Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Pruszkowie

W dniach 18-24 listopada 2022 roku obchodzimy Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach (WAAW), który został ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia w 2015 r., zaś 18 listopada przypada Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (EAAD).

W dobie COVID-19 nie zapominajmy o oporności na antybiotyki

Epidemia antybiotykoopornych bakterii nadal trwa

Działajmy wspólnie, aby utrzymać skuteczność antybiotyków

“ Wspólnie zapobiegajmy lekooporności”

„Antybiotyki – stosuj rozważnie”

 

 

Przed odkryciem antybiotyków tysiące ludzi umierało z powodu zakażeń

bakteryjnych, takich jak zapalenie płuc lub infekcje po zabiegach chirurgicznych.

Od samego początku ery antybiotykowej obserwowano pojawianie się bakterii opornych, ale

przez wiele lat było to zjawisko sporadyczne. Z upływem czasu coraz więcej bakterii, które

początkowo były podatne na tę grupę leków, stawało się opornymi dzięki wypracowaniu

wielu różnych sposobów walki z antybiotykami. Wykazano, że nadużywanie

i niewłaściwe stosowanie tej grupy leków przyśpiesza ten proces. Ponieważ oporność stale

wzrasta, a w ostatnich latach odkryto i wprowadzono do obrotu niewiele nowych

antybiotyków, oporność na antybiotyki jest obecnie poważnym zagrożeniem dla zdrowia

publicznego. Naukowcy oszacowali, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe u

bakterii spowodowała około 1,27 miliona zgonów w 2019 r. [1]

 

Bez antybiotyków możemy wrócić do „ery przedantybiotykowej”, kiedy nawet

nieskomplikowane zakażenie mogło skończyć się zgonem pacjenta. Organizacje

odpowiedzialne za zdrowie publiczne ostrzegają, że zaledwie 75 lat po szerokim

wprowadzeniu penicyliny, pierwszego antybiotyku, stoimy przed faktem braku

skutecznych leków do leczenia niektórych infekcji bakteryjnych.

Globalny plan działania (GAP) [2] na rzecz rozwiązania rosnącego problemu

oporności na antybiotyki i inne leki przeciwdrobnoustrojowe został zatwierdzony w maju

2015r. podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia. Państwa na całym świecie zobowiązały

się do opracowania i wdrożenia wielosektorowych krajowych planów przeciwdziałania

lekooporności. Jednym z kluczowych celów planu jest poprawa świadomości i zrozumienia

oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe poprzez skuteczną komunikację, edukację i

szkolenia. Dlatego też Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Europejskie Centrum

Kontroli i Profilaktyki Chorób (ECDC) zachęcają do prowadzenia działań zwiększających

świadomość ogółu społeczeństwa, pracowników ochrony zdrowia jak też decydentów na

temat tego, czym jest oporność na antybiotyki, dzielenia się informacjami o jej

konsekwencjach i pokazywania, w jaki sposób działania poszczególnych osób, rodzin,

specjalistów i społeczności wpływają na rozprzestrzenianie się oporności na środki

przeciwdrobnoustrojowe.

Poprzez zaangażowanie się w globalne działania kampanii i szerzenie wiedzy na temat

oporności możemy mieć wpływ na zmniejszenie tego zjawiska.

W dniu 18 listopada w krajach Unii Europejskich obchodzimy Europejski Dzień

Wiedzy Antybiotykach (EAAD, ang. European Antibiotic Awareness Day), który został

ustanowiony w 2008 roku przez Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób

(ECDC ang. European Centre for Disease Prevention and Control) [3].

W dniach 18-24 listopada 2022 roku obchodzimy również Światowy Tydzień

Wiedzy o Antybiotykach (WAAW, ang. World Antibiotic Awareness Week), który został

ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia w 2015 r. [4]

Narodowy Instytut Leków koordynuje w Polsce działania kampanii Europejski

Dzień Wiedzy o Antybiotykach i Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach’2022

w ramach realizacji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 finansowanego

ze środków Ministra Zdrowia.

 

Kampanie Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach oraz Światowy Tydzień

Wiedzy o Antybiotykach mają na celu zwrócenie uwagi decydentów, pracowników ochrony

zdrowia i opinii publicznej na problem globalnej oporności na środki

przeciwdrobnoustrojowe i zachęcenie wszystkich do przeciwdziałaniu temu zjawisku.

Każdy z nas może być orędownikiem szerzenia wiedzy i zwiększania

świadomości w zakresie problemu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, w tym

oporności bakterii na antybiotyki (AMR)!

WHO wskazuje następujące cele kampanii Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach:

Sprawić, by AMR stała się globalnie rozpoznawalnym zagrożeniem.

 

W tym celu zgodnie z podejściem „One Health - Jedno zdrowie” należy zaangażować

wszystkie sektory gdzie stosuje się antybiotyki tj. medycynę, weterynarię, rolnictwo i

środowisko.

Zwiększyć świadomość o konieczności podjęcia natychmiastowych działań w celu

ochrony skuteczności środków przeciwdrobnoustrojowych przez odpowiedzialne i

rozważne ich stosowanie wśród ogółu społeczeństwa, pracowników ochrony zdrowia

jak też decydentów, poprzez skuteczną komunikacje, edukację i szkolenia.

Zachęcić do zmiany zachowania i bardziej rozważnego stosowania środków

przeciwdrobnoustrojowych we wszystkich sektorach i przekazać wiadomość, że proste

działania mogą przynieść duże korzyści.

 

Europejskie Centrum Kontroli i Profilaktyki Chorób wskazuje, co każdy z nas może

zrobić aby przyczynić się do utrzymania skuteczności antybiotyków:

-Stosuj antybiotyki tylko przeciwko infekcjom bakteryjnym, a nie przeciw infekcjom

wywoływanym przez wirusy takim jak przeziębienie czy grypa.

-Przyjmuj wyłącznie antybiotyki przepisane przez lekarza.

-Gdy lekarz stwierdzi, że antybiotyki są konieczne, przyjmuj je w sposób odpowiedzialny,

zgodnie z zaleceniami lekarza w zakresie dawkowania i czasu trwania terapii.

-Unikaj samoleczenia antybiotykami. Samoleczenie ma miejsce wtedy, gdy używasz

antybiotyków pozostałych z poprzednich terapii lub otrzymujesz antybiotyki w aptece

bez recepty.

-Nie dziel się antybiotykami pozostałymi z poprzedniej terapii z innymi ludźmi.

-Nie przechowuj antybiotyków pozostałych z poprzednich terapii. Jeśli otrzymałeś więcej

dawek antybiotyków (np. tabletki, kapsułki żelowe) niż zalecił lekarz, zanieś te niezużyte

do apteki w celu ich utylizacji.

OPORNOŚĆ NA ŚRODKI PRZECIWDROBOUSTROJOWE - KLUCZOWE FAKTY

WSKAZANE PRZEZ WHO [4]

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest globalnym zagrożeniem dla

zdrowia i rozwoju. Wymaga pilnych wielosektorowych działań w celu osiągnięcia

Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG, ang. Sustainable Development Goals).

WHO ogłosiła, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym

z 10 największych globalnych zagrożeń zdrowia publicznego, przed którymi stoi

ludzkość.

Nadmierne i/lub niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych to

główne czynniki sprzyjające rozwojowi i rozprzestrzenianiu opornych na antybiotyki

patogenów bakteryjnych.

Brak dostępu do czystej wody, urządzeń sanitarnych oraz nieodpowiednie

zapobieganie i zwalczanie zakażeń sprzyja rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów, także

tych, które są oporne na leki przeciwdrobnoustrojowe.

Koszt oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe dla gospodarki jest znaczny.

Oprócz niepełnosprawności, ciężka choroba spowodowana wielolekoopornymi

szczepami (AMR) powoduje wydłużenie pobyty w szpitalu i zapotrzebowanie na

droższe leki, co jest dużym obciążeniem finansowym dla budżetu państwa.

Bez skutecznych środków przeciwdrobnoustrojowych sukces współczesnej

medycyny w walce z zakażeniami jest zagrożony.

 

Co to jest oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR)?

AMR występuje, gdy drobnoustroje, czyli bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty

przestają reagować na leki, co utrudnia lub uniemożliwia leczenie powszechnych zakażeń

i zwiększa ryzyko ich rozprzestrzeniania się, jak też częściej prowadzi do ciężkiej choroby

a nawet śmierci.

Wiele czynników przyspieszyło rozprzestrzenianie się oporności na środki

przeciwdrobnoustrojowe na całym świecie – w tym nadużywanie i niewłaściwe

stosowanie leków u ludzi, zwierząt hodowlanych i w rolnictwie, a także utrudniony

dostęp do czystej wody, urządzeń sanitarnych i higieny.

 

W wyniku lekooporności antybiotyki i inne leki przeciwdrobnoustrojowe stają

się nieskuteczne, a zakażenia są coraz trudniejsze lub niemożliwe do wyleczenia.

WHO wyjaśnia, dlaczego oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest problemem

globalnym [4]:

Pojawienie się i rozprzestrzenianie lekoopornych patogenów, z coraz nowymi

mechanizmami oporności, prowadzące do oporności na wiele środków

przeciwdrobnoustrojowych zagraża naszej zdolności leczenia infekcji. 

Szczególnie niepokojące jest gwałtowne globalne rozprzestrzenianie się bakterii

wielolekoopornych („superbakterie”), które powodują zakażenia, których nie można

wyleczyć dostępnymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi, takimi jak antybiotyki.

W 2019 r. WHO zidentyfikowała 32 antybiotyki będące w fazie badań klinicznych,

które działają na gatunki bakterii wpisane na listę priorytetowych patogenów WHO, dla

których niezbędne jest poszukiwanie nowych leków,

ale tylko sześć z nich zostało sklasyfikowanych, jako innowacyjne. Ze względu

na wielolekooporność drobnoustrojów brak skutecznych antybiotyków dotyka systemy

opieki zdrowotnej w krajach na wszystkich poziomach rozwoju.

Antybiotyki są coraz mniej skuteczne w leczeniu zakażeń, ponieważ lekooporność

drobnoustrojów rozprzestrzenia się na całym świecie. Pilnie potrzebne są nowe środki

przeciwbakteryjne – na przykład do leczenia zakażeń wywoływanych przez bakterie

Gram-ujemne oporne na karbapenemy, wskazane na liście priorytetowych patogenów

WHO. Jeśli jednak ludzie nie zmienią natychmiast dotychczasowego sposobu stosowania

leków przeciwbakteryjnych, to nowe antybiotyki spotka taki sam los jak obecnie

dostępne i staną się one nieskuteczne.

Koszt oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe dla gospodarek narodowych i

ich systemów opieki zdrowotnej jest znaczny, nie tylko z powodu kosztów leczenia, ale

również dlatego, że pacjenci lub ich opiekunowie poprzez przedłużone pobyty w szpitalu

nie są w stanie świadczyć pracy.

Bez skutecznych narzędzi profilaktyki i odpowiedniego leczenia zakażeń

wywoływanych przez lekooporne drobnoustroje oraz lepszego dostępu do istniejących i

nowych środków przeciwdrobnoustrojowych o zapewnionej, jakości, wzrośnie liczba

osób, których leczenie skończy się niepowodzeniem lub które umrą z powodu zakażeń.

Procedury medyczne, takie jak operacje, w tym cięcie cesarskie lub wymiana stawu

biodrowego, chemioterapia przeciwnowotworowa i przeszczepianie narządów, staną się

bardziej ryzykowne.

WHO wskazuje, co przyspiesza powstawanie i rozprzestrzenianie się oporności na

środki przeciwdrobnoustrojowe:

Drobnoustroje oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe zasiedlają ludzi, zwierzęta,

żywność, rośliny i środowisko (wodę, glebę i powietrze). Mogą przenosić się z osoby na

osobę lub między ludźmi i zwierzętami, są w żywności pochodzenia zwierzęcego.

Głównymi przyczynami powstawania i rozprzestrzeniania się oporności na środki

przeciwdrobnoustrojowe są:

-niewłaściwe stosowanie i nadużywanie środków przeciwdrobnoustrojowych;

-brak dostępu do czystej wody i niska higiena; dotyczy to zarówno ludzi,

jak i zwierząt;

-niewystarczająca profilaktyka i kontrola zakażeń w placówkach opieki zdrowotnej;

-słaby dostęp do wysokiej jakości, niedrogich leków, szczepionek i diagnostyki;

-brak wiedzy i świadomości;

-brak egzekwowania przepisów.

 

Niezbędne działania dla poprawy sytuacji

Przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z narastaniem antybiotykooporności wymaga

wielosektorowych działań. Niezwykle ważne są kampanie edukacyjne na temat racjonalnej

antybiotykoterapii i zapobiegania zakażeniom prowadzone w sposób ciągły i kierowane nie

tylko do specjalistów medycznych, ale i do ogółu społeczeństwa. Konieczne są też szerokie

działania w innych obszarach, takich jak wzmocnienie kontroli zakażeń, monitorowanie

antybiotykooporności, zużycia antybiotyków i wprowadzanie procedur sprzyjających

utrzymaniu efektywności dostępnych leków, właściwa polityka rejestracyjna i refundacyjna.

Wreszcie ze względu na dynamikę zjawiska antybiotykooporności konieczne są inwestycje w

prace nad wprowadzeniem nowych leków, strategii terapeutycznych, szczepień oraz narzędzi

diagnostycznych, zwłaszcza tych nakierowanych na bakterie wielolekooporne

(„superbakterie”).

 

PAMIĘTAJMY!

Antybiotykooporność jest zagrożeniem dla zdrowia i życia nas

wszystkich. Skuteczność antybiotyków, a więc możliwość leczenia zakażeń i chorób

bakteryjnych zależy od rozsądnego ich stosowania.

 

DOŁĄCZ DO KAMPANI: „Go Blue for AMR”:

Noś jasnoniebieski kolor ubrań podczas WAAW i EAAD w dniach 18-24 listopada.

Podziel się ze światem! Użyj mediów społecznościowych i / lub

tradycyjnych, aby ogłosić, dlaczego jesteś „Blue for AMR”.

Uświadamiaj o konieczności przeciwdziałania antbiotykooporności

(AMR) przyjaciół, rodzinę współpracowników i swoją społeczność.

Informacje na temat obchodów w Polsce kampanii informacyjnej Europejski Dzień Wiedzy

o Antybiotykach oraz Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach dostępne są na stronie:

http://antybiotyki.edu.pl/edwa/

Piśmiennictwo:

1. Antimicrobial Resistance Collaborators. (2022). Global burden of bacterial antimicrobial resistance in

2019: a systematic analysis. The Lancet; 399: P629-655. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-

6736(21)02724-0

2. https://ahpsr.who.int/publications/i/item/global-action-plan-on-antimicrobial-resistance

3. European Antibiotic Awareness Day (EAAD) 2022 (europa.eu)

4. https://www.who.int/campaigns/world-antimicrobial-awareness-week/2022

5. Antimicrobial resistance in the EU/EEA (EARS-Net) - Annual Epidemiological Report for 2021

(europa.eu)

6. http://atlas.ecdc.europa.eu/public/Antimicrobial consumption in the EU/EEA (ESAC-Net) - Annual

Epidemiological Report for 2020 (europa.eu)