Grypa - czas na szczepienia
03.10.2022
W najbliższą sobotę, w dniu 1 października, jak co roku, będziemy obchodzić Ogólnopolski Dzień Profilaktyki Grypy w ramach Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy. Początek sezonu szczepień przeciw grypie zbiega się z nadal trwającymi zachorowaniami na COVID-19. Każdy sezon grypowy niesie ze sobą inne wyzwania związane z aktywnością zmieniających się typów wirusa grypy.
Jak będą prowadzone szczepienia przeciw grypie w sezonie 2022/2023?
Informacje o realizacji szczepień przeciw grypie w sezonie 2022/2023 podane są w Komunikacie Ministra Zdrowia w sprawie realizacji szczepień przeciw grypie w aptekach ogólnodostępnych i podmiotach leczniczych
(https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-ministra-zdrowia-w-sprawie-realizacji-szczepien-przeciw-grypie-w-podmiotach-leczniczych-i-aptekach-ogolnodostepnych).
Od 1 września 2022 r. zarówno podmioty lecznicze, jak i apteki ogólnodostępne oferują szczepienia przeciw grypie.
Szczepienia w aptekach
Apteki ogólnodostępne spełniające warunki dotyczące personelu, lokalu i sprzętu mogą wykonywać szczepienia przeciw grypie osób dorosłych. W realizacji szczepienia z wykorzystaniem szczepionki przeciw grypie, farmaceuta je wykonujący dokonuje jej sprzedaży na zasadach ogólnych, a następnie odnotowuje wykonanie e-kwalifikacji oraz podania szczepionki w elektronicznej Karcie szczepień będącej podstawą do późniejszego rozliczenia z NFZ. Szczepionki przeciw grypie wchodzą na stan magazynowy apteki, a podstawą do ich wydania z apteki, również w przypadku udzielanej usługi jest recepta.
Zarówno przy szczepieniu z wykorzystaniem szczepionki refundowanej, jak też w przypadku realizacji szczepienia pełnopłatnego, recepta wystawiona przez osobę uprawnioną, tj. osobę posiadającą prawo wykonywania zawodu medycznego, która na podstawie przepisów dotyczących wykonywania danego zawodu medycznego jest uprawniona do wystawiania recept zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne, jest bezwzględnie konieczna.
W aptece zaszczepić mogą się jedynie osoby dorosłe!
Szczepienia w podmiotach leczniczych
Zgodnie z obowiązującym obwieszczeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, szczepionki przeciw grypie dostępne są bezpłatnie dla uprawnionych świadczeniobiorców w ramach z tzw. wykazu „leki 75+” lub wykazu „leki ciąża+”. Dzięki rozszerzeniu uprawnienia do przeprowadzania kwalifikacji przed szczepieniem przeciw grypie u osoby dorosłej, badanie kwalifikacyjne mogą wykonywać: lekarz, felczer, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny oraz farmaceuta.
W podmiotach leczniczych zaszczepią się zarówno dorośli, jak i dzieci. Badanie kwalifikacyjne przed szczepieniem osoby niepełnoletniej może wykonać tylko lekarz, dlatego też w aptece nie zaszczepimy dzieci przeciwko grypie.
Szczepienia przeciw grypie w e-Karcie Szczepień
Każde szczepienie przeciw grypie wykonane w podmiotach leczniczych i w aptekach ogólnodostępnych, zgodnie z nadanymi uprawnieniami dla personelu w zakresie dostępu do gabinet.gov podlega raportowaniu do elektronicznej Karty Szczepień. Informacja o przyjęciu szczepienia znajdzie się więc w naszym IKP (Internetowym Koncie Pacjenta).
Dotąd e-Karta Szczepień umożliwiała odnotowanie jedynie szczepienia przeciw COVID-19. Na podstawie wpisu do e-Karty Szczepień zostanie wystawione elektroniczne zaświadczenie o wykonaniu szczepienia przeciw grypie, widoczne w Internetowym Koncie Pacjenta osoby poddanej szczepieniu lub w IKP opiekuna ustawowego.
Ważne!
- Nie trzeba posiadać e-skierowania, aby dokonać wpisu do e-Karty Szczepień.
- E-Karta Szczepień może zostać założona przy realizacji szczepienia przeciw grypie.
- Rejestracji w e-Karcie Szczepień podlega zarówno szczepienie sfinansowane ze środków z NFZ, jak prywatnych.
- Rejestracja szczepienia w e-Karcie Szczepień jest możliwa bez względu na rodzaj finasowania świadczenia i jego źródło.
- Wpis do e-Karty Szczepień zapewnia bezpieczny dostęp do bieżącej informacji o wykonanych szczepieniach przeciw COVID-19 i grypie dla osoby szczepionej, jak i osób uprawnionych z personelu medycznego.
