Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Radziejowie

Nagminne porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina, zapalenie przednich rogów rdzenia to synonimy ostrej wirusowej choroby zakaźnej wywołanej przez trzy typy poliowirusów - 1, 2 oraz 3. Zakażenia poliowirusami wywołują różnorodne obrazy kliniczne, od zakażeń bezobjawowych, poronnych, postaci oponowych do ciężkich zachorowań porażennych.

Ostre porażenie wiotkie jest jednym z objawów zakażenia poliowirusem. Zakażenia poliowirusami wywołują różnorodne objawy kliniczne – od zakażeń bezobjawowych, przez gorączkę, bóle głowy i objawy żołądkowo-jelitowe, postacie oponowe, aż do ciężkich zachorowań porażennych. Obejmuje ono poszczególne grupy mięśni kończyn lub tułowia. Porażenia te są przeważnie niesymetryczne, ale występują również porażenia obu kończyn górnych lub dolnych, czasami obejmują cztery kończyny     i niektóre mięśnie tułowia. Porażenia narastają w ciągu pierwszych kilku dni i towarzyszy im gorączka. Niedowłady mają charakter trwały, chociaż po kilku tygodniach lub miesiącach mogą cofać się w różnym stopniu.

Źródłem zakażenia jest zakażony bezobjawowo człowiek, rzadziej osoba chora (kał, wydzielina z dróg oddechowych i gardła). Zakażenie utrzymuje się głównie wśród dzieci i szerzy się głównie drogą pokarmową i kropelkową przez bliską styczność z zakażonym człowiekiem, a także przez przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z gardła lub kałem. Pewną rolę jako mechaniczni przenosiciele mogą odegrać muchy, ale również woda pitna zanieczyszczona ściekami komunalnymi    i woda w basenach kąpielowych.

Okres wylęgania trwa zazwyczaj ok. 7-14 dni, ale może wahać się od 3 do 21 dni, a nawet dłużej w zachorowaniach skojarzonych ze szczepieniami u osób z niedoborem odporności.

W Polsce poliomyelitis jest podejrzewane w przypadku wystąpienia ostrych porażeń wiotkich w obrębie jednej lub więcej kończyn z obniżeniem lub zanikiem odruchów ścięgnistych w zajętych kończynach bez innej znanej przyczyny, bez zaburzeń czucia i bez zaburzeń myślenia.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Radziejowie przypomina o konieczności prowadzenia stałego, intensywnego, czynnego nadzoru lekarsko - epidemiologicznego nad ostrymi porażeniami wiotkimi (OPW) w ramach uczestniczenia Polski w światowym programie eradykacji zachorowań na poliomyelitis.

Celem nadzoru w Regionie Europejskim jest szybkie wykrycie zachorowań na poliomyelitis, które mogą być zawleczone z krajów, gdzie występują one endemicznie oraz podjęcie niezbędnych działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń. Kolejnym celem jest izolacja szczepów wirusów polio, wywodzących się ze szczepów atenuowanych o podwyższonej neurowirulencji, a także izolacja szczepów z zachorowań towarzyszących szczepieniom.

Program Eradykacji Polio, wprowadzony w Polsce w 1990 roku, obejmuje nadzór kliniczny, epidemiologiczny i  wirusologiczny nad przypadkami ostrego porażenia wiotkiego z osłabieniem mięśni szkieletowych u dzieci w wieku < 15 r. ż. Taki rodzaj nadzoru jest najbardziej czułym wskaźnikiem potwierdzającym lub wykluczającym występowanie w danym kraju i regionie dzikich szczepów poliowirusów.

WHO zaleca, aby nadzór epidemiologiczny dotyczył przypadków ostrego porażenia wiotkiego, uwzględniających następujące zachorowania:

- Zapalenie wielonerwowe, w tym zespół Guillain – Barre

- Poprzeczne zapalenie rdzenia

- Neuropatie pourazowe

- Inne ostre porażenia wiotkie u dzieci < 15 r. ż. z wyłączeniem izolowanego porażenia nerwu twarzowego.

Wg oceny Światowej Organizacji Zdrowia, roczna zapadalność na OPW niewywołane polio wirusami, niezależnie od położenia kraju w różnych strefach klimatycznych i poziomu życia, wynosi wśród dzieci poniżej 15 roku życia co najmniej 1 na 100 000, dlatego też wykrywalność na tym poziomie i objęcie ich badaniami wirusologicznymi jest podstawowym wskaźnikiem jakości nadzoru epidemiologicznego w tym programie.

Stała aktualizacja wiedzy i dobra współpraca pracowników Inspekcji Sanitarnej i personelu oddziałów szpitalnych umożliwia sprawne prowadzenie nadzoru nad przypadkami OPW.

Nadzór nad OPW opiera się na następujących zasadach:

Lekarze są zobowiązani w ciągu 24 godzin zgłaszać do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego wszystkie przypadki zachorowań przebiegających z wiotkimi porażeniami jakichkolwiek grup mięśniowych, z wyłączeniem izolowanego porażenia nerwu twarzowego, u dzieci do 15 r. ż.,

Osoby < 15 r. ż. z objawami ostrego porażenia wiotkiego powinny być hospitalizowane w wyznaczonych oddziałach szpitalnych, głównie o profilu neurologicznym,

Wymagane jest pobranie od każdego chorego  2 próbek kału w odstępie 1-2 dni, jak najwcześniej po rozpoczęciu hospitalizacji , ale przed upływem 14 dni od wystąpienia objawów,

Badania od chorych należy pobierać podczas hospitalizacji w podmiotach leczniczych i niezwłocznie przesyłać do Krajowego Ośrodka ds. Diagnostyki Zakażeń Poliowirusami, mieszczącego się w Zakładzie Wirusologii NIZP – PZH w Warszawie (badanie jest bezpłatne),

Od 1988 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prowadzi ogólnoświatowy program eradykacji poliomyelitis. Masowe szczepienia przeciw poliomyelitis, prowadzone w ramach tego programu, doprowadziły w krótkim czasie do radykalnego spadku zachorowań, szczególnie w Europie, Ameryce Północnej, Japonii, i Australii.

Od momentu zapoczątkowania programu, okazał się on ogromnym sukcesem w walce z poliomyelitis, doprowadzając do około 18-krotnego zmniejszenia liczby zachorowań w skali światowej. Niestety od 2002 roku zanotowano ponowny wzrost liczby zachorowań, co było wynikiem zaprzestania szczepień przez niektóre regiony.

Eradykacja choroby oznacza sytuację, kiedy nie występują zachorowania na określoną chorobę, nie stwierdza się zarazka w materiale pobranym od ludzi, a także w materiale pobranym ze środowiska.

W Polsce będącej krajem oficjalnie uznanym za wolny od poliomyelitis za podstawowe zadania w ramach Programu Eradykacji Poliomyelitis uznaje się utrzymanie wysokiego poziomu zaszczepienia dzieci przeciwko poliomyelitis i coroczną dokumentację braku występowania zachorowań przy prawidłowo prowadzonym nadzorze epidemiologicznym i wirusologicznym nad ostrymi porażeniami wiotkimi (OPW).