Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Ropczycach

Promieniowanie UV jest nam potrzebne do życia

Promieniowanie UV powoduje syntezę witaminy D, wskutek czego dochodzi do wzmacniania kości oraz mechanizmów obronnych organizmu. W naszej szerokości geograficznej, przy umiarkowanie jasnej karnacji wystarczy 15-minutowy spacer w letni dzień (zimą - 45 minut), aby organizm wytworzył odpowiednią dawkę tej witaminy. Wyzwalają się przy tym cenne endorfiny, poprawiające samopoczucie i przemianę materii.

Promieniowania UV (UVA i UVB) ma też negatywne skutki na zdrowie

Skutkiem nadmiernej ekspozycji na UV może być uszkodzenie oczu, poparzenia słoneczne (UVB), przyspieszenie procesu fotostarzenia skóry, pojawienie się zmian pigmentacyjnych, piegów, przebarwień oraz osłabienie aktywności układu odpornościowego (UVA).

Unikanie nadmiernej ekspozycji na UV jest szczególnie istotne w okresie dzieciństwa
i dojrzewania. Ponad połowę całego promieniowania, na jakie jesteśmy narażeni, pochłaniamy przed 20 rokiem życia. Każde poparzenie skóry, znacznie zwiększa ryzyko powstania nowotworów skóry w późniejszym wieku.

Ochrona przeciwsłoneczna – filtry w kosmetykach

Na terenie Unii Europejskiej producenci kosmetyków z ochroną przed UV muszą podać wskaźnik ochrony przed promieniowaniem UVB, czyli wartość SPF (Sun Protection Factor).

Obok wartości współczynnika SPF na etykiecie umieszczane są komunikaty słowne odnoszące się do stopnia ochrony: 

• niska (SPF 6, 10)
• średnia (SPF 15, 20, 25)
• wysoka (SPF 30, 50)
• bardzo wysoka (SPF 50+).

Filtr SPF 15 blokuje 94%, SPF 30 – 97%, a SPF 50 – ok. 98% promieniowania UVB

Wartość SPF informuje nas o tym, ile razy wydłuży się czas od ekspozycji na promieniowanie UVB do momentu powstania rumienia. Jeśli rumień na naszej skórze pojawia się zwykle po
10 minutach intensywnego opalania, to po użyciu kosmetyku np. z filtrem SPF = 15, w tych samych warunkach, powinniśmy zaobserwować pojawienie się rumienia po około 150 minutach (10 x 15). Nie oznacza to jednak, że można bezpiecznie tak długo wystawiać skórę na słońce!

Podanie zaś wskaźnika ochrony przed promieniowaniem UVA nie jest obowiązkowe (UVA-PF lub PPD), choć obecnie to powszechna praktyka i cenna informacja dla konsumenta.

Taki symbol na opakowaniu kosmetyku z filtrami oznacza, że ochrona przed UVA wynosi,
co najmniej ⅓ wartości deklarowanej ochrony UVB (SPF) oraz zapewnia ochronę przed minimalną krytyczną długością fali (370 nm).

Rodzaje substancji promieniochronnych

Obecnie na rynku dostępne są produkty kosmetyczne, w których możemy spotkać różne konfiguracje filtrów chroniących nas przed UV:

• mineralne (fizyczne, nieorganiczne) - odbijają promienie UV, np. dwutlenek tytanu
  (wg  INCI: Titanium Dioxide) lub tlenek cynku (wg INCI: Zinc Oxide); są uważane za nieuczulające, łagodne dla skóry i fotostabilne,
• chemiczne (organiczne) – pochłaniają promienie UV, a następnie zmieniające w energię cieplną,
• mieszane (to połączenie kilku różnych filtrów mineralnych i chemicznych w jednym kosmetyku, co zapewnia ochronę w szerszym spektrum UV).

Wykaz substancji promieniochronnych dozwolonych w produktach kosmetycznych
z uwzględnieniem ich stężenia i zakresu zastosowania znajduje się w załączniku VI Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącego produktów kosmetycznych.

 

Promieniowanie UV a nowotwory skóry

Promieniowanie słoneczne może uszkodzić materiał genetyczny (DNA) zawarty w komórkach skóry, zaburzając ich prawidłowe funkcje (uszkodzone w ten sposób geny nie produkują prawidłowych białek). Mutacje w materiale genetycznym oraz niekontrolowane podziały komórek, mogą prowadzić do powstania nowotworów skóry.

Promieniowanie UV przyczynia się do powstawania trzech rodzajów raka skóry:

•  raka podstawnokomórkowego,
•  raka kolczystokomórkowego,
•  czerniaka złośliwego.

Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN) niebarwnikowe nowotwory skóry są najczęściej występującymi nowotworami w Polsce – zaraz po raku płuca oraz raku piersi.

30% wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych to nowotwory skóry.
80% przypadków to rak podstawnokomórkowy. Na drugim miejscu jest rak kolczystokomórkowy stanowiący 15%. Czerniak, mimo że stanowi tylko 5%  wszystkich przypadków, charakteryzuje się największą śmiertelnością. W Europie, w latach 90. XX wieku częstotliwość zachorowań na złośliwe nowotwory skóry była dwukrotnie większa niż trzy dekady wcześniej.

Obecnie liczba stwierdzonych przypadków czerniaka w krajach europejskich podwaja się co dziesięć lat.

Większość przypadków raka kolczystokomórkowego skóry stwierdza się u osób, które z uwagi na wykonywane zawód przebywają długo na słońcu (ogrodnicy, rolnicy, pracownicy budowlani, rybacy, piloci).

Właściwe (skuteczne) użycie kosmetyków z ochroną przeciwsłoneczną

• Zastosowanie kremu z filtrem UV około 30 minut przed ekspozycją na UV!
• Użycie produktów promieniochronnych w zalecanej ilości (co najmniej - 2 mg/cm², bo zbyt mała ilość znacząco zmniejsza poziom ochrony przeciwsłonecznej)!
• Podczas smarowania skóry nie zapomnijmy o karku, uszach, nosie, ustach oraz grzbiecie stóp (najczęściej pomijane okolice)!
• Konieczność reaplikacji kosmetyku z filtrami - zawsze po wyjściu z wody, która go spłukuje, a ręcznik wyciera! Bez wchodzenia do wody, ponowna aplikacja produktu – raz na 2 godziny (w odpowiedniej ilości - 2 mg/cm² - „łyżeczka od herbaty”) Bez wchodzenia do wody, ponowna aplikacja produktu – raz na 2 godziny (czytajmy instrukcje ich właściwego użycia!)
• Dzieci nie powinny przebywać bezpośrednio na słońcu, szczególnie w godzinach największego nasłonecznienia (10-15), a gdy taka sytuacja ma miejsce – odpowiednio zabezpieczamy ich skórę kremami z filtrem SPF 50 oraz chronimy oczy)!
• Pamiętajmy, że nie ma 100% ochrony przed promieniami UV!
• Nie zapominajmy też o ochronie naszych oczu! Używajmy okularów przeciwsłonecznych z prawdziwym filtrem UV400. Bezpieczne, chroniące wzrok okulary najlepiej jest kupować u optyka. Użycie „kolorowych okularów za 50 zł” może doprowadzić do uszkodzenia oczu!

Fakty o ochronie przeciwsłonecznej

• Wysoki filtr SPF (np. 50+) nie blokuje syntezy witaminy D!
• Nie ma 100% ochrony przed promieniami UV (nawet najwyższy SPF 50+)!
• Kremy z filtrem przeciwsłonecznym powinno się użyć co najmniej na 30 minut przed ekspozycją na UV!
• Wartość SPF to nie stopień ochrony!  Filtr SPF 15 blokuje 94%, SPF 30 – ok. 97%, a SPF 50 – ok. 98% UVB!
• W cieniu dociera do skóry promieniowanie słoneczne UVA!
• Zdrowa opalenizna to mit! Każdy kontakt ze słońcem bez odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej powyżej 15 minut prowadzi do niebezpiecznych zmian w komórkach skóry!
• Kosmetyki z różnymi filtrami wartościami SPF nie sumują się!
  Nałożenie np. balsamu z SPF 20 i podkładu z SPF 10 nie daje ochrony na poziomie SPF 30 (UVB)!

 

Tomasz Kamiński

Kierownik Sekcji Nadzoru nad Chemikaliami WSSE Rzeszów