Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Radziejowie

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) apeluje o zapobieganie chorobom układu mięśniowo-szkieletowego. Według obliczeń Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) społeczne koszty urazów i chorób związanych z pracą w Polsce sięgają około 5% PKB.            

To więcej niż w pozostałych analizowanych krajach europejskich – w Niemczech wskaźnik ten wynosi 2,7% PKB, w Holandii 2,7%, w Finlandii 2,3%, a we Włoszech 4%i . Wśród chorób zawodowych jednymi z najczęściej występujących są schorzenia układu mięśniowo– szkieletowego. Na bóle pleców i kończyn górnych, napięcie w obrębie barków i szyi oraz bóle w stawach biodrowych i kolanowych uskarża się ponad trzy piąte pracowników w UE, a Polska nie jest tutaj wyjątkiem. W 2019 r. schorzenia układu mięśniowo–szkieletowego odpowiadały za 14,8% absencji chorobowych i stanowiły znaczącą część wydatków ponoszonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na świadczenia rehabilitacyjne i rentowe. Wyprzedzają je tylko wydatki związane z chorobami psychicznymi i zaburzeniami zachowań.

Problemy mięśniowo–szkieletowe dotyczą prawie wszystkich pracowników, w każdym sektorze gospodarki – poczynając od pozornie „lekkiej” pracy przy komputerze i kończąc na pracy fizycznej. W warunkach pandemii – kiedy lawinowo rośnie liczba osób pracujących zdalnie, a sondaże i badania wykazują poważny brak ergonomii miejsc pracy i jej wadliwą organizację – problem ten narasta i staje się jeszcze bardziej palący. Dlatego tak ważna w zapobieganiu problemom mięśniowo–szkieletowym jest świadomość nie tylko osób pracujących, ale także pracodawców decydujących o warunkach i organizacji miejsc pracy.

Działania profilaktyczne powinny być ukierunkowane na:

• zapewnienie ergonomicznych stanowisk pracy
• prowadzenie w firmach programów promujących zachowania prozdrowotne
• edukowanie w zakresie ergonomii stanowiska i organizacji pracy
• monitorowanie stanu zdrowia pracowników i wczesną interwencję.

Problemy mięśniowo–szkieletowe są często określane mianem zespołów przeciążeniowych. Ich objawami są: bóle w obrębie mięśni i stawów, sztywność stawów, mrowienie i drętwienie mięśni, a także ograniczenie ich ruchomości i zaburzenia czynnościowe. Za przyczynę tych dolegliwości uznaje się nadwyrężenia mechaniczne związane z nadmiernymi wysiłkami fizycznymi bądź przeciążeniami. Zazwyczaj choroba powstaje wskutek długotrwałego wykonywania powtarzalnych czynności, dlatego też czynniki związane z wykonywaniem pracy zawodowej są uznawane za jedną z przyczyn powstawania zespołów  przeciążeniowych.                               

Prawdopodobieństwo wystąpienia schorzeń mięśniowo-szkieletowych wzrasta, jeżeli w środowisku pracy występują:

• powtarzalność czynności roboczych
• wymuszona pozycja ciała
• wysiłek związany z przenoszeniem przedmiotów, używaniem narzędzi roboczych, obsługą klawiatury itp.

Rolę w powstawaniu tych schorzeń odgrywają także czynniki psychospołeczne środowiska pracy:

• wysokie wymagania stawiane przez pracodawcę
• niski poziom kontroli (czyli brak wpływu na ilość, tempo oraz sposób wykonywania pracy)
• niski poziom zadowolenia z pracy · powtarzalna, monotonna praca w szybkim tempie
• brak wsparcia ze strony współpracowników, osób nadzorujących i kierownictwa
• niska kulturę bezpieczeństwa pracy
• nadmierna rywalizacja
• presja czasu
• konflikty interpersonalne
• mobbing lub przemoc psychiczna.

Czynnikami ryzyka niezwiązanymi z wykonywaniem pracy zawodowej są np. otyłość, wiek powyżej 40 roku życia i płeć – bardziej podatne na wystąpienie tych schorzeń są kobiety, co przypisywane jest zarówno oddziaływaniu hormonów, jak i uwarunkowaniom społeczno-kulturowym. Lekceważenie pierwszych objawów ze strony układy mięśniowo-szkieletowego może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, wzmagać ból i dyskomfort, powodować urazy, a nawet niepełnosprawność.                     

