Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinku

W maju zaczyna się szczytowy okres aktywności kleszczy. Warto więc zweryfikować swoją wiedzę o tych groźnych pasożytach i roznoszonych przez nie chorobach.

Światowa fauna kleszczy obejmuje około 900 gatunków akarofauny, z których ponad 70 zaliczanych jest do fauny europejskiej, a 19 uważanych za stały element akarofauny Polski.

Wakacje to czas, w którym jedną z ulubionych form aktywności są wycieczki na łono natury, szczególnie tyczy się to spacerów po łąkach i lasach. Jest to także okres, w którym notuje się najwyższą aktywność kleszczy. Dlatego też krótka przechadzka po zalesionej lub trawiastej okolicy może zakończyć się ugryzieniem przez kleszcza. Ukąszenie przez kleszcza stanowi zagrożenie dla zdrowia człowieka, ponieważ przenoszą one liczne wirusy i bakterie, mogące wywoływać poważne infekcje.

Czym są kleszcze?
Kleszcze to niewielkie insekty z rodziny pajęczaków, żywiące się krwią – zwierzęcą i ludzką. Występują przede wszystkim na terenach leśnych, ale także można je spotkać na łąkach, polach, czy nawet w ogródkach, parkach i przydomowych trawnikach.  

Posiadają trzy stadia rozwoju (larwa, nimfa i postać dorosła), z czego każda z tych form może żywić się krwią – zatem nie tylko dorosłe osobniki stanowią zagrożenie.

Kleszcze są nosicielami licznych patogenów, zarówno wirusów, jak i bakterii, które w momencie ugryzienia przez kleszcza przedostają się do organizmu żywiciela, gdzie mogą wywoływać ciężkie choroby ogólnoustrojowe. Do najczęstszych chorób odkleszczowych zalicza się: boreliozę, kleszczowe zapalenie mózgu oraz babeszjozę.

Jak się chronić przed kleszczami?
Jeżeli wybieramy się w miejsca, gdzie istnieje wysokie ryzyko kontaktu z kleszczami, możemy już zapobiegać w trakcie przygotowań do wycieczki. Należy zaopatrzyć się w jasne ubrania, dobrze zakrywające ciało: długie spodnie, długie rękawy – najlepiej przylegające do ciała lub zakończone ściągaczami, nakrycia głowy, wysokie buty, etc. Przydatne są także preparaty odstraszające insekty – najlepiej w formie sprayów nanoszonych bezpośrednio na skórę lub ubrania.

Po powrocie, nawet z najkrótszej wycieczki, należy dokładnie obejrzeć całe ciało w celu znalezienia pajęczaka. Im szybciej kleszcz zostanie zauważony i usunięty, tym jest mniejsze ryzyko przedostania się patogenów do organizmu – przyjęty został okres do 24 godzin.

Ponadto, zarówno w trakcie podróży, jak i w już w domu, warto być zaopatrzonym w zestaw do usuwania kleszczy, środki do dezynfekcji (do stosowania już po usunięciu insekta) oraz opatrunki, pozwalające zaopatrzyć ranę po ukąszeniu.

Co robić, jeżeli jednak ukłuł Cię kleszcz?
W sytuacji, w której doszło do ugryzienia przez kleszcza, najistotniejsze jest jego szybkie usunięcie. Można wykonać je samodzielnie – z wykorzystaniem specjalnych zestawów do usuwania kleszczy dostępnych w aptekach lub za pomocą zwykłej pęsety (najlepiej plastikowej, ponieważ metalowe mogą się okazać za ostre i uciąć kleszcza, zamiast go usunąć w całości). Dla pewności, że kleszcz zostanie usunięty prawidłowo i w całości, powinno się zgłosić do lekarza.

Po usunięciu kleszcza, należy obserwować miejsce ukąszenia. Jeżeli obecny w tym miejscu rumień nie ustępuje lub powiększa się – należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Choroby wywoływane przez kleszcze:
Borelioza jest najczęstszą chorobą rozwijającą się po ukłuciu przez kleszcza. Jest to infekcja bakteryjna. Pierwszą i najbardziej charakterystyczną zmianą, pojawiającą się 3 – 30 dni po ukłuciu, jest rumień wędrujący – pierścieniowate zaczerwienienie skóry z centralnym przejaśnieniem. Inne objawy we wczesnym stadium choroby mogą przypominać grypę, z czasem dochodzi do nich postępujące osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych.

W późnym przebiegu choroby może dojść do zajęcia układy krążenia lub – częściej – układu nerwowego (i rozwoju tzw. neuroboreliozy). Neuroborelioza może objawiać się podobnie jak zapalenie opon mózgowych – występują bóle głowy, sztywność karku, do których mogą dojść zaburzenia orientacji, świadomości oraz niedowład lub porażenie kończyn i twarzy.

Drugą chorobą jest wirusowe Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM), którego objawy mogą rozwinąć się w ciągu 7 do 14 dni od kontaktu z kleszczem. Przebieg KZM jest dwufazowy. W pierwszej fazie choroby występują objawy grypopodobne – bóle mięśni, osłabienie, gorączka.

Drugą fazą jest tzw. faza neurologiczna, w której rozwijają się objawy podobne do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych: do czynienia mamy wtedy z wysoką gorączką, silnym bólem głowy oraz tzw. objawami oponowymi, jak np. sztywność karku. Mogą dojść także objawy wynikające z zajęcia ośrodkowego układu nerwowego, typu: napady padaczkowe, niedowład lub porażenie kończyn, zaburzenia równowagi i świadomości.

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek wcześniej omówionych objawów – szczególnie w ciągu tygodnia do dwóch od kontaktu z kleszczem – należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza celem diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.