Produkty biobójcze - repelenty
PRODUKTY BIOBÓJCZE – podstawowe informacje
Produkt biobójczy – definicja zawarta w rozporządzeniu (UE) nr 528/2012 z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych:
− każda substancja lub mieszanina w postaci, w jakiej jest dostarczana użytkownikowi, składająca się z jednej lub kilku substancji czynnych lub zawierająca lub wytwarzająca jedną lub więcej substancji czynnych, której przeznaczeniem jest niszczenie, odstraszanie, unieszkodliwianie organizmów szkodliwych, zapobieganie ich działaniu lub zwalczanie ich w jakikolwiek sposób inny niż działanie czysto fizyczne lub mechaniczne,
− każda substancja lub mieszanina, wytwarzana z substancji lub mieszanin, które same nie są objęte zakresem tiret pierwszego, przeznaczona do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania organizmów szkodliwych, zapobiegania ich działaniu lub zwalczaniu ich w jakikolwiek sposób inny niż działanie czysto fizyczne lub mechaniczne.
Innymi słowy:
Stosowanie produktu biobójczego ma na celu niszczenie, odstraszanie, unieszkodliwianie, zwalczanie, zapobieganie działaniu organizmów szkodliwych dla ludzi bądź zwierząt, a jego działanie opiera się na czynnikach chemicznych lub biologicznych. Produkty działające w sposób czysto fizyczny bądź mechaniczny nie wypełniają definicji produktu biobójczego (np. mechaniczne pułapki na myszy niezawierające substancji chemicznych wabiących zwierzę).
Ponadto:
Za produkt biobójczy uznaje się również poddany działaniu produktów biobójczych wyrób o podstawowej funkcji biobójczej.
Przykład: bransoletki odstraszające komary, które w okresie letnim są udostępniane na rynku głównie poprzez sprzedaż internetową na dużą skalę, stanowią produkty biobójcze.
Kategorie produktów biobójczych:
• środki do dezynfekcji (np. żele do dezynfekcji rąk, preparaty do dezynfekcji powierzchni);
• środki do konserwacji (np. drewna, materiałów budowlanych);
• zwalczanie szkodników (np. produkty odstraszające owady);
• inne (np. produkty przeciwporostowe).
Do kategorii produktów biobójczych zwalczających szkodniki należą m. in. repelenty.
Repelent - produkt stosowany do zwalczania organizmów szkodliwych (bezkręgowców, takich jak pchły, kręgowców, takich jak ptaki, ryby, gryzonie) – odstraszający je, wraz z produktami służącymi do utrzymywania higieny człowieka lub higieny zwierzęcej, stosowane w sposób bezpośredni na skórze lub w sposób pośredni w otoczeniu ludzi lub zwierząt.
W okresie wakacyjnym najpowszechniejszym i najczęściej stosowanym typem repelentu są „odstraszacze” owadów takich jak kleszcze, komary, meszki etc.
Repelenty dostępne na rynku udostępniane są konsumentom w wielu formach: jako spray, maść, żel, emulsja, olejek, krem, płyn, aerozol etc.
ETYKIETA PRODUKTU BIOBÓJCZEGO
Produkty biobójcze – w tym repelenty – z uwagi na obecność substancji chemicznych klasyfikowanych często jako stwarzające zagrożenie muszą być odpowiednio opakowane i oznakowane (zgodnie z treścią rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 CLP).
Etykieta produktu biobójczego musi zawierać:
• nazwę produktu biobójczego;
• rodzaj postaci użytkowej;
• skład produktu (nazwy substancji czynnych i ich stężenia w metrycznych jednostkach miar);
• zakres stosowania;
• wskazówki dotyczące użytkowania, częstotliwości stosowania, dawkowania;
• wskazówki dotyczące udzielania pierwszej pomocy;
• instrukcje na temat bezpiecznego usuwania produktu biobójczego i jego opakowania, tj. bezpieczne postępowanie z odpadami;
• informacje identyfikujące podmiot odpowiedzialny;
• numer lub oznaczenie partii produkcyjnej oraz datę ważności produktu;
• numer pozwolenia na obrót.
Każdy produkt biobójczy udostępniany na rynku musi posiadać pozwolenie na obrót. Rejestracja produktu biobójczego może przebiegać w dwóch różnych formach – w procedurze narodowej, kiedy substancje czynne zawarte w wyrobie znajdują się w programie przeglądu 3 oraz w procedurze europejskiej, kiedy wszystkie substancje czynne są zatwierdzone. Numer pozwolenia krajowego na obrót produktem biobójczym najczęściej występuje w formacie XXXX/XX. Wykaz produktów biobójczych z pozwoleniem krajowym na obrót znajduje się na stronie URPL pod adresem: https://bip.urpl.gov.pl/pl/biuletyny-i-wykazy/produkty-biob%C3%B3jcze. Natomiast wykaz produktów biobójczych z pozwoleniem europejskim znajduje się na oficjalnej stronie Europejskiej Agencji Chemikaliów pod adresem: https://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals/biocidal-products.
Ponadto, jeżeli produkt biobójczy jest sklasyfikowany jako mieszanina stwarzająca zagrożenie – zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 CLP – jego etykieta musi zawierać również:
• zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia;
• zwroty wskazujące środki ostrożności;
• piktogramy wskazujące rodzaj zagrożenia;
• hasło ostrzegawcze.
Oznakowanie produktu biobójczego nie może wprowadzać w błąd lub informować w sposób nierzetelny o wyjątkowej skuteczności. Na etykiecie nie mogą być umieszczone zwroty typu: o niskim ryzyku, nietoksyczny, nieszkodliwy, bio, przyjazny dla środowiska, przyjazny dla zwierząt, naturalny etc.
Etykieta produktu biobójczego musi być sporządzona w języku polskim.
Jak rozpoznać czy mamy do czynienia z produktem biobójczym – repelentem?
• skład – obecność biobójczej substancji czynnej
Przykłady popularnych substancji czynnych stosowanych w repelentach:
• DEET (N, N-dietylo-m-toluamid) [nr CAS: 134-62-3];
• IR 3535 [nr CAS: 52304-36-6}
• Ikarydyna [nr CAS: 119515-38-7]
• olejek lawendowy [nr CAS: 91722-69-9];
• geraniol [nr CAS: 106-24-1];
• cytronelal [nr CAS: 106-23-0].
Wszystkie substancje czynne stosowane w produktach biobójczych znajdują się na oficjalnej stronie internetowej Europejskiej Agencji Chemikaliów pod adresem: https://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals/biocidal-active-substances 4
• oznakowanie sugerujące biobójcze działanie produktu, np. znaki graficzne przedstawiające przekreślonego owada i/lub zwroty sugerujące działanie odstraszające typu: nieprzyjemny dla owadów, skutecznie odstrasza kleszcze etc.
Opracowanie: Pracownicy Oddział Nadzoru nad Chemikaliami Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu, 13.04.2023 r.