- Wpis do e-Karty Szczepień będzie stanowił podstawę dla świadczeniodawcy do rozliczenia udzielonych świadczeń, w przypadku szczepień wykonywanych w ramach metody zapobiegania grypie sezonowej w sezonie 2021/2022.
Dla kogo szczepionki bezpłatne, z częściową refundacją i pełnopłatne?
W tym sezonie grypowym na bezpłatne szczepionki przeciw grypie dostępne w aptekach mogą liczyć seniorzy powyżej 75 r.ż. oraz kobiety w ciąży. 50% refundacja dotyczy osób w wieku 65-74 lat, osób w wieku od 18-64 lat z chorobami współistniejącymi oraz dzieci od ukończonego 6. miesiąca życia do 18. roku życia. Dzieci będą mogły skorzystać ze szczepionek w formie donosowej i domięśniowej, dla pozostałych grup będą dostępne szczepionki domięśniowe. Grupy nieobjęte refundacją również mogą skorzystać ze szczepień przeciw grypie w pełnej odpłatności.
Bilans zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne z ostatnich lat
Większość zdrowych osób choruje na grypę kilka razy w ciągu całego swojego życia. Z powodu grypy, na świecie, średnio co minutę umiera jedna osoba. W Polsce w ostatnich sezonach epidemicznych liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę przekraczała każdorazowo kilka milionów.
Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (NIZP PZH-PIB) wynika, że w minionych latach stale zwiększa się zachorowalność na grypę i infekcje grypopodobne. W sezonie 2021/2022 liczba zachorowań na grypę i zachorowania grypopodobne była wyższa w porównaniu do pandemicznego sezonu 2020/2021.
Na podstawie zebranych przez NIZP-PZH-PIB danych, w okresie od 01.09.2021 r. do 30.08.2022 r.na grypę i zakażenia grypopodobne zachorowało 3 891 457 osób, co oznacza 74,4% więcej zachorowań niż w analogicznym sezonie roku poprzedniego, kiedy odnotowano 2 231 344 zachorowania. Z powodu grypy i jej powikłań hospitalizowano 12 699 osób, w tym głównie z objawami ze strony układu krążenia i objawami ze strony układu oddechowego. Zmarło 6 osób. Zgony dotyczyły głównie osób po 65. roku życia, które są najbardziej narażone na powikłania grypy. Najwięcej zachorowań na grypę i zakażenia grypopodobne odnotowano u dzieci w wieku do 4 lat (25,5%).
Statystyka zachorowań i hospitalizacji w ostatnich latach w województwie mazowieckim:
- 1.09.2016 – 31.08.2017 – 940 822 zachorowań (1 890 hospitalizacji , 2 zgony)
- 1.09.2017 – 31.08.2018 – 1 061 629 zachorowań (2 298 hospitalizacji, 4 zgony)
- 1.09.2018 – 31.08.2019 – 853 780 zachorowań (2 279 hospitalizacji, 28 zgonów)
- 1.09.2019 – 31.08.2020 – 687 641 zachorowań (2 485 hospitalizacji, 10 zgonów)
- 1.09.2020 – 31.08.2021 – 457 673 zachorowań (1 050 hospitalizacji, 0 zgonów)
- 1.09.2021 – 31.08.2022 – 724 421 zachorowania (924 hospitalizacje, 1 zgon)
W okresie 1-22.09.2022 r. w województwie mazowieckim zarejestrowano już 38 408 zachorowania oraz podejrzenia zachorowań na grypę, liczba hospitalizacji 41. Zgonów nie zarejestrowano.
Szczepienia przeciw grypie są zalecane i wykonywane przez cały sezon jesienno-zimowy. Optymalny czas szczepienia przeciw grypie powinien mieć miejsce przed rozpoczęciem okresu zwiększonej zachorowalności na grypę, tzw. szczytu sezonu, który w Polsce przypada na pierwszy kwartał roku - od stycznia do marca. Kluczowy jest nie tyle moment zaszczepienia, ale proces wykształcania odporności, który może trwać od 2-3 tygodni.
Ze względów epidemiologicznych szczególnie narażone na zakażenie są grupy społeczne, do których należą: personel medyczny i studenci medycyny (studenci i doktoranci uczestniczący, zgodnie z programem studiów albo kształcenia, w zajęciach z udziałem pacjentów), pracownicy szkół i przedszkoli, żołnierze i przedstawiciele innych służb mundurowych i specjalnych a także pensjonariusze domów opieki społecznej i wszystkich placówek zapewniających opiekę długoterminową, hospicyjną, sanatoryjną.
Grupy, które powinny zostać zaszczepione ze względów klinicznych i indywidualnych to głównie osoby ze schorzeniami przewlekłymi i z obniżoną odpornością.
Jakie szczepionki dostępne w sezonie 2022 / 2023?
Na polskim rynku dostępne są w tym sezonie następujące szczepionki przeciw grypie:
- Szczepionki inaktywowane podawane we wstrzyknięciu:
- Vaxigrip Tetra, inaktywowana szczepionka zawierająca rozszczepione wiriony grypy (typu „split”).
- InfluvacTetra, inaktywowana szczepionka podjednostkowa zawierająca powierzchniowe antygeny wirusa grypy: białka hemaglutyninę i neuraminidazę ( typu ,,subunit”)
- Szczepionka „żywa” podawana donosowo:
- FluenzTetra, żywa (atenuowana) szczepionka, donosowa zawierająca reasortanty wirusa grypy (dla dzieci)
Skład szczepionek pod względem typów/podtypów wirusa jest we wszystkich dostępnych szczepionkach w danym sezonie taki sam. Wszystkie szczepionki przeciw grypie są obecnie czterowalentne, zawierają te same antygeny 4 szczepów wirusa grypy, rekomendowane producentom szczepionek przez WHO.
Grupy ryzyka
Zakażenie wirusem grypy wiąże się ze szczególnym niebezpieczeństwem pacjentów z grup ryzyka. W skrajnych przypadkach może prowadzić do groźnych dla zdrowia i życia wielonarządowych powikłań. Do najczęstszych z nich należą: zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego oraz niewydolność oddechowa. Mogą wystąpić także powikłania neurologiczne: zapalenie mózgu oraz zapalenie opon mózgowych, których następstwa mogą być nieodwracalne. Osoby szczególnie narażone na powikłania grypy to przede wszystkim seniorzy, dzieci, osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, diabetycy i kobiety w ciąży. Dla tych grup znalazły się na tegorocznej liście leków refundowanych szczepionki przeciw grypie: całkowicie refundowane dla seniorów powyżej 75 roku życia; odpłatne w 50% dla osób powyżej 65 roku życia, dla dorosłych do 64 lat z chorobami współistniejącymi oraz bezinwazyjne, donosowe szczepionki dla dzieci w wieku 2-5 lat.
Wiek jest zaliczany do najważniejszych czynników ryzyka komplikacji pogrypowych i zgonów. Dodatkowo, choroby współistniejące znacznie zwiększają ryzyko śmierci z powodu grypy, a według danych, prawie 93% Polaków powyżej 70 roku życia cierpi na co najmniej jedną chorobę przewlekłą. Na wzmacnianie układu immunologicznego składa się wiele czynników, a jednym z nich są właśnie profilaktyczne szczepienia przeciw grypie.
„O szczepieniach przeciw grypie powinni pamiętać nie tylko medycy, ale również osoby z pozostałych grup ryzyka – osoby przewlekle chore, kobiety w ciąży i dzieci. Grypa to poważna choroba zakaźna, która może powodować niebezpieczne dla zdrowia powikłania. Pamiętajmy, że dane epidemiologiczne dostępne w Polsce są niedoszacowane, na grypę choruje dużo więcej osób niż pokazują to oficjalne statystyki. Ograniczenia epidemiologiczne w trakcie pandemii COVID-19 pokazały, że dystans społeczny i noszenie maseczek skutecznie ograniczają transmisję nie tylko SARS-CoV-2, ale również grypy. Najlepszą ochronę dają jednak szczepienia. Oba wirusy nadal stanowią realne zagrożenie, a przed nami ponownie trudny sezon jesienno-zimowy, kiedy w społeczeństwie naturalnie spada odporność” – mówił podczas swojego wystąpienia na FLU FORUM 2022 dr hab. Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog, adiunkt w Katedrze i Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Flu&Covid-19 Forum 2022
Pod koniec września odbyła się, wspomniana powyżej, coroczna debata Flu&Covid-19 Forum 2022. To spotkanie ekspertów z dziedziny medycyny, farmacji i zdrowia publicznego poprzedza zwyczajowo Ogólnopolski Dzień Profilaktyki Grypy, rozpoczynający w przestrzeni publicznej kolejny sezon grypowy. To jeden z rozpoznawalnych elementów komunikacji ze społeczeństwem, mający mobilizować ludzi do walki z grypą i poprzez różnorakie akcje i wydarzenia przedstawiać społeczeństwu następstwa powikłań pogrypowych oraz rzeczywiste konsekwencje i koszty, jakie generuje grypa.
Podczas tegorocznej debaty, w której wzięli udział mi.in.: prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, Przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy; dr hab. Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog, adiunkt w Katedrze i Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; dr n. farm. Mikołaj Konstanty, Prezes Śląskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej oraz członek Rady Naukowej OPZG; mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej; dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Kierownik Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM, eksperci zwrócili szczególną uwagę na potrzebę wprowadzenia kolejnych rozwiązań systemowych, które wpływałyby na podnoszenie wyszczepialności przeciw grypie. Wśród licznie przybyłych słuchaczy znaleźli się także przedstawiciele wojewódzkiej i powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych województwa mazowieckiego.
Eksperci, obecni podczas debaty Flu&Covid-19 Forum 2022, dyskutowali nad możliwościami jak najprostszego ułatwienia pacjentom przyjęcia szczepienia przeciw grypie. Niedawne poszerzenie kompetencji farmaceutów w dużym stopniu wpłynęło na dostępność szczepień, jak i na komfort pacjenta, który mógł odbyć o jedną wizytę szczepienną mniej, przez co oszczędzał swój czas, a droga do wykonania szczepienia była łatwiejsza. Eksperci podkreślali, że ten model warto uprościć jeszcze bardziej. Obecnie, dorosły pacjent, który decyduje się na wykonanie szczepienia ma dwie drogi – pierwszą z nich jest wizyta kwalifikacyjna i po receptę, zakup szczepionki w aptece i powrót do Zakładu Opieki Zdrowotnej w celu wykonania szczepienia, drugą natomiast jest wizyta u lekarza po receptę, a następnie zakup i wykonanie szczepienia w aptece. Niestety, nadal w efekcie braku możliwości wystawienia recepty na szczepienie przez farmaceutę, sporo osób zrezygnuje ze szczepienia.
Uczestnicy Debaty podkreślili, że usprawnienia systemowe są niezbędne do zwiększenia poziomu wyszczepialności. W sezonie 2021/2022 poziom wyszczepialności w populacji ogólnej był znacząco wyższy niż w latach ubiegłych i odnotowano wzrost liczby osób zaszczepionych o około 20% (7% vs. 6% w sezonie 2020/2021) a najlepiej szczepiącą się grupą Polaków są osoby w wieku 65+ (prawie 23% zaszczepionych w ubiegłym sezonie). W związku z powyższym eksperci mają nadzieję, że wskaźniki wyszczepialności będą konsekwentnie rosły i zmierzały w kierunku innych krajów europejskich, gdzie szczepi się nawet kilkadziesiąt procent społeczeństwa.
Prognozy dla COVID-19 i grypy
Globalna pandemia SARS-CoV-2 uświadomiła społeczeństwu istotę szczepień ochronnych, które zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa. Szczepienia profilaktyczne są jedną z metod ochrony przed chorobami zakaźnymi, ale przede wszystkim powodują łagodniejszy przebieg choroby oraz niwelują groźne dla życia powikłania. Szczepienie ochronne ma na celu uczenie organizmu odporności na zakażenie poprzez wytworzenie odpowiednich przeciwciał na dany patogen. Poprzez wykonanie masowych szczepień, oprócz nabycia indywidualnej odporności, zyskujemy także grupową odporność populacyjną.
Znajdujemy się obecnie na początku sezonu szczepień przeciw grypie. COVID-19 i grypa nadal pozostają niebezpieczne, szczególnie w połączeniu i szczególnie dla osób z grup ryzyka, u których przebieg choroby może być bardzo ciężki, a nawet śmiertelny. Poddanie się szczepieniu na jedną chorobę, nie wyklucza ani nie chroni nas przed zachorowaniem na inną chorobę, a współwystępowanie grypy i COVID-19 (tzw. Flurona) może być coraz częstsze. Dlatego eksperci podczas Flu&COVID-19 Forum podkreślali znaczenie jednoczesnych szczepień, które możemy wykonać w trakcie jednej wizyty oraz konieczność szczepień personelu medycznego.
„Szczepienia personelu medycznego zarówno przeciw grypie, jak i COVID-19 to powinność każdego pracownika ochrony zdrowia. To nasza odpowiedzialność nie tylko za swoje zdrowie, ale również za zdrowie naszych pacjentów. (…) Tym bardziej, że jak już pokazały doświadczenia pandemii, obie choroby są ze sobą powiązane. Szczepiąc się, chronimy się nie tylko przed niebezpiecznymi powikłaniami, ale również przed absencją spowodowaną chorobą” – podkreślał prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, Przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.
Materiały źródłowe:
Aktualne i rzetelne informacje dotyczące szczepienia przeciw grypie znaleźć można w portalu szczepienia.info na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - PZH Państwowego Instytutu Badawczego https://szczepienia.pzh.gov.pl/,
Inne wiarygodne i przydatne źródła informacji:
https://www.medexpress.pl/grypa-zmiany-w-dokumentowaniu-szczepienia/82681
https://szczepienia.pzh.gov.pl
(jn, at, sw, MZ, OPZG, NIZP-PZH-PIB)