Choroby układu mięśniowo-szkieletowego szczególnie silnie wpływają na jakość życia i funkcjonowanie ludzi zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym. Oddziałują także na ich najbliższe otoczenie – w tym na członków rodziny, na których spada odpowiedzialność za codzienne wsparcie i redukcję negatywnych skutków choroby. 

Ze względu na powszechność występowania w społeczeństwie niekorzystnych zachowań zdrowotnych, problemu nadwagi i braku aktywności fizycznej, a także w związku z postępującym procesem starzenia się populacji zakłada się, że ryzyko wzrostu liczby chorób mięśniowo-szkieletowych jest wysokie.                                                               

W ostatnich miesiącach poważnie przyczynia się do tego także sytuacja pandemii i wzrost liczby pracowników zdalnych, których „domowe” stanowiska pracy często odbiegają od zasad ergonomii, godziny pracy bywają wydłużone, a stres psychologiczny stanowi dodatkowy czynnik ryzyka.

Nie bez znaczenia jest także fakt, że współczesny styl życia jest już nierozerwalnie związany z długotrwałym użytkowaniem komputerów i urządzeń mobilnych – co dodatkowo obciąża układ mięśniowo–szkieletowy człowieka. Schorzenia mięśniowo–szkieletowe mają wymiar zarówno osobisty, jak i społeczny. W wymiarze ludzkim to cierpienie i utrata wielu satysfakcjonujących aspektów życia prywatnego i zawodowego. Pracownicy cierpiący na te schorzenia są częściej i przez dłuższy czas nieobecni w pracy, będą też prawdopodobnie mniej produktywni i często wybiorą wcześniejszą emeryturę. To zła wiadomość dla przedsiębiorstw i ogromne obciążenie dla budżetu państwa.

Dlatego podczas kampanii „Dźwigaj z głową” będziemy podkreślać nie tylko kwestie profilaktyki, ale także fakt, że w przypadku schorzeń mięśniowo-szkieletowych wczesna interwencja i rehabilitacja są niezbędne i skuteczne – mówi prof. Joanna Bugajska, kierownik Zakładu Ergonomii w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy – Państwowym Instytucie Badawczym (CIOPPIB). Uciążliwości pracy związane z obciążeniem układu ruchu można zmniejszyć, a nawet wyeliminować – stosując sposoby, które często są proste i nie wymagają dużych nakładów finansowych, a cechują się wysoką skutecznością. Ważne jest jednak opracowanie i realizowanie w firmach spójnej polityki, obejmującej: zapewnienie ergonomicznych stanowisk pracy, prawidłową organizację, monitorowanie zdrowia pracowników oraz wdrażanie programów wspierających aktywność fizyczną i radzenie sobie ze stresem. W zakładach pracy każdej wielkości pomocna będzie w tym ocena ryzyka zawodowego, uwzględniająca udział pracowników i wszystkich zainteresowanych stron.

Wskazówki i porady jak to zrobić są dostępne na stronie kampanii „Dźwigaj z głową” i w jej materiałach informacyjnych (https://healthyworkplaces.eu). W czasie trwania kampanii, do roku 2022 na poziomie ogólnoeuropejskim i krajowym będą organizowane przedsięwzięcia, które dostarczą pracodawcom i pracownikom informacji oraz wskazówek, jak sobie radzić z problemami mięśniowo-szkieletowymi, aby nie tylko zapewnić sobie zdrowie i dobre samopoczucie, ale dzięki temu wpływać także na wydajność pracy i dobre funkcjonowanie firm.

W latach 2020-2022 we wszystkich państwach Unii Europejskiej jest prowadzona kampania informacyjna pt. „Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy. Dźwigaj z głową”. Na poziomie ogólnoeuropejskim kampania jest koordynowana przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa  i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), a jej krajową edycję prowadzi Centralny Instytut Ochrony Pracy–Państwowy Instytut Badawczy. Patronat honorowy nad polską edycją kampanii objął Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Szczegółowe informacje nt. kampanii znajdują się na stronie internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy-Państwowego Instytutu Badawczego oraz Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.

Źródło: www.ciop.pl