Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Rzeszowie

Choroby zawodowe

Definicja choroby zawodowej

Za chorobę zawodową, zgodnie z art. 235¹ Kodeksu pracy, uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

 Wykaz chorób zawodowych

stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych ( Dz.U.2022.1836 t.j.)

 

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika

• zgodnie z art. 235² Kodeksu pracy, rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

 

Do niezwłocznego zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej obowiązany jest:

• pracodawca,
• lekarz podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej,

 

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać:

 

• pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną; były pracownik zgłasza podejrzenie choroby zawodowej bezpośrednio do poniżej wymienionych organów.

 

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:

• właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

 

ich właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tym miejscu, a w przypadku braku takiej możliwości – według miejsca, na terenie którego było ostatnie narażenie zawodowe. 

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje się niezwłocznie na formularzu zamieszczonym na końcu rozdziału, paragraf - „Materiały”.

 

W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej:

• lekarz,
• lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta,

kieruje na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.

 

Wszczęcie postępowania

• właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej wszczyna postępowanie lub odmawia jego uruchomienia, jeśli zgłoszenie jest w sposób oczywisty bezzasadne.
• w ramach postępowania przeprowadza ocenę narażenia zawodowego, oraz sporządza kartę oceny narażenia zawodowego, którą wraz ze skierowaniem na badania przekazuje do jednostki orzeczniczej I stopnia a także kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie do uprawnionej jednostki orzeczniczej, celem wydania orzeczenia w sprawie choroby zawodowej.

Jednostki orzecznicze I stopnia, orzeczenia lekarskie

• poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
• kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),
• poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
• podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

 

Właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, a w przypadku gdy pracownik zamieszkuje w innym województwie niż była wykonywana praca w narażeniu zawodowym, właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według aktualnego miejsca zamieszkania pracownika.

 

Lekarz orzecznik na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej.

 

W przypadkach uznanych przez lekarza orzecznika za uzasadnione stanem zdrowia pracownika, byłego pracownika albo w przypadku śmierci pracownika albo byłego pracownika lekarz, wydaje orzeczenie lekarskie na podstawie dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

 

Pracownik który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego I instancji o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia.

 

Orzeczenie lekarskie przesyła się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi, byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania, a w przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia - również jednostce orzeczniczej I stopnia. W przypadku śmierci pracownika albo byłego pracownika orzeczenie lekarskie wydaje się również osobie uprawnionej do świadczeń po zmarłym, o której mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

 

Jednostki orzecznicze II stopnia

 

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych I stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy, tj.:

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi.

 

Ocena narażenia zawodowego

 

Ocenę narażenia zawodowego dokonuje:

• właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny - w toku wydawania decyzji administracyjnej.

Jeżeli lekarz orzecznik stwierdzi, że jego  dokumentacja jest niewystarczająca do wydania orzeczenia lekarskiego, może zwrócić się o jej uzupełnienie do:

• pracodawcy – w zakresie obejmującym przebieg i organizację pracy zawodowej, pracę w  godzinach nadliczbowych, dane o narażeniu zawodowym, stosowanych  środków ochronnych, przekazania próbek  substancji (w celach  diagnostycznych) w przypadku narażenia pracownika na czynniki o działaniu uczulającym (alergenów),
• lekarza profilaktyka - o uzupełnienie oceny narażenia zawodowego lub udostępnienie  dokumentacji lekarskiej z badań profilaktycznych,
• lekarza prowadzącego leczenie – o udostępnienie dokumentacji medycznej w zakresie niezbędnym do rozpoznania choroby zawodowej,
• właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego – w zakresie oceny narażenia zawodowego, dokumentacji archiwalnej,
• pracownika lub byłego pracownika – o uzupełnienie wywiadu  zawodowego.

 

 Stwierdzenie choroby zawodowej, brak podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej

 

• właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika,
• jeżeli właściwy państwowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji uzna, że materiał dowodowy, jest niewystarczający do wydania decyzji, może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia, wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację lub podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.

 

 Tryb odwoławczy

 

• od decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego wydanej w I instancji odwołać się może zarówno pracownik jak i pracodawca w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji - do właściwego państwowego inspektora sanitarnego II instancji (państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego),
• decyzja wydana przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego w II instancji jest ostateczna i przysługuje na nią skarga do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji stronie,
• od wyroku właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w terminie 30 dni.

 

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych

Szczegółowe dane dotyczące stwierdzonych chorób zawodowych opracowywane są przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi w ramach Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych. Celem Rejestru jest zbieranie i przetwarzanie danych dotyczących stwierdzonych chorób zawodowych i opracowywanie analiz kształtowania się zapadalności na te choroby. Rejestr jest tworzony na podstawie kart stwierdzenia chorób zawodowych przesyłanych przez państwowych inspektorów sanitarnych, po uprawomocnieniu się decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej.