Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinku

Wesz ludzka (Pediculus humanus) to zewnętrzny pasożyt żywiący się ludzką krwią. Wymieniony gatunek to wsza głowowa, która najczęściej bytuje w okolicy karku lub za uszami (część potyliczna) i jest najbardziej powszechna w Polsce. Dużo rzadziej spotykana jest wesz łonowa (Phthirius pubis) oraz wesz odzieżowa (Pediculus humanus humanus), ale wszystkie gatunki są ściśle związane ze swoim żywicielem i występują wszędzie tam gdzie jest człowiek. Zarażenie wszami czyli wszawica to choroba błędnie kojarzona z osobami niedbającymi o higienę, osobami bezdomnymi czy brudem. Wszy atakują wszystkich o ile tylko się nadarzy ku temu okazja .

Jak dochodzi do zarażenia wszami?

Wesz to kosmopolityczny pasożyt najszybciej rozprzestrzeniający się w dużych skupiskach ludzi. W odróżnieniu od pcheł wszy nie potrafią skakać więc do zarażenia wszami konieczny jest bezpośredni kontakt z osobą chorą na wszawicę lub jej rzeczami osobistymi. Do miejsc wysokiego ryzyka zalicza się środki transportu miejskiego, przedszkola, szkoły, place i sale zabaw dla dzieci oraz wszędzie tam gdzie jest tłoczno. Ale zarazić można się również poprzez wspólne używanie ozdób i przyborów do włosów, ręczników, pościeli, nakryć głowy. Wiek i higiena nie mają tu większego znaczenia choć wszawica głowowa to problem głównie dzieci w wieku 3-15 lat.

Jakie są objawy wszawicy?

Najczęstszy objaw zarażenia wszami to swędzenie skóry głowy. Jest to bardzo dokuczliwy świąd prowadzący do ciągłego drapania, co w konsekwencji może skutkować podrażnieniem skóry i zakażeniem bakteryjnym i liszajem, dlatego bardzo ważne jest aby jak najwcześniej rozpocząć leczenie wszawicy. Co powoduje swędzenie? Wszy posiadają kłująco-ssący aparat gębowy, którym wkłuwają się w skórę i ssąc krew jednocześnie wpuszczają toksynę, która może wywoływać świąd. Z miejscu ukąszenia wszy może pojawić się pokrzywka, grudki obrzękowe oraz może sączyć się płyn surowiczy, który skleja włosy i może doprowadzić do powstania kołtuna. Inne objawy wszawicy to powiększenie węzłów chłonnych, wyprysk i rumień w okolicy karku i szyi. Ponadto można zaobserwować obecność wszy w trzech stadiach rozwoju: gnidy czyli szklisto-perłowe jaja wszy mocno przytwierdzone do włosów, niewielkie i półprzezroczyste larwy oraz osobniki dorosłe osiągające od 0,35 do 6 mm długości.

Przebieg wszawicy

Dorosła wesz dziennie składa 7-10 jaj, z których po 6 dniach wylęgają się larwy. Wesz żyje 9-30 dni, wiec łatwo obliczyć jakie spustoszenie na głowie chorego może spowodować zaledwie 2 tygodnie choroby. Niegdyś w szkołach przeprowadzano kontrolne badanie czystości głowy przez higienistki i pielęgniarki szkolne co pozwalało szybko wykryć ognisko zarażenia i zapobiec rozprzestrzenianiu się wesz. Aktualnie obowiązek ten ciąży jedynie na rodzicach.

Leczenie wszawicy

Leczenie wszawicy można przeprowadzić samodzielnie kupując odpowiedni preparat w aptece lub pod kontrolą lekarza rodzinnego. Ze względu na łatwość przenoszenia wszy zaleca się objęcie leczeniem całą rodzinę oraz osoby z najbliższego otoczenia, które również mogły zostać zarażone wszami..

Co zawierają preparaty na wszy?

Najczęściej stosowane substancje czynne to permetryna, dimetikon, cyklometikon, mieszanina nalewek wyciągów roślinnych z kwasem octowym oraz olejki eteryczne. Często do opakowania np. szamponu na wszawicę dołączony jest specjalny grzebień o gęstych ząbkach ułatwiający wyczesywanie martwych pasożytów i gnid.

Apteczne preparaty na wszawicę:

• Delacet - płyn przeciw wszawicy głowy działający na wszystkie formy wszy; zawiera w składzie nalewkę z ostróżeczki (Delphinii consolidae tinct.) i kwas octowy; aplikację należy powtórzyć po 6-7 dniach
• Hedrin - płyn na wszawicę dla dzieci od 6 miesiąca życia i dla dorosłych; zawiera w składzie dimetikon i cyklometikon 5 skuteczne na formy dorosłe i jaja wszy; zabieg należy powtórzyć po 7 dniach aby zlikwidować wszy, które mogły się wylęgnąć po tym czasie
• Parasidose płyn na wszy bezpieczny dla dzieci od 3 miesiąca życia, kobiet w ciąży i astmatyków, zawiera Biococidine likwidujący wszy, gnidy i jaja wszy; przy dokładnej aplikacji nie trzeba powtarzać zabiegu
• Sora płyn do zwalczania wszawicy dla dzieci i dorosłych bez ograniczeń wiekowych i dla kobiet w ciąży, zawiera 100% dimetikonu, który działa na osobniki dorosłe wszy i gnidy; po aplikacji należy dokładnie wyczesać włosy za pomocą dołączonego do opakowania specjalnego grzebienia
• STOP WSZOM I GNIDOM Polfa Łódź - płyn usuwający wszy już po pierwszym zastosowaniu; preparat dla dzieci powyżej 3-go roku życia
• Pipi Nitolic spray przeciw wszawicy dla dzieci od 2 lat w zestawie z grzebieniem do wyczesywania wszy; skład oparty na nietoksycznym cyklometikonie, surfaktancie i IPM już po pierwszym użyciu likwiduje formy dorosłe wszy oraz gnidy
• PEDICUL HERMAL płyn do zwalczania wszawicy oparty na dimetikonie, który likwiduje wszystkie formy wszy już po pierwszym zastosowaniu; płyn z grzebieniem na wszy w komplecie
• PARANIT LOTION zwalcza wszy i gnidy u dzieci już od 2 roku życia; zawiera oleje mineralne i dimetikon w składzie, wymaga powtórnego zastosowania po 7 dniach
• NYDA aerozol likwidujący wszy z grzebykiem do wyczesywania pasożytów w komplecie; złożony skład ( dimetikon (Polydimethylsiloxane, PDMS), triglicerydy średniołańcuchowe, wosk z jojoby, substancje zapachowe) skutecznie likwiduje wszy i gnidy; dla dzieci od 2 lat
• Hedrin Komfort Pianka na komfortowe leczenie wszawicy głowowej; składniki aktywne eliminują formy dorosłe wszy i ich jaja, aplikację należy powtórzyć po 7 dniach.

Szampony na wszy:

• LAUPRO szampon zapobiegający wszawicy dla dzieci od 3 roku życia i dla dorosłych
• SORA FORTE Szampon leczniczy z permetryną przeznaczony do zwalczania wszawicy głowowej u osób dorosłych i dzieci powyżej 3 lat.
• PARANIT szampon z odżywką, który ułatwia usuwanie gnid i martwych wszy podczas kuracji preparatem do eliminacji wszy Paranit Lotion

Grzebienie na wszy, które wykorzystują powstające między włosami napięcie elektryczne do paraliżowania i usuwania wszy :

• Grzebień elektrostatyczny na wszy i gnidy ZAPX VM-X200 z długimi zębami
• Grzebień elektroniczny na wszy i gnidy ZAPX VM-X100 z krótkimi zębami

Profilaktyka - czyli preparaty ochronne na wszawicę, które zawierają substancje odstraszające wszy:

• Pipi Nitolic Prevent Plus ochrona przed wszami - środek chroniący przed zarażeniem i rozprzestrzenianiem się wszy ludzkiej zawierający dimetikon i olejki eteryczne; może być stosowany również na ubrania
• Paranit Ochronny - odżywka do włosów na wszy w sprayu, która zapobiega wszawicy oraz pielęgnuje włosy dzięki specjalnie dobranym naturalnym olejkom eterycznym w składzie
• Hedrin Ochrona Odżywka do włosów na wszawicę głowową w sprayu dla dzieci od 6 miesiąca życia; odstrasza wszy oraz ułatwia rozczesywanie włosów

Jak zapobiec nawrotom wszawicy? 

Stosowanie preparatów ochronnych, czyli odstraszających wszy to jedna kwestia ale ważne jest również zabezpieczenie naszego otoczenia. Warto ubrania, bieliznę pościelową wyprać w wysokiej temperaturze (min. 60 stopni Celsjusza) oraz dokładnie wyprasować. Ponadto należy porządnie odkurzyć łóżka i dywany, gdyż wszy poza ciałem żywiciela potrafią przeżyć nawet 2 tygodnie. Działania profilaktyczne (zapobieganie wszawicy) to również regularna kontrola stanu czystości skóry głowy, szczególnie przy okazji wyjazdów wakacyjnych i kolonii oraz unikanie bliskiego kontaktu z osobami zainfekowanymi.

 Fakty o wszawicy

• wszawica nie jest związana z brakiem higieny. Wszy przenoszone przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną.
• wszy żywią się krwią, kłując skórę głowy lub inną część ciała.
• głównym objawem wszawicy jest świąd, nasilający się nocą. Może być spowodowany reakcją alergiczną na ślinę wszy.
• wszy nie latają ani nie skaczą. Są one przenoszone przez bezpośredni kontakt, często podczas dzielenia się osobistymi rzeczami (gumkami, spinkami, przyborami do czesania).
• dla skutecznego leczenia wszawicy ważne jest dokładne usuwanie wszy i gnid.

Mity o wszawicy

• wszy przenoszą choroby. W rzeczywistości wszy nie przenoszą chorób, ale mogą powodować podrażnienia skóry i reakcje alergiczne, co może prowadzić do zakażeń wtórnych.
• wszawica dotyczy tylko dzieci. Wszawica może wystąpić u osób w każdym wieku, nie tylko u dzieci. Dorośli także mogą być narażeni na zarażenie.
• wystarczy umycie włosów, aby pozbyć się wszawicy. Umycie włosów nie jest wystarczające do pozbycia się wszawicy. Konieczne może być stosowanie specjalnych szamponów lub innych środków przeciwko wszom, a także dokładne usunięcie gnid.
• wszy unikają czystych osób. Wszy nie wybierają swoich gospodarzy na podstawie poziomu higieny. Mogą wystąpić u każdego.