OSPA PRAWDZIWA
Ospa prawdziwa jest to ciężko przebiegająca, wirusowa choroba zakaźna o wysokiej śmiertelności. Typowym objawem jest charakterystyczna wysypka, pojawiająca się w tym samym czasie na całym ciele, po około 2-4 dniach gorączki. W końcowej fazie choroby krosty pokrywają się strupami, po odpadnięciu których pozostają trwałe, szpecące blizny. Po zorganizowaniu akcji przeciwepidemicznej, po 1966 roku nastąpiła na świecie intensywna akcja całkowitej likwidacji tej groźnej choroby. Wykorzenienie ospy prawdziwej Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła w 1980 r. Oznacza to, że środowisko jest wolne od wirusa ospy prawdziwej, którego kolekcje przechowywane są jednak w wybranych laboratoriach na świecie.
Źródło zakażenia
Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Przeniesienie choroby następuje najczęściej drogą kropelkową w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym człowiekiem lub pośrednio – przez kontakt ze skażonymi przedmiotami (np. koce, ubrania). Chory jest zakaźny od momentu pojawienia się pierwszych zmian na skórze i błonach śluzowych, aż do momentu całkowitego odpadnięcia strupów (strupy zawierające wirusa są także zakaźne). Okres ten wynosi z reguły około 3 tygodni. Powszechna jest wrażliwość ludzi niezaszczepionych. Odporność poszczepienna utrzymuje się przez kilka lat, po upływie których potrzebne jest wykonanie ponownego szczepienia.
W związku jednak z likwidacją choroby, w 1980 roku, zgodnie z zaleceniami WHO szczepienia przeciwko tej chorobie zostały całkowicie wycofane z kalendarza szczepień ochronnych. Tak więc ludność w Polsce, podobnie jak i w większości innych krajów, można obecnie uważać za nieodporną na wirusa ospy prawdziwej. Przed rokiem 1980, w celu uzyskania szczepionki do uodpornienia ludzi przeciwko ospie prawdziwej stosowano wirusa ospy krowiej tzw. wirusa krowianki, który należy do tej samej grupy wirusów co wirus ospy prawdziwej.
Powikłania
Groźnym powikłaniem po szczepieniu było jednak zapalenie rogówki, zapalenie mózgu, a także uogólnione zakażenie wirusem krowianki. Krowianka i jej powikłania zostały w dużym stopniu wyeliminowane wraz z zaniechaniem szczepień przeciwko ospie prawdziwej i likwidacją tej choroby. Wirus krowianki powoduje zakażenia głównie w populacjach dzikich gryzoni. Jest również możliwe przeniesienie go na zwierzęta hodowlane takie jak koty czy szczury. Sporadycznie dochodzi również do zakażeń tym wirusem u ludzi na skutek bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami. Ponieważ prawdopodobnie nie wszystkie kraje zastosowały się do Konwencji o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej) i toksycznej oraz ich zniszczeniu z 1972 r., wciąż istnieje zagrożenie użycia wirusa ospy prawdziwej jako broni biologicznej. Jest to prawdopodobne z uwagi na jego wysoką zakaźność, łatwość szerzenia się zachorowań, wysoką śmiertelność oraz niewielkie koszty produkcji.