Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinie

Odwodnienie organizmu to poważny stan, który stanowi zagrożenie zwłaszcza dla dzieci i osób starszych. Odwodnienie najczęściej kojarzy się z upałami, jednak do utraty wody przez organizm może dojść także zimą lub w wyniku różnych chorób. W normalnych warunkach dorosła osoba oddaje z organizmu ok. 2,5 litra wody dziennie, jednak przy wysokich temperaturach może to być nawet 3 litry. dlatego tak ważne jest uzupełnianie ubytków.

Odwodnienie to stan chorobowy, który pojawia się m.in. wtedy, gdy za mało pijemy. Jest wynikiem utraty wody i elektrolitów przez organizm, a te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Skutkiem odwodnienia jest zachwianie jego równowagi wodno-elektrolitowej. W związku z tym odwodnienie to bardzo niebezpieczny stan, szczególnie u dzieci, gdyż u nich utrata płynów w organizmie następuje znacznie szybciej niż u dorosłych.

W zależności od rodzaju zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej,  wyróżnia się 3 rodzaje odwodnienia:

• hipertoniczne (hiperosmolarne) – charakteryzuje się większą utratą wody niż elektrolitów
• hipotoniczne (hipoosmolarne) – cechujące się przewagą utarty elektrolitów
• izotoniczne (izoosmolarne) – spowodowane utratą takiej samej ilości wody i elektrolitów

Odwodnienie – przyczyny

Odwodnienie organizmu może być wynikiem:

• biegunek
• wymiotów
• gorączki
   

Przyczyną tego stanu mogą być także:

• choroby nerek (moczówka prosta, cukromocz, przewlekła niewydolność nerek)
• choroba Parkinsona (jednym z jej objawów mogą być zaburzenia połykania, które mogą powodować niechęć do przyjmowania płynów i pokarmów)

Do odwodnienia organizmu może dojść również podczas upałów. Wówczas do utraty wody dochodzi wyniku pocenia się, które jest niezbędne do schłodzenia organizmu. Człowiek w czasie upałów może stracić nawet ponad 10 litrów wody. Jeśli nie zadbamy o uzupełnienie jej niedoborów, dochodzi do odwodnienia. Warto wiedzieć, że na upały najbardziej wrażliwe są osoby starsze i te ze sporą nadwagą, małe dzieci, niepełnosprawni, a także przyjmujące środki moczopędne. U nich ryzyko odwodnienia organizmu jest największe.

Co mniej oczywiste, do odwodnienia może dojść również w czasie zimy. Podczas mrozów dochodzi do znacznej utraty wody na skutek intensywnego oddawania ciepła z parą wodną podczas oddychania.

Warzywa i owoce, które doskonale nawadniają organizm

1. Arbuz - zawartość wody 92%

Woda stanowi około 92 procent składu arbuza. Poza wysoką zawartością wody owoc ten jest również bogaty w potas, magnez oraz witaminy A i C.

2. Truskawki – zawartość wody 92%

3. Melon – zawartość wody 90%

Melon to niezwykle pożywny owoc! Dzięki swoim licznym właściwościom prozdrowotnym pozytywnie wpływa na stan zdrowia. Melon zawiera 90% wody, dzięki czemu świetnie gasi pragnienie, a przy tym jest niskokaloryczny.

4. Pomarańcza - zawartość wody 88%

Pomarańcza jest niezwykle zdrowym owocem, który zapewnia szereg korzyści prozdrowotnych. W jednej pomarańczy jest prawie pół szklanki (118 ml) wody wraz z błonnikiem i kilkoma innymi składnikami odżywczymi.

5. Grejpfrut – zawartość wody 88%

Grejpfrut to wyjątkowo zdrowy owoc cytrusowy o wielu walorach zdrowotnych. Połowa grejpfruta zawiera prawie pół szklanki (118 gramów) wody. Dlatego też warto go jeść!

Świeże owoce

Odpowiednie nawodnienie organizmu to jeden z najważniejszych warunków zdrowia i dobrego samopoczucia. Warto regularnie spożywać owoce bogate w wodę i mikroelementy, aby utrzymywać swój organizm w dobrej dyspozycji.

 

Objawy odwodnienia i braku wody w organizmie

Początkowo pojawiają się:

• wzmożone pragnienie
• rzadsze oddawanie moczu (a jeśli już go oddajemy, to jest w kolorze ciemnożółtym)
• suchość śluzówek jamy ustnej i języka
• wzdęty brzuch
• brak apetytu
• senność, choć czasami pobudzenie
• tępy, umiarkowany ból głowy bez konkretnego umiejscowienia
• u niemowląt można zauważyć zapadające się ciemiączko (u niemowląt) i gałki oczne (skóra wokół oczu traci elastyczność, przez co stają się one optycznie mniejsze).

Jeśli nie dojdzie do uzupełnienia wody w organizmie, w dalszej kolejności pojawiają się:

• przyspieszona akcja serca
• utrata elastyczności skóry (skóra plastelinowata)
• zmniejszenie pocenia (suchość skóry w okolicach pachowych i pachwinowych)
• gorączka
• zmniejszenie napięcia gałek ocznych

Następnie dochodzi do:

• spadku ciśnienia tętniczego krwi w pozycji stojącej (hipotonia ortostatyczna)
• pojawienia się drgawek
• utraty przytomności

Odwodnienie – leczenie

Jak nawodnić odwodniony organizm? Leczenie polega na zapobieganiu dalszej utracie wody z organizmu i uzupełnianiu jej niedoborów. W przypadku odwodnienia hipertonicznego podaje się płyny bezelektrolitowe - wodę lub niesłodzoną herbatę. Można zastosować doustną terapię nawadniającą (ang. Oral Rehydration Salts, skrót ORS). Należy pamiętać, aby niedoborów płynowych nie uzupełniać zbyt gwałtownie.

W poważniejszych przypadkach, konieczne może być dożylne podawanie 5 proc. glukozy (odwodnienie hipertoniczne) lub roztworu  NaCl (chlorek sodu)  lub NaCl i KCl (chlorek sodu i chlorek potasu) - przy odwodnieniu hipotonicznym. W skrajnych przypadkach pacjent jest umieszczany na oddziale intensywnej terapii.

Odwodnienie – zapobieganie

Dzienne spożycie wody dla dzieci w wieku 14-19 lat i dorosłych wynosi od 25 do 35 ml na kg masy ciała. Zgodnie z  zaleceniami Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Żywności z 2010 roku ilość płynów w codziennej diecie dla kobiet powinna wynosić 2 l dla kobiet i 2,5 l dla mężczyzn. U niemowląt zapotrzebowanie na wodę można policzyć, przyjmując wartość 100-190 ml płynu/kg/dzień. Kobiety w ciąży powinny codziennie wypijać co najmniej 2,3 l płynów, a kobiety karmiące piersią nawet 2,7 l dziennie.

Jednak latem zapotrzebowanie wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Wówczas zaleca się zwiększenie ilości spożywanych płynów – o 250 ml na każdy stopień powyżej 37 st. C. Podczas upałów należy należy uzupełniać niedobory nie tylko wody, lecz także sole minerałów – zwłaszcza sodu i potasu.

Płyny to wszystkie rodzaje napojów, nie tylko woda, lecz także herbata, soki czy zupy. Bogate źródło wody (od 80 do 95 proc. jej zawartości) stanowią owoce, zwłaszcza arbuz, truskawki, melony, winogrona, pomarańcze, a także warzywa: ogórki, pomidory. Poza tym warzywa i owoce są źródłem minerałów, które traci się wraz z wodą.