Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinie

Wakacje to czas, kiedy chętnie całe dnie spędzamy na świeżym powietrzu i korzystamy z kąpieli słonecznych. Łatwo jednak doprowadzić do przegrzania głowy i karku, a tym samym narazić się na udar cieplny. Może on też powstać podczas przebywania w dusznej, wilgotnej i gorącej atmosferze lub przy nadmiernym wysiłku fizycznym. Przed przegrzaniami należy szczególnie chronić dzieci i osoby starsze.

Nadmierna ekspozycja na wysokie temperatury oraz działanie promieni słonecznych może prowadzić do przegrzania organizmu (hipertermii). Jest to stan, w którym naturalne mechanizmy oddawania ciepła z organizmu są niewydolne i niewystarczające. Do stanów chorobowych, związanych z nadmierną ekspozycją na działanie wysokich temperatur, zaliczamy: udar cieplny, wyczerpanie upałem oraz kurcze mięśniowe.

Najpoważniejszym z tych schorzeń jest oczywiście udar cieplny. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, w którym na skutek przegrzania dochodzi do upośledzenia czynności różnych narządów i układów organizmu, do tzw. niewydolności wielonarządowej.

Udar cieplny objawy

Najważniejsze objawy udaru to wzrost temperatury ciała powyżej 40°C oraz zaburzenia świadomości o różnym nasileniu. W łagodniejszych postaciach mamy do czynienia jedynie ze splątaniem lub majaczeniem, a w cięższych przypadkach dochodzi do wystąpienia napadów padaczkowych lub nawet śpiączki. Wyróżnia się postać zwyczajną oraz powysiłkową udaru cieplnego.

Postać zwyczajna udaru cieplnego

Postać zwyczajna dotyczy częściej osób starszych, obciążonych dodatkowymi schorzeniami, zwłaszcza ze strony układu krążenia.

Postać wysiłkowa udaru cieplnego

Postać powysiłkowa dotyczy najczęściej osób młodych – sportowców, żołnierzy, robotników, którzy są wystawieni na duży wysiłek fizyczny przy wysokiej temperaturze otoczenia i przyjmują w tym czasie niewystarczającą ilość odpowiednich płynów.

Inne stałe objawy towarzyszące udarowi cieplnemu to przyspieszone tętno oraz oddech. Stan bezpośredniego zagrożenia życia w udarze cieplnym wynika z rozwijającej się niewydolności nerek, wątroby, płuc, serca i układu krzepnięcia.

Wyczerpanie upałem

Udar cieplny należy odróżnić od stanu, nazywanego wyczerpaniem upałem lub wyczerpaniem cieplnym. W tym schorzeniu mogą wystąpić objawy takie, jak:

• osłabienie,
• złe samopoczucie,
• nudności,
• czasami krótkotrwałe omdlenie, ale nigdy nie dochodzi do zaburzeń świadomości.

W wyczerpaniu cieplnym zwykle obserwujemy prawidłową lub tylko nieznacznie podwyższoną temperaturę ciała (nigdy powyżej 40°C), ponadto w udarze cieplnym skóra chorego jest zwykle sucha i gorąca, natomiast w wyczerpaniu cieplnym obserwowane jest obfite pocenie.

Jak zapobiegać udarowi cieplnemu

Ze względu na bardzo poważne rokowanie w udarze cieplnym, najważniejsze jest zapobieganie jego wystąpieniu. Należy pamiętać, że w upalne letnie dni osoby starsze i dzieci powinny przebywać w dobrze przewietrzonych, chłodnych pomieszczeniach. Bezwzględnie nie należy zostawiać dzieci w stojących na słońcu samochodach. Przy wysokich temperaturach otoczenia również wysiłek fizyczny u osób zdrowych powinien być ograniczony, a jeśli jest konieczny, to aklimatyzacja do stopniowo wydłużanego wysiłku powinna trwać przynajmniej kilka dni.

Łatwym sposobem na monitorowanie stanu potencjalnego przegrzania organizmu, np. u sportowców, trenujących przy wysokich temperaturach, jest każdorazowe ważenie po zakończonym wysiłku. Utrata 2–3% masy ciała świadczy o konieczności zwiększenia ilości przyjmowanych płynów. Jeżeli ubytek wagi po wysiłku przekroczył 4% masy ciała, konieczna jest jednodniowa przerwa w podejmowaniu treningu lub w pracy.

Picie w wysokich temperaturach

Przy wysokich temperaturach otoczenia należy zawsze pamiętać o zwiększeniu ilości przyjmowanych płynów. W większości przypadków wystarczająca jest chłodna, czysta woda. Specjalne napoje izotoniczne dla sportowców nie są konieczne, ale ze względu na wyższą zawartość soli są dobrym sposobem uzupełniania płynów. W okresie upałów osoby narażone na wysiłek w wysokich temperaturach powinny zwiększyć ilość dobowego spożycia soli, zarówno w pokarmach, jak i w napojach. Osoby obficie pocące się podczas upałów, które uzupełniają płyny spożyciem tylko czystej wody, mogą być narażone na wystąpienie związanych z utratą soli z potem kurczów mięśniowych. Bolesne kurcze dotyczą zarówno rąk, jak i nóg, trwają zwykle kilka minut i ustępują najczęściej po zastosowaniu ćwiczeń rozciągających oraz po uzupełnieniu elektrolitów.