione takie jak skóra głowy, pachy czy pachwiny. Kleszcze żywią się ludzką i zwierzęcą krwią. Ofiara najczęściej nie jest świadoma, iż kleszcz właśnie wkłuł się w jej ciało i zaczął na niej żerować, ponieważ dzięki małym rozmiarom kleszczy i obecności substancji znieczulających w ich ślinie jest to niemożliwe. Kleszcz po żerowaniu może nawet dziesięciokrotnie zwiększyć swoją objętość. Podczas wysysania krwi przez kleszcza w organizmie, na którym on żeruje mogą dostać się bardzo groźne dla zdrowia i życia bakterie wywołujące boreliozę i wirusy wywołujące kleszczowe zapalenie mózgu.
Borelioza jest wieloukładową chorobą zakaźną, wywołaną przez bakterie Borrelia burgdorferi.
Do zakażenia dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza, który pobiera krew zakażonego zwierzęcia, po czym żerując przekazuje krętki swojemu żywicielowi. Nie zawsze, ale zazwyczaj po około 7 – 10 dniach od ukłucia przez zakażonego kleszcza pojawia się w tym miejscu zmiana skórna zwana rumieniem wędrującym. Jest to charakterystyczna czerwona lub sinoczerwona plama, która zwiększa swoją objętość – min. 5 cm. Jest to jeden z najbardziej typowych objawów boreliozy, który występuje w fazie wstępnej tej choroby u około 40 – 50 % chorych. Często też dochodzą inne objawy, bardzo uogólnione m. in. zmęczenie, ból głowy, ból mięśni, gorączka i sztywność karku. Jeśli w tym momencie nie przystąpi się do leczenia może to skutkować wystąpieniem fazy późnej (nawet po kilku latach od ukłucia), która może w konsekwencji prowadzić do zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych oraz mózgu, zapalenia nerwów, zapalenia stawów lub zaburzenia rytmu pracy serca.
Przebycie boreliozy nie daje odporności na tę chorobę, może dojść do zakażenia kolejny raz, nie ma szczepionki zapobiegającej ponownemu zakażeniu.
Bardzo groźną chorobą odkleszczową jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), która jest wirusową chorobą ośrodkowego układu nerwowego przenoszoną przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym są wirusy z rodziny Flaviviridae. Wirus ten występuje głównie u zwierząt, a jego przenosicielami są kleszcze. Do zakażenia dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza. Podczas wysysania krwi wraz z śliną wprowadzane są wirusy. Do zakażenia może dojść również na skutek picia mleka zakażonych kóz, owiec i krów. Niestety większość przypadków zakażeń wirusem kleszczowego zapalenia mózgu przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach mogą wystąpić objawy w okresie 7 – 14 dni od ukłucia przez kleszcza lub 3 – 4 dni po spożyciu mleka zakażonych zwierząt gospodarskich. Pierwsza faza obejmuje objawy uogólnione, do których należą m. in. gorączka, zmęczenie, nudności, ból głowy i mięśni. Objawy utrzymują się zazwyczaj przez kilka dni i w większej ilości przypadków choroba kończy się wyzdrowieniem. Po okresie 1 – 20 dni utajenia dochodzi do rozwinięcia drugiej fazy choroby, w której wyszczególnić można objawy związane z zapaleniem opon mózgowych i mózgu, a należą do nich m. in. gorączka, narastające bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, porażania nerwów czaszkowych, zaburzenia koordynacji, porażania kończyn górnych i dolnych. Może również wystąpić porażenie mięśni oddechowych. Koniecznością jest wtedy hospitalizacja. Choroba rzadko ma przebieg śmiertelny.
Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu nie ma specyficznej terapii. Działania podejmowane są zazwyczaj postępowaniem objawowym, a więc stosowane jest łagodzenie objawów np. obniżanie gorączki czy łagodzenie bólu. Można zabezpieczyć się przed tą niebezpieczną chorobą stosując zalecane szczepienie ochronne.
Aby uniknąć zachorowania na boreliozę lub kleszczowe zapalenie mózgu należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:
• zakładać odpowiednie ubranie i nakrycie głowy – jak najmniej odkrytych partii ciała,
• wybierać jasne ubrania – łatwiej można zauważyć kleszcza,
• stosować preparaty odstraszające kleszcze,
• dokładnie oglądać skórę po powrocie ze spaceru.
Jeśli zdarzy się, że do naszego ciała przyssany jest kleszcz trzeba go jak najszybciej usunąć:
• usuń kleszcza specjalnym zestawem do usuwania kleszczy lub pęsetą,
• uchwyć kleszcza tuż przy skórze, za przednią część ciała, a następnie mocnym, zdecydowanym ruchem, pociągnij ku górze, a powstałą ranę zdezynfekuj,
• dokładnie obserwuj miejsce po ukąszeniu, gdy pojawi się rumień – idź do lekarza.