Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinku

Ryzykowne stosunki seksualne, jak seks bez zabezpieczenia czy częsta zmiana partnerów, wiążą się z dużym ryzykiem zakażenia chorobami wenerycznymi. Do najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową należą m.in.: kiła (syfilis), rzeżączka, chlamydioza, rzęsistkowica, opryszczka narządów płciowych oraz zakażenia wirusami HPV i HIV. Szybkie rozpoznanie pozwala wdrożyć leczenie i uniknąć poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Choroby przenoszone drogą płciową niestety wciąż okryte są społecznym tabu, co sprawia, że cierpiące na nie osoby wstydzą się zgłosić po pomoc do lekarza. Tymczasem bez specjalistycznego leczenia nie uda się pozbyć problemu, ponieważ domowe sposoby walki z dolegliwościami nie są w tym przypadku skuteczne. Leki na choroby weneryczne dostępne są wyłącznie na receptę, a odwlekając wizytę można się narazić na poważne konsekwencje zdrowotne.

Choroby weneryczne to choroby zakaźne przenoszone przede wszystkim poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą. Transmisja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów chorobotwórczych odbywa się podczas:

• stosunku oralnego, dopochwowego i analnego,
• kontaktu błon śluzowych lub uszkodzonej skóry z płynami ustrojowymi (np. krew, sperma)
• ciąży lub porodu (z matki na dziecko).

Szacuje się, że liczba zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową z roku na rok rośnie. Według raportu NIZP-PZH i GIS, od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r. odnotowano 1990 przypadków kiły (syfilisu) w Polsce. W stosunku do danych sprzed roku dwukrotnie wzrosła też liczba chorych na rzeżączkę (601 przypadków) i choroby wywołane przez Chlamydię (551 przypadków, z wyłączeniem ziarnicy wenerycznej wywołanej przez Chlamydię). Odnotowano też 2380 nowych zakażeń HIV.

Do najczęstszych chorób zakaźnych, którymi można się zarazić podczas stosunku z osobą zakażoną, zaliczane są m.in.:

• Kiła, wywołuje ją krętek blady (łac. Treponema pallidum, bakteria spiralna). Zakażenie może nastąpić podczas stosunku seksualnego, ale też przy kontakcie uszkodzonej skóry, błon śluzowych lub poprzez krew (kiła nabyta). Warto dodać, że jeśli zakażona jest kobieta w ciąży, krętki mogą przedostać się do organizmu dziecka poprzez łożysko (kiła wrodzona).
• Rzeżączka – wywołuje ją Gram-ujemna bakteria dwoinki rzeżączki (łac. Neisseria gonorrhoeae, gonokok). Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas stosunku seksualnego, zarówno waginalnego, jak i analnego i oralnego. Choroba inaczej objawia się u kobiet (jako rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy lub zapalenie cewki moczowej, jednak w ponad 50% przypadków przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo) i inaczej u mężczyzn (rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej).
• Chlamydioza, którą wywołują bakterie Chlamydia trachomatis. U dużej części kobiet i mężczyzn, którzy są nosicielami, nie występują objawy świadczące o zakażeniu tym drobnoustrojem. Niemniej nieleczona chlamydioza może u kobiet prowadzić do niepłodności, zwiększać ryzyko ciąży pozamacicznej czy raka szyjki macicy. U noworodka, którego matka jest nosicielką, może rozwinąć się zapalenie spojówek, a nawet zapalenie płuc. U mężczyzn nieleczone zakażenie może wywołać zapalenie najądrzy.
• Rzęsistkowica to zakażenie rzęsistkiem pochwowym (łac. Trichomonas vaginalis), które często przebiega bezobjawowo. U kobiet może dawać pieniste żółtozielone upławy o nieprzyjemnym zapachu oraz ból w okolicy cewki moczowej i bolesne oddawanie moczu. Rzęsistkowica bywa przyczyną przewlekłego zapalenia narządów rodnych, co zwiększa ryzyko niepłodności u kobiet. U mężczyzn zakażenie wywołuje zapalenie cewki moczowej.
• Opryszczka narządów płciowych – wywołuje ją wirus HSV (łac. herpes simplex virus). Wariant wirusa HSV-1 atakuje skórę i błonę śluzową jamy ustnej, spojówek, okolic nosa, a rzadziej genitalia. Natomiast HSV-2 powoduje zmiany głównie na narządach płciowych.
• HIV (ang. human immunodeficiency virus) to wirus powodujący upośledzenie odporności i chorobę AIDS, która jest nieuleczalna i prowadzi do śmierci. Jednak dzięki wcześnie postawionej diagnozie, można rozpocząć specjalistyczną terapię i powstrzymać rozwój infekcji.
• Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to wirus, który atakuje komórki skóry i błon śluzowych, powodując powstawanie brodawek i kłykcin kończystych. Dodatkowo typy wysokoonkogenne mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, sromu, odbytu, prącia czy niektórych nowotworów głowy i szyi.

Do wizyty u lekarza powinny nas skłonić objawy:

• ze strony układu moczowo-płciowego: ból i pieczenie podczas oddawania moczu czy podczas stosunku, upławy lub pojawienie się ropnej wydzieliny, ból jąder i okolic moszny, ból w podbrzuszu, parcie na mocz,
• zmiany skórne w okolicach intymnych części ciała: świąd, wysypka, pieczenie, zaczerwienienie, pęcherzyki, owrzodzenia, nadżerki,
• zmiany w jamie ustnej i na twarzy: pęcherzyki, nadżerki, owrzodzenia, powiększone migdałki, brodawkowate grudki umiejscowione w jamie ustnej (pod językiem, na dziąsłach, na policzkach, na podniebieniu) czy wargach.

Po każdym ryzykownym stosunku warto wykonać badania, by sprawdzić, czy doszło do zakażenia. Co istotne, szereg badań w kierunku chorób wenerycznych można wykonać prywatnie, bez skierowania. Część z nich wykonywana jest z krwi (np. badania w kierunku HIV, kiły, opryszczki), materiał pobiera wykwalifikowany personel medyczny, a wynik uzyskuje się po kilku dniach.

Natomiast badanie w kierunku Chlamydii trachomatis polega na wymazie z dróg moczowo-płciowych. U mężczyzn materiał pobierany jest z cewki moczowej lub z rowka zażołędnego, a u kobiet z pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej.

U kobiet z szyjki macicy pobiera się również wymaz w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego. Z jednego pobranego przez położną lub lekarza ginekologa materiału można wykonać test na obecność DNA HPV oraz cytologię płynną (badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy). W przypadku mężczyzn próbka do badania pobierana jest z prącia bądź cewki moczowej, a wykonanie wymazu możliwe jest w domu.

Po kontakcie seksualnym obarczonym dużym ryzykiem i w przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem (dermatologiem-wenerologiem, ginekologiem lub urologiem), który zdecyduje o sposobie postępowania. Wynik potwierdzający chorobę weneryczną jest wskazaniem do wdrożenia specjalistycznego leczenia, by zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Zakażenia można uniknąć, uprawiając bezpieczny seks, czyli stosując prezerwatywy i unikając ryzykownych kontaktów seksualnych. Są osoby, które przed rozpoczęciem współżycia z nowym partnerem lub partnerką, proszą o wykonanie badań w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, co też jest dobrym pomysłem z punktu widzenia profilaktyki zakażeń